«Κραυγή για το αύριο»

του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη

Η καταγραφή των Εβραίων της Θεσσαλονίκης το 1942

«Κορίτσια, Ελληνίδες, εάν βγείτε μια μέρα ζωντανές απ’ εδώ…, διηγηθείτε στον κόσμο κι εσείς με τη σειρά σας… Να, εδώ, ήταν τα αποδυτήριά τους. Να…αυτοί…είναι οι φούρνοι…», έλεγαν ψιθυριστά στις σκελετωμένες Εβραιοπούλες του Άουσβιτς–Μπιρκενάου, οι κρατούμενοι - νεκροκομιστές του Ζόντερ Κομάντο, καθώς ανατίναζαν με δυναμίτη τη βαρβαρότητα του 20ου αιώνα. Οι δήμιοι των Ναζί επείγονταν να εξαφανίσουν κάθε ίχνος από το φρικαλέο έργο τους, χρησιμοποιώντας ακόμα και τα θύματά τους, καθώς τους ζύγωνε απειλητικά ο Κόκκινος Στρατός που προέλαυνε στην Πολωνία το Γενάρη του 1945.

Ξαναζωντάνεψαν αυτές οι συγκλονιστικές στιγμές από το βιβλίο «Κραυγή για το αύριο» της σημαδεμένης ανεξίτηλα με το Νο 76859 Μπέρι Ναχμία – η μόνη που επέζησε από τους 50 συγγενείς της - καθώς, στις 9 Αυγούστου, με σφιγμένο στομάχι και καρδιά μια ομάδα εκπαιδευτικών από τη Θεσσαλονίκη σταθήκαμε ευλαβικοί προσκυνητές της ιερής μνήμης των εκατομμυρίων θυμάτων του Ολοκαυτώματος στο Οσβιέτσιμ (Άουσβιτς-Μπιρκενάου) της Κρακοβίας, στο πλαίσιο της επίσκεψης που οργάνωσε ο Συνεταιρισμός Καθηγητών Β. Ελλάδας.

Νιώθαμε να κυκλοφορούν ανάμεσά μας οι σκιές των εξεγερμένων Εβραίων συμπολιτών μας που ανατίναξαν το 3ο κρεματόριο τον Οκτώβριο του 1944 - τότε που πνίγηκε στο αίμα και η εξέγερση της Βαρσοβίας. Η μεγαλύτερη πράξη αντίστασης στην κατεχόμενη Ευρώπη που ξέσπασε τον Αύγουστο του ’44 και άντεξε ηρωικά 63 μέρες. Οι Ναζί έχασαν 17.000 στρατιώτες, σκότωσαν 200.000 πολίτες και ισοπέδωσαν την πολωνική πρωτεύουσα.

Εντυπωσιακή και ελπιδοφόρα η παρουσία παιδιών και νέων ανάμεσα στους επισκέπτες της πιο επιστημονικά οργανωμένης γενοκτονίας - πριν τις αμερικάνικες ατομικές βόμβες που αφάνισαν τη Χιροσίμα και το Ναγκασάκι - και «ορθολογικά» σχεδιασμένης μετατροπής εκατομμυρίων ανθρώπων σε πρώτη ύλη για την παραγωγή λιπασμάτων, σαπουνιών, υφασμάτων, αμπαζούρ… «Αρμπάιτ μαχτ φράι», «Η εργασία απελευθερώνει»(!)

Υποχρεωτική, σύμφωνα με απόφαση της πολωνικής κυβέρνησης, η επίσκεψη στο Άουσβιτς για τα παιδιά της σχολικής ηλικίας. Άραγε πόσοι μαθητές της Θεσσαλονίκης ξέρουν πως υπάρχει εβραϊκό μουσείο στο κέντρο της πόλης; Πόσοι φοιτητές ξέρουν ότι σπουδάζουν σε σχολές που κτίστηκαν πάνω στα λεηλατημένα συντρίμμια του εβραϊκού νεκροταφείου, που κατέστρεψαν οι ιερόσυλοι και πλιατσικολόγοι Ναζί, σπάζοντας τους δεσμούς μιας παράδοσης που ανέτρεχε στους ξεριζωμένους από την Ισπανία το 1492 Σεφαραδίτες; Έτσι προετοίμασαν, ουσιαστικά, την εκτόπιση – εξόντωση 49.000 Σαλονικιών Εβραίων στα στρατόπεδα του θανάτου.

«Αυτοί που δεν θυμούνται το παρελθόν είναι καταδικασμένοι να το ξαναζήσουν», προειδοποιεί στην είσοδο του μουσείου του Άουσβιτς η πολυσήμαντη ρήση του Ισπανού φιλόσοφου Σανταγιάνα. Λέω πολυσήμαντη, γιατί η καλλιέργεια της μνήμης ή της λήθης κάθε άλλο παρά αθώα υπόθεση είναι. Αντίθετα, είναι ένα πολυδιάστατο ιστορικό, και προπαντός ιδεολογικό-πολιτικό ζήτημα. Ενδεικτικές οι φωτιές που έχουν ανάψει γύρω από το σχολικά εγχειρίδια Ιστορίας όχι μόνο στη χώρα μας αλλά και στη Ρωσία, τη Βρετανία και τη Γαλλία. «Γιατί η μνήμη εργαλειοποιήθηκε. Το Ολοκαύτωμα έγινε κρατική ιδεολογία στο Ισραήλ και πυροδότησε μια βιομηχανία μνήμης», όπως γράφει χαρακτηριστικά ο Α. Λιάκος στο πρόσφατο βιβλίο του «Πώς το παρελθόν γίνεται ιστορία;».

Το χειρότερο, κατά την ταπεινή μου γνώμη αλλά και της «κοινότητας των ιστορικών», είναι ότι, στο όνομα της καταπολέμησης του ρατσισμού και της ξενοφοβίας, το Συμβούλιο Υπουργών της Ε.Ε. αποφάσισε τον περασμένο Απρίλιο να καθιερώσει ένα είδος κρατικής μνήμης και ιστορικής αλήθειας, ποινικοποιώντας την «άρνηση ή τη μείωση της σημασίας του Ολοκαυτώματος, των γενοκτονιών ή των εγκλημάτων κατά της ανθρωπότητας». Μάλιστα τα δύο επόμενα χρόνια όλες οι χώρες-μέλη πρέπει να εκδώσουν σχετικούς νόμους, που θα προβλέπουν ποινές φυλάκισης ακόμα και τριών ετών!

Αυτό το κλίμα έχει ενθαρρύνει στην Α. Ευρώπη τον αντισοβιετικό ρεβανσισμό, με την αποκαθήλωση των μνημείων προς τιμήν του Κόκκινου Στρατού στο Ταλίν και στη Βουδαπέστη, και τον νεομακαρθισμό, με αποτέλεσμα να ποινικοποιούνται συλλήβδην όχι μόνο υπαρκτά σταλινικά εγκλήματα αλλά και οι ίδιες οι κομμουνιστικές ιδέες.

Στην Πολωνία π.χ. το «δίδυμο της συμφοράς», οι «πρόθυμοι σύμμαχοι» του Μπους αδελφοί Κατσίνσκι, όχι μόνο οργανώνουν φαραωνικές παρελάσεις εθνικής μισαλλοδοξίας, αλλά έχουν εξαπολύσει ένα «κυνήγι μαγισσών» με το διαβόητο «νόμο της κάθαρσης»: 53 κατηγορίες πολιτών αλλά και αλλοδαπών που γεννήθηκαν πριν τον Αύγουστο του 1972 οφείλουν να δηλώσουν, επί ποινή φυλάκισης ή απόλυσης από τη δουλειά τους, αν συνεργάστηκαν με «την πολιτική Αστυνομία του κομμουνιστικού καθεστώτος»(!). Στην υπηρεσία αυτής της εκστρατείας «ηθικής ανανέωσης» - έτσι βάφτισαν την πολωνική επανέκδοση του ιδιώνυμου – έχουν επιστρατευθεί τα αμφίβολης αξιοπιστίας αρχεία του λεγόμενου «Ινστιτούτου Εθνικής Μνήμης». Στην Ουγγαρία θα δικαστεί στις 21 Σεπτεμβρίου το προεδρείο του «Ουγγρικού Κομμουνιστικού Εργατικού Κόμματος», γιατί κατήγγειλε δικαστική απόφαση που...ακύρωνε αποφάσεις της Κ.Ε. του! Στην Πράγα τέθηκε εκτός νόμου η «Ένωση Κομμουνιστικής Νεολαίας».

Γι’ αυτό νομίζω ότι αποκτά κρίσιμη σημασία η διαπίστωση-προτροπή των Henri Moniot και Michelle Perrot ότι «η αυξανόμενη ισχύς του κράτους προϋποθέτει ένα αντίβαρο στην κοινωνία των πολιτών: ομάδες και άτομα που θυμούνται και είναι ικανά να αντιτάξουν τη δική τους μνήμη σ’ εκείνη της εξουσίας», αφού, «χωρίς τη συνδρομή της κοινωνικής μνήμης οι πολιτικές και κοινωνικές συλλογικότητες δεν μπορούν να προστατευτούν από τις διάφορες μορφές εξωτερικής πολιτικής ή πολιτισμικής κυριαρχίας». (Η διδακτική της Ιστορίας, Αθήνα, ΜΕΤΑΙΧΜΙΟ, 2002, σ. 65)

Η απόκρισή μας στην εναγώνια «κραυγή για το αύριο» των νεκρών ή επιζώντων του Ολοκαυτώματος, των Εβραίων, των Τσιγγάνων, των ομοφυλόφιλων, των ανάπηρων, των ποικίλων θυμάτων της «φυλετικής υπεροχής», πρέπει να είναι ο πολιτικός μετασχηματισμός της ιστορικής μνήμης: η αναγνώριση-αποκατάσταση των ιστορικών αδικιών, ο σεβασμός των ανθρωπίνων δικαιωμάτων, η καταπολέμηση των ανισοτήτων και κάθε μορφής διακρίσεων.

Απέναντι στις εθνικιστικές κραυγές των «ιστοριοφυλάκων» σε Ανατολή και Δύση για την επιβολή εθνο-κρατικού μονοπώλιου στη σχολική ιστορία, πρέπει να υπερασπίσουμε την ελευθερία της ιστορικής έρευνας ως αναφαίρετο δημόσιο αγαθό, «γιατί δεν είναι πολυτέλεια των ολίγων. Οι ιστορικές σπουδές είναι σαν τη συνείδηση. Μπορεί να μην αισθανόμαστε άνετα μαζί της, αλλά αν τη στομώσουμε, τότε χάνουμε οποιαδήποτε δυνατότητα αυτογνωσίας», όπως σωστά υπογραμμίζει ο Α. Λιάκος, (ΤΟ ΒΗΜΑ, 15/07/07), επικρίνοντας τη λογοκριτική απόφαση του Συμβουλίου Υπουργών της Ε.Ε.

Γιατί «πρώτιστο καθήκον του ερευνητή της αλήθειας είναι να χιμάει κατ’ ευθείαν πάνω της, δίχως να κοιτάει ούτε δεξιά ούτε αριστερά», τόνιζε ο Κ. Μαρξ (Άνταμ Σαφ, Ιστορία και αλήθεια, Αθήνα, εκδ. ΡΑΠΠΑ 1981, σελ. 160)

  tvxs.gr/node/53468