Νεοελληνική μυθολογία και Ιστορία
Με το αδιέξοδο της
παγκοσμιοποίησης, τα θύματά της αναδιπλώνονται σε εθνικές αξίες είτε από
το ιστορικό παρελθόν είτε από τη μυθολογική αφήγησή του. Ο Μαρξ
σημείωνε ότι το κεφάλαιο δεν έχει πατρίδα, ενώ οι προλετάριοι έχουν. Ο
σοσιαλιστής Ζαν Ζορές υπογράμμιζε: «Οταν οι προλετάριοι χάνουν τα πάντα,
καταφεύγουν στην πατρίδα, αφού είναι το μόνο που τους απομένει».
Στη σημερινή εποχή που παράγει στρατιές «αφανών», καταφρονεμένων
και περιφρονημένων, ιδίως νέων, τίποτα πιο κατανοητό από την αναζήτηση
πατρίδας οικογενειακής, κοινωνικής, εθνικής. Η ένταξη σε ευρύτερα
σύνολα, έστω φαντασιακή, αποτελεί αντίσταση στον ιδεολογικό οδοστρωτήρα
της παγκοσμιοποίησης.
Η κατεδάφιση της ελληνικής κοινωνίας συμπληρώνεται με την
αποδόμηση των «ιδρυτικών μύθων» της. Η «μεταμοντέρνα» κριτική δεν
προεξοφλεί μόνον την παρακμή των εθνών λόγω παγκοσμιοποίησης.
«Ανακαλύπτει» ακόμη με καθυστέρηση ότι στη νεοελληνική περίπτωση η
αναφορά στο έθνος συνιστά αναχρονισμό, ότι εξ αρχής το συγκεκριμένο
έθνος δεν ήταν προϊόν ιστορικών συνθηκών, αλλά απατηλών μύθων.
Οι βασικές προϋποθέσεις της νεοελληνικής κοινωνίας, λοιπόν, δεν
υπήρξαν ποτέ και παρέμειναν πάντοτε χειραγωγήσεις από δημαγωγίες και
λαϊκισμούς, από ολιγαρχίες και πελατειακά συστήματα. Μύθος η αντίσταση
της Πόλης το 1453 στους μωαμεθανούς, αφού Εκκλησία και λαός αυτούς
προτιμούσαν από τους Δυτικούς. Μύθος το «κρυφό σχολειό» της
Τουρκοκρατίας. Μύθος η Επανάσταση του 1821, προϊόν κλεφτισμού και
παραπλανημένου ευρωπαϊκού φιλελληνισμού προς διαμελισμό της Οθωμανικής
Αυτοκρατορίας. Μύθος η αντίσταση των Σουλιωτών και ο χορός θανάτου στο
Ζάλογγο. Μύθος οι γενοκτονίες Αρμενίων και Ελλήνων: «συνωστισμοί» για
πλοία που δεν έφθαναν. Μύθος οι διακρίσεις του οθωμανικού κράτους μεταξύ
μουσουλμάνων και χριστιανών, με τις οποίες οι δεύτεροι υπέκειντο στον
κεφαλικό φόρο, ενώ οι πρώτοι απαλλάσσονταν. Μύθος οι βίαιοι εξισλαμισμοί
με δέλεαρ την αποφορολόγηση.
Τα πάντα λοιπόν μύθοι. Ομως, η Ιστορία δεν διακρίνεται από τους
μύθους, αφού είναι και αυτή ακόμη ένας μύθος. Οι μύθοι δεν κρίνονται από
την τεκμηρίωση, αλλά από το φρονηματικό ρόλο τους. Ο κορυφαίος Φερνάν
Μπροντέλ δεχόταν ότι «την Ιστορία δεν τη φτιάχνουν τα γεγονότα, αλλά η
αφήγησή τους». Σε κάθε εποχή, το παρελθόν προσλαμβάνεται με διαφορετικό
τρόπο, ανάλογα με το φρόνημά της. Σήμερα, αφού όλα ανάγονται σε ζήτημα
«αφήγησης», είναι παράδοξο ότι ετεροχρονισμένα κάποιοι επισείουν
«έλλειμμα» ιστορικής τεκμηρίωσης της νεοελληνικής ιδεολογίας. Η συντριβή
ενός λαού, ενός έθνους, μιας κοινωνίας, συνδυάζεται πάντα με την
αποδόμηση των «ιδρυτικών μύθων» της. Αραγε το αποδομητικό έργο συνιστά
ανώδυνη «ιστορική έρευνα», ή μήπως ιδεολογικό συμπλήρωμα της πολιτικής,
οικονομικής, κοινωνικής εξόντωσης, που σήμερα συντελείται;
Στη Γαλλία, η νεοφιλελεύθερη επέλαση ενοχοποιεί για το σήμερα
«αδυναμίες» από το ιστορικό και μυθολογικό παρελθόν. Αυτή πρώτη
διετύπωσε την έννοια του «έθνους», που όμως ήταν «παραπλανητικός μύθος»,
προς αιτιολόγηση του ισχυρού κεντρικού κράτους, εις βάρος τοπικών
κοινωνιών και πολιτών. Ο γαλλικός μύθος ξεκίνησε πρώιμα με τον Κολμπέρ,
συνεχίστηκε με Ιακωβίνους, Βοναπάρτες, Ντε Γκολ. Οι Γάλλοι δεν
προσαρμόζονται στη φιλελεύθερη εποχή, επειδή παραμένουν αθεράπευτα
προσηλωμένοι στον «αναχρονιστικό» κρατικό μύθο, από τον οποίο δεν
μπορούν να απαλλαγούν. Μπορεί και ο «σοσιαλισμός» να είναι «μύθος»,
γιατί όχι και η «γενική απεργία» και η «επανάσταση». Ο Γεώργιος Σορέλ
(1847-1922) δεν ενοχλείτο από τους μύθους, αλλά ανέδειξε τον ενεργό ρόλο
τους στην Ιστορία. Ούτε ο Μαρξ είχε πρόβλημα με την ιδεολογία, έστω και
«ψευδή», καθ' όσον από τη στιγμή που κατακτά τις μάζες μετατρέπεται σε
«υλική δύναμη». «Κουτοπονηριά» η αντιπαραβολή των «κινητήριων μύθων» με
την ιστορική τεκμηρίωση. Περισσότερο ενδιαφέρουσα θα ήταν η μελέτη των
«μύθων», όπως έδειξε ο Φρόιντ, παρά η σκιαμαχία για την ανασκευή τους.
Οσον αφορά το ελληνικό έθνος, ότι κάποιοι ξεσηκώθηκαν, έστω από
την ανυπαρξία, και, με τίμημα τη ζωή τους, διεκδίκησαν σύμπηξη έθνους,
ανεξαρτησία, ιστορικό, έστω μυθικό, παρελθόν, αυτό, ακόμη και ως
«παράκρουση», δημιούργησε ιστορία, με μείζονα μεταδοτικότητα στον
υπόλοιπο κόσμο. Κάθε έθνος επιλέγει τους μύθους του και εμπνέεται από
αυτούς. Εάν οι ελληνικοί είναι μύθοι απείθειας, αντίστασης και
ελευθερίας μέχρι θανάτου, αυτό δεν εμποδίζει άλλους να συγκινούνται με
την αρετή της πειθαρχίας και προσήλωσης στον ισχυρό. Εκαστος επιλέγει τα
πρότυπά του, που, έστω και «ατεκμηρίωτα», δημιουργούν Ιστορία. Η
πρόσληψη της Ιστορίας βαρύνει περισσότερο από την τεκμηρίωση, αφού η
πρόσληψη, έστω και παρεξηγημένη, δεν εκπορεύεται από το παρελθόν, αλλά
από το εκάστοτε παρόν. Κάποιοι «εκπλήσσονται» με «ανακρίβειες» που τα
έθνη, οι λαοί, οι κοινωνίες ενσωματώνουν στην «ιστορία» τους, όμως έτσι
συμβαίνει με όλες τις ιστορίες. Επίδικο δεν είναι η τεκμηρίωση, αλλά το
συλλογικό φρόνημα. Εάν το παρελθόν αδράχνει το παρόν, όπως διεπίστωνε ο
Μαρξ, το παρόν επίσης διαπλάθει, αναδιαπλάθει και οικειοποιείται το
παρελθόν στα οράματά του για το μέλλον.
kvergo@gmail.com
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου