Μία ημέρα που άλλαξε την ΠΓΔΜ
Νικόλας Ζηργάνος
 |
| Φωτ: Αλέξανδρος Σταματίου |
Ηταν Τετάρτη, πρωί ακόμα, όταν άρχισαν να φτάνουν οι πρώτοι οπαδοί του VMRO-DPMNE έξω από το κτίριο της Βουλής στα Σκόπια. Εστησαν δυο σκηνές στο απέναντι παρκάκι, δίπλα σε ένα σύμπλεγμα αγαλμάτων. Ενός μπρούτζινου Προμηθέα και τεσσάρων μπρούτζινων αλόγων που καλπάζουν ακίνητα πάνω σε μια μαρμάρινη αψίδα 20 μέτρων ύψους, η οποία έχει στην κορυφή της μια επίσης μπρούτζινη Νίκη.
Ο Προμηθέας αρχικά ήταν γυμνός, αλλά η δημοτική αρχή αναγκάστηκε το 2012 να σκεπάσει τα επίμαχα σημεία έπειτα από διαμαρτυρίες μη κατονομαζόμενων γυναικείων οργανώσεων. Το σύμπλεγμα των γλυπτών αποπνέει ιταλικό φασισμό με μια αισθητική λιγότερο στιβαρή και οπωσδήποτε ενοχλητικά κιτς. Ομως οι διαδηλωτές, που πύκνωναν όσο περνούσε η ώρα, δεν έδειχναν να ενοχλούνται. Κάθε άλλο.
Τα αγάλματα αυτά, όπως και δεκάδες άλλα αντίστοιχης αισθητικής, μεταξύ των οποίων και εκείνα του Μεγα Αλέξανδρου και του Φιλίππου, είναι για τους οπαδούς του πρώην ηγέτη του εθνικιστικού VMRO-DPMNE, πρώην πρωθυπουργού και νυν υπόδικου Νίκολα Γκρούεφσκι, σημεία αναφοράς που συμβολίζουν το μεγαλείο της χώρας και του έθνους.
Και στα Βαλκάνια φαίνεται ότι κάποιοι έχουν πολλή ανάγκη σύμβολα και μύθους για να ενισχύσουν μια -συχνά επίπλαστη- ταυτότητα και να στηρίξουν μια εύθραυστη αυτοπεποίθηση, αν υπάρχει καθόλου.
Ανύπαρκτο μεγαλείο
Οι οπαδοί τής τότε κυβέρνησης δεν αναρωτήθηκαν τότε -και πολλοί εξακολουθούν να μην αναρωτιόνται και σήμερα- πώς μια χώρα σε περίοδο οικονομικής κρίσης, με ένα ΑΕΠ από τα χαμηλότερα της Ευρώπης, ξόδεψε σχεδόν ένα δισ. ευρώ για να στήσει αγάλματα και κτίρια με γύψινες προσόψεις-κακέκτυπα αρχαίου -και εν πολλοίς ανύπαρκτου- μεγαλείου, μια βαλκανική Nτίσνεϊλαντ του παραλόγου, σε ένα πρόγραμμα με το όνομα «Σκόπια 2014», συνώνυμο σήμερα της ρεμούλας ημετέρων, της σπέκουλας του real estate, της διαφθοράς κυβερνητικών αξιωματούχων (μια χούφτα οικογένειες γύρω από τον Γκρούεφσκι) και της μεγαλομανίας.
Ούτε και αναρωτήθηκαν αν αυτή η ανιστόρητη πολιτική εξαρχαϊσμού, περί απογόνων του Μεγάλου Αλεξάνδρου και της απόπειρας ιδιοποίησης της ελληνικής πολιτιστικής κληρονομιάς έκανε καλό στη χώρα τους ή την απομόνωσε ακόμη πιο πολύ, της στέρησε συμμαχίες και υπονόμευσε τα συμφέροντά της, όπως θα μου πει αργότερα ο πρώην σύμβουλος εθνικής ασφαλείας δύο προέδρων της ΠΓΔΜ (Τράικοφσκι και Τσερβένκοφσκι) Στέβο Πεντάροβσκι.
Ομως, οι πολίτες με τα κόκκινα λάβαρα και τις σημαίες που πύκνωναν στο πάρκο, αν και δεν έφτασαν πάνω από λίγες εκατοντάδες άτομα, δεν έδειχναν να τους απασχολούν αυτά τα ερωτήματα, αλλά κάτι πιο σημαντικό.
«Μέσα στο κτίριο παίζεται η τύχη της χώρας μας. Πρόκειται για προδοσία» θα μου πει μια μεσόκοπη γυναίκα τυλιγμένη με τη σημαία της ΠΓΔΜ. Αλλά ο κύβος είχε ριφθεί. Η κυβερνητική πλειοψηφία ενέκρινε τη συμφωνία με την Ελλάδα για το όνομα με 69 ψήφους σε σύνολο 120 εδρών, με την αντιπολίτευση να καταγγέλλει και να αποχωρεί.
Αν και σε πρώτο επίπεδο οι εθνικιστές βουλευτές εμφανίστηκαν σκληροί, στην πράξη διευκόλυναν την κυβέρνηση να κερδίσει χρόνο ώστε να προλάβει να ολοκληρώσει τις διαδικασίες εγκαίρως, για να προλάβει το Ευρωπαϊκό Συμβούλιο της 28ης Ιουνίου και να πάρει η Βόρεια Μακεδονία, ημερομηνία για έναρξη ενταξιακών διαπραγματεύσεων με την Ε.Ε.
Η ρωσική επιρροή
Λίγο μετά το τέλος της ψηφοφορίας, ξέσπασε μια πολύ δυνατή μπόρα με αστραπές και βροντές και οι συγκεντρωμένοι διαλύθηκαν. Ομως, η αντίδραση των πολέμιων της συμφωνίας δεν θα κοπάσει τόσο εύκολα, ούτε και θα είναι πάντα ειρηνική.
Την ημέρα της υπογραφής της συμφωνίας στην Πρέσπα, μια ομάδα 50-60 ατόμων επιτέθηκαν στις αστυνομικές δυνάμεις στον περίβολο του Κοινοβουλίου με αποτέλεσμα να τραυματιστούν 27 άτομα, οι δέκα αστυνομικοί. Στην επίθεση πρωτοστάτησε ο Γιάνκο Μπάτσεφ, αρχηγός της πολιτικής κίνησης «Ενωμένη Μακεδονία», κατά το πρότυπο της «Ενωμένης Ρωσίας» και δεν πρέπει κανείς να υποτιμά την επιρροή που εξακολουθεί να έχει η Μόσχα στους Σλαβομακεδόνες εθνικιστές, εντός ή και εκτός του VMRO-DPMNE. Τα επεισόδια αυτά ήταν περιορισμένα και σε καμία περίπτωση δεν κάνουν καμία εντύπωση σε εμάς, αλλά για την ΠΓΔΜ αποτελούν μια εξαίρεση, καθώς εδώ οι εκδηλώσεις διαμαρτυρίας είναι σχεδόν πάντα εντός πλαισίου.
Ωστόσο, μέχρι στιγμής, η μαζικότητα των -ειρηνικών- εκδηλώσεων διαμαρτυρίας του VMRO-DPMNE δείχνει να είναι κατά πολύ υποδεέστερη από τις παλαιότερες συγκεντρώσεις του Γκρούεφσκι, με τον διάδοχό του, Μίτσκοφσκι, να κρατάει προσεχτικά σκληρή στάση, χωρίς ακρότητες.
Ενας από τους πιο σημαντικούς και έγκυρους δημοσιογράφους της χώρας, μετριοπαθής, φίλα προσκείμενος στο VMRO-DPMNE, ο Βαλεντίν Νικόλοσκι, μου εξηγεί ότι για τη συμφωνία με την Ελλάδα «άλλο μου λέει η καρδιά μου κι άλλο η λογική μου». Ομως δεν είναι όλοι μετριοπαθείς. Κάποιοι μέσα στο πλήθος δείχνουν να σκέφτονται περισσότερο με το συναίσθημα, με το θυμικό κι όχι με τη λογική των επιχειρημάτων. Κατά τον Νικόλοσκι, η αντιπολίτευση και στις δύο χώρες θέλει να λυθεί το θέμα και να εισπράξει η ίδια το εκλογικό κέρδος από την πολιτική φθορά των κυβερνητικών αποφάσεων.
Το χτες με το αύριο
Στις συγκεντρώσεις των εθνικιστών ο μέσος όρος ηλικίας των διαμαρτυρομένων είναι χαρακτηριστικά μεγάλος, σαν να πρόκειται για μια σύναξη απόμαχων που έχουν το μέλλον πίσω τους, σαν να είναι μια φωνή από το παρελθόν, αντίθετα από τους οπαδούς του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος του Ζόραν Ζάεφ, που είναι σαφώς νεότεροι και με άλλα ταξικά χαρακτηριστικά.
Είναι σαν μια αναμέτρηση του χθες με το αύριο, μια γενιά που αποχωρεί και μια άλλη που έρχεται, του φόβου για τον κόσμο που αλλάζει γρήγορα και της ελπίδας για ευημερία μέσα από ανάπτυξη των δημοκρατικών θεσμών και της ευρωπαϊκής ολοκλήρωσης.
Ωστόσο η συμμετοχή στα κοινά δεν είναι αυτό που χαρακτηρίζει εδώ τους πολίτες. Η συμμετοχή στις εκλογές είναι μικρή, όπως και στις πολιτικές κινητοποιήσεις, η αξιοπιστία των πολιτικών χαμηλή και η προτεραιότητα του απλού κόσμου είναι απλά να επιβιώσει σε μια χώρα που συνεχίζει να βρίσκεται σε οικονομικό τέλμα. «Δεν έχουμε άλλη ελπίδα από την Ευρώπη. Να ανοίξουν δουλειές.
Ο γιος μου έφυγε στην Αγγλία. Εχουν φύγει εκατοντάδες χιλιάδες, εδώ ζούμε χάρη στα εμβάσματα» μου λέει ο Γκόραν, οδηγός λεωφορείου, που έχει μισθό 300 ευρώ τον μήνα. «Οι Εγγλέζοι μάς λένε ότι πρέπει να μπούμε στην Ε.Ε., ενώ αυτοί έφυγαν», σχολιάζει δηκτικά ένας άντρας δίπλα του. Για δυο μαθητές του μουσικού σχολείου, τους 15χρονους Ιβάν και Ατανάσε, που παίζουν ποπ μπαλάντες στο εμπορικό κέντρο κοντά στη Βουλή, η πολιτική είναι βρόμικη και το μόνο που τους ενδιαφέρει είναι να μπει η χώρα στην Ε.Ε. «Θέλουμε να είμαστε Ευρωπαίοι και να ζήσουμε καλύτερα. Ολα τα άλλα δεν μας αφορούν» λένε με μια φωνή.
Απέναντί μας, στη λεωφόρο 11ης Σεπτεμβρίου, ένα άγαλμα του Τίτο, με κάτι ξερά λουλούδια στη βάση του, στέκει μπροστά από μια διαφήμιση της Porsche Cayenne. Οι καιροί αλλάζουν, ίσως πιο γρήγορα από όσο μπορούμε να ακολουθήσουμε.
Ο κίνδυνος για τη χώρα μου είναι εσωτερικός
Ο καθηγητής Στέβο Πεντάροβσκι είναι ένας πολιτικός που ασκεί σημαντική επιρροή στην ΠΓΔΜ και γνωρίζει πολύ καλά και εκ των έσω τη διαμάχη για το ονοματολογικό με την Ελλάδα. Υπηρέτησε ως σύμβουλος εθνικής ασφαλείας και διεθνούς πολιτικής δύο προέδρους της χώρας, τον Μπόρις Τράικοφσκι (2001-2004) και τον Μπράνκο Τσερβένκοφσκι (2005-2009), ήταν υποψήφιος του σοσιαλδημοκρατικού κόμματος SDSM στις προεδρικές εκλογές του 2014 απέναντι στον εθνικιστή Γκιόργκι Ιβάνοφ και σήμερα είναι εθνικός συντονιστής για την ένταξη στο ΝΑΤΟ.
Ο 55χρονος Πεντά- ροβσκι τονίζει πως το τέλος της διαμάχης άργησε 27 χρόνια γιατί στη χώρα του «δεν είχαμε μέχρι τον Ζάεφ γενναίες πολιτικές ελίτ καθώς όλες οι τότε ηγεσίες σκέφτονταν το πολιτικό κόστος και τις επόμενες εκλογές» και εκτιμά ότι η χώρα του έλαβε «την καλύτερη δυνατή συμφωνία κάτω από τις δεδομένες συνθήκες», με την Ελλάδα να λαμβάνει περισσότερα, καθώς η αλλαγή του ονόματος και μάλιστα erga omnes ήταν μια δύσκολη απόφαση που «πονάει, αλλά πρέπει να γίνει για το καλό της χώρας». Οι απλοί πολίτες αρχίζουν να καταλαβαίνουν ότι είναι σκληρό, αλλά αναγκαίο.
Για τις διαπραγματεύσεις που γίνονταν όλα τα προηγούμενα χρόνια με την Ελλάδα, τονίζει πως ουδέποτε η χώρα του συζήτησε καν την αλλαγή ονόματος erga omnes και πως το επικρατέστερο όνομα που δεχόταν για συζήτηση διαχρονικά ήταν το «Μακεδονία - (Σκόπια)» και μόνο για χρήση στους διεθνείς οργανισμούς.
Ο Πεντάροβσκι εκτιμά ότι είναι πολύ σημαντική για τη χώρα του η ένταξη στο ΝΑΤΟ και η ευρωπαϊκή προοπτική. «Το θέμα της σταθερότητας της χώρας, που συμβάλλει στην ευρύτερη σταθερότητα της περιοχής, είναι απολύτως σημαντικό, αλλά είναι μια έννοια δυσνόητη για τον πολύ κόσμο και όχι άμεσα αντιληπτή». Για τον Πεντάροβσκι η απειλή στη σταθερότητα δεν είναι εξωτερική, αλλά εκ των έσω. «Το βασικότερο ζήτημα είναι η αδυναμία των θεσμών, η οικονομική καχεξία, η έλλειψη μεταρρυθμίσεων, η διαφθορά, η κακή διακυβέρνηση, που τελικά μπορεί να μας οδηγήσει σε αυταρχικές κυβερνήσεις όπως στην εποχή Γκρούεφσκι η οποία ήταν καταστροφική για τη χώρα.
Δεν είχαμε μάθει πώς να λειτουργούμε με πραγματική δημοκρατία. Τώρα, τα τελευταία χρόνια, εμφανίστηκε και ένας άλλος κίνδυνος, του επηρεασμού της κοινής γνώμης μέσω της ασύστολης προπαγάνδας και των ψεύτικων ειδήσεων (fake news). Υπάρχει μια βιομηχανία ψευδών ειδήσεων που κάνει συστηματική αρνητική προπαγάνδα κατά της Δύσης και κατά της ένταξης στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε., η οποία εκπορεύεται από δυνάμεις έξω από τη χώρα και στηρίζεται και από εσωτερικές δυνάμεις. Αυτός ο κίνδυνος που διαχέεται μέσω του διαδικτύου γίνεται μεγαλύτερος λόγω και της αναξιοπιστίας και της πολύ κακής ποιότητας των τοπικών ΜΜΕ».
«Η ένταξη στο ΝΑΤΟ και στην Ε.Ε. έχει επίσης πολύ θετικό αντίκτυπο και στο εσωτερικό, καθώς είναι ένας εθνικός στόχος που ενώνει τη χώρα και αποκτά συνοχή η κοινωνία, αφού τον αγκαλιάζουν τόσο οι Αλβανοί όσο και οι Μακεδόνες», υπογραμμίζει ο Πεντάροβσκι, σημειώνοντας ότι αυτό αποτρέπει την αλβανική συνιστώσα της χώρας να διερευνήσει άλλες εναλλακτικές. «Με τη συμφωνία με την Ελλάδα, δίνεται στη διεθνή κοινότητα και στους ξένους επενδυτές το μήνυμα ότι η χώρα θα βαδίσει με καλύτερες προϋποθέσεις οικονομικής και κοινωνικής ανάπτυξης, μέσα σε περιβάλλον σταθερότητας προς ένα καλύτερο μέλλον, για το καλό όχι μόνο της χώρας, αλλά της ευρύτερης περιοχής».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου