Για τον άρτο του πνεύματος

Για τον άρτο του πνεύματος

Γιώργος Σταματόπουλος

Από τη Χρησιμότητα των Αχρηστων Γνώσεων του Νούτσιο Ορντινε: «Ακριβώς όταν η κρίση σφίγγει ως μέγκενη ένα έθνος, είναι αναγκαίο να διπλασιαστούν τα κονδύλια για τη γνώση και τη μόρφωση των νέων, ώστε η κοινωνία να μην κατρακυλήσει στο βάραθρο της πρωτόγονης αγραμματοσύνης και των βίαιων φονταμενταλισμών».

Ο συγγραφέας ανασύρει έναν λόγο του Βικτόρ Ουγκό τον οποίο ο σπουδαίος Γάλλος διηγηματογράφος εξεφώνησε στις 10 Νοεμβρίου 1848 στη Συντακτική Συνέλευση και -σημειώνει ο ίδιος- «είναι σαν να διατυπώθηκε μόλις χθες».

Διαβάζουμε: «Αλλά αν εγώ επιθυμώ διακαώς, με πάθος, ψωμί για τον εργάτη, ψωμί για τον εργαζόμενο, που είναι αδελφός μου, μαζί με το ψωμί της ζωής επιθυμώ το ψωμί της σκέψης, που είναι και άρτος της ζωής.

Θέλω να πολλαπλασιάσω τον άρτο του πνεύματος όπως τον άρτο του σώματος (...) Θα έπρεπε να πολλαπλασιαστούν τα σχολεία, οι πανεπιστημιακές έδρες, οι βιβλιοθήκες, τα μουσεία, τα θέατρα, τα βιβλιοπωλεία.

Θα έπρεπε να πολλαπλασιαστούν τα αναγνωστήρια για παιδιά, τα αναγνωστήρια για τους μεγάλους, όλες οι οργανώσεις και οι θεσμοί στους οποίους οι άνθρωποι συλλογίζονται, μορφώνονται, συγκεντρώνονται, μαθαίνουν κάτι, γίνονται καλύτεροι».

Στην ίδια σελίδα μνημονεύει («τώρα που ο πιο απειλητικός εγωισμός και η περιφρόνηση για το κοινό κυριαρχούν ανενόχλητα») μια πρόταση του Αϊνστάιν από συνέντευξή του στους New York Times, τον Ιούνιο του 1932: «Μόνο μια ζωή που ζεις για τους άλλους αξίζει να τη ζεις».

Άδικα νομίζω ανατρέχει ο Ιταλός καθηγητής στα γραπτά ανθρώπων του πνεύματος που άφησαν το στίγμα τους στην ανθρωπότητα. Ποια αναγνωστήρια και βιβλιοθήκες, ποια μουσική και λογοτεχνία και ποια δοτικότητα μπορούν να τα βάλουν με το ακραίο ωφελιμιστικό πνεύμα της εποχής;

Πώς να γίνουν όλα αυτά όταν οι πρωτοετείς φοιτητές μαθαίνουν, όπως σημειώνει ο ίδιος, έννοιες δανεισμένες από την οικονομία, όπως π.χ., «πιστωτικές μονάδες» και «οφειλόμενα», έννοιες που «κυριαρχούν πλέον σε κάθε πτυχή της ζωής μας»;

Οι περισσότεροι έπαψαν να διαβάζουν εφημερίδες και βιβλία, οι βιβλιοθήκες και τα βιβλιοπωλεία κλείνουν (και με κρατική βούλα οι πρώτες), θεσμοί και οργανώσεις όπου μπορείς να μάθεις κάτι δεν ευδοκιμούν πια, πρέπει μόνος του ο καθείς να προσπαθήσει να γίνει καλύτερος άνθρωπος.

Σε τι ωφελεί -λένε οι αρνητές της ανάγνωσης- η ποίηση, η μουσική, η λογοτεχνία, μια βόλτα στο Σούνιο; Ρωτούσαν τον Αριστοτέλη «σε τι χρησιμεύει η φιλοσοφία» και απαντούσε έτσι: «Η φιλοσοφία δεν χρησιμεύει διότι δεν κάνει εκδούλευση, διότι δεν είναι στην υπηρεσία κανενός, διότι είναι μια επιστήμη αυθύπαρκτη που διδάσκει τον δρόμο προς την ελευθερία».

Οποιος δεν διαβάζει κινδυνεύει να γίνει δούλος ευκολότερα από όσους αναζητούν την ελευθερία μέσα από την τέχνη και τα γράμματα· έλα όμως που αυτά απαιτούν κόπο, πειθαρχία, διάλογο και πολλά που δεν είναι πρόχειρα και επιπόλαια.

http://www.efsyn.gr/