Οεμπνευστής της, ο Λένιν, δεν αμφισβητείται. Ο Λένιν ξοδεύει μεγάλο μέρος της ζωής του ως επαναστάτης στην εξορία στο Μόναχο, το Λονδίνο, τη Γενεύη, το Παρίσι, την Κρακοβία, τη Ζυρίχη, το Ελσίνκι ... Και συμμετέχει σε όλες σχεδόν τις μεγάλες συναντήσεις του εργατικού κινήματος. Τον Απρίλιο του 1917 επιστρέφει στη Ρωσία, όπου έχει ξεσπάσει η Επανάσταση και ο τσάρος έχει παραιτηθεί. Καθώς το τρένο του διασχίζει τη Γερμανία, ακούει την εμβληματική Μασσαλιώτιδα.
Οι Ιακωβίνοι που αποτελούσαν την ενσάρκωση της ριζοσπαστικής βούλησης και την ενοποιητική δύναμη της γαλλικής επανάστασης, οι οποίοι όπως είναι γνωστό καθόταν συμβολικά στην αριστερή πτέρυγα της γαλλικής Εθνοσυνέλευσης τονίζοντας αρχικά την αντίθεσή τους στη βασιλική κυριαρχία και αργότερα τη βούλησή τους για μεγιστοποίηση της λαϊκής κυριαρχίας, εμπνέουν τον Λένιν αλλά το μοντέλο εκείνο της επανάστασης που θα διαρκέσει περισσότερο από την Κομούνα των Παρισίων είναι το δικό του όραμα.
Και ο εθνικισμός δεν έχει κανένα ρόλο σε αυτό το μοντέλο. Ο μπολσεβίκος ηγέτης υπενθύμιζε κι αργότερα ότι ήδη από το 1914 το κόμμα του (αντίθετα από σχεδόν όλους τους άλλους ευρωπαίους σοσιαλιστές) «δεν φοβόταν να υποστηρίξει την ήττα της τσαρικής μοναρχίας και να καταδικάσει έναν πόλεμο ανάμεσα σε δύο ιμπεριαλιστικά αρπακτικά πτηνά». Στόχος των Μπολσεβίκων «είναι η ειρήνη σε όλους τους λαούς και έκαναν όλα τα ανθρώπινα δυνατά για να επιταχύνουν την επανάσταση στη Γερμανία και σε άλλες χώρες».
Διεθνισμός
Όπως σημειώνει ο Serge Halimi στη LeMonde, ήταν το απόλυτο παράδοξο (και αυτό που θα είχε σοβαρές συνέπειες) ότι ένα κόμμα γα τη «δικτατορία του προλεταριάτου» ανήλθε στην εξουσία μιας χώρας όπου η βιομηχανική εργατική τάξη αντιπροσώπευε μόλις το 3% του πληθυσμού. Αλλά αυτό δεν είχε σημασία στην αρχή, καθώς η υποστήριξη αναμενόταν να προέλθει κι από το εξωτερικό, από πιο προηγμένες χώρες με πιο ισχυρά προλεταριάτα. Ίσως πολλοί να περίμεναν την επανάσταση στη Γερμανία, τη Γαλλία, την Ιταλία, τη Μεγάλη Βρετανία, όπου οι διαδηλώσεις πολλαπλασιάζονταν. Μέχρι τον Οκτώβριο του 1917 ο Λένιν περιέγραφε την ανυπομονησία του. Η ρωσική εξέγερση δεν θα πρέπει πλέον να περιμένει μέχρι «τα αναμφισβήτητα συμπτώματα ενός μεγάλου σημείου καμπής, την παραμονή μιας επανάστασης σε παγκόσμια κλίμακα» να γίνουν σαφή. Οι μπολσεβίκοι πρέπει να την πυροδοτήσουν. Και να περιμένουν για ενισχύσεις.
«Άμεσα ειρήνη»
Στις 3 Μάρτη του 1918 η σοβιετική αντιπροσωπεία υπέγραψε στο Μπρεστ – Λιτόφσκ τη συνθήκη ειρήνης, αφού αρνήθηκε να συζητήσει τους όρους της. Η αντιπροσωπεία δήλωσε πως η ειρήνη που υπογράφεται, δε στηρίζεται στην ελεύθερη συγκατάθεση των λαών, αλλά υπαγορεύεται στη Σοβιετική Ρωσία από τον πάνοπλο γερμανικό ιμπεριαλισμό που εκμεταλλεύεται την προσωρινή αδυναμία της νεαρής Σοβιετικής Δημοκρατίας, γι’ αυτό και η συζήτηση της συνθήκης είναι ανώφελη. Σύμφωνα με την ειρήνη του Μπρεστ – Λιτόφσκ η Γερμανία και η Αυστροουγγαρία έπαιρναν στην κατοχή τους απέραντα εδάφη της πρώην ρωσικής αυτοκρατορίας – πάνω από 150 χιλιάδες τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η σοβιετική κυβέρνηση αναγκάστηκε να αναγνωρίσει τη συνθήκη ειρήνης που είχε υπογραφεί ανάμεσα στην ουκρανική κεντρική διοίκηση και στη Γερμανία και αναλάμβανε μάλιστα την υποχρέωση να κάνει αμέσως πλήρη αποστράτευση χωρίς να εξαιρείται και ο Κόκκινος Στρατός, να παροπλίσει τον πολεμικό στόλο, να αποσύρει τα στρατεύματά της από την Ουκρανία, τη Φινλανδία και τις νήσους Αλαντ και τις ναυτικές της δυνάμεις από τα λιμάνια της Φινλανδίας. Οι μπολσεβίκοι έδιναν χώρο για να αγοράσουν χρόνο και συνέχιζαν να ελπίζουν για επανάσταση στην Ευρώπη.
Έτσι, κι αφού οι Μπολσεβίκοι προχώρησαν στην υπογραφή της συνθήκης του Μπρεστ – Λιτόφσκ, ενώ προηγουμένως όλες οι ιμπεριαλιστικές δυνάμεις αρνήθηκαν την πρότασή τους για «γενικευμένη ανακωχή», η Αντάντ στρέφεται ενάντιά τους. Δεν αναγνώρισαν την επαναστατική κυβέρνηση και ενίσχυσαν τις αντεπαναστατικές δυνάμεις.
Την αποτυχία των «Λευκών» να καταπνίξουν την επανάσταση, και το τέλος του εμφυλίου ακολουθεί η στρατιωτική επέμβαση των χωρών της Αντάντ, χωρίς να προηγηθεί κήρυξη πολέμου. Eνώ ο Λένιν θέλει να μετατρέψει την «πολεμική κούραση» σε διεθνιστικό πυροκροτητή της παγκόσμιας ή τουλάχιστον της ευρωπαϊκής επανάστασης, ο Ουίλσον αντιπροτείνει τα δεκατέσσερα Σημεία και την Αρχή της Αυτοδιάθεσης. Αντί της «εργατικής ειρήνης εναντίον όλων των καπιταλιστών» που ο Λένιν στόχευε, στρατεύματα από τις ΗΠΑ, τον Καναδά, τη Γαλλία, τη Μεγάλη Βρετανία, τη Σερβία, τη Φινλανδία, τη Ρουμανία, την Τουρκία, την Ελλάδα και την Ιαπωνία, αποστέλλονται για να βοηθήσουν τους «Λευκούς» να επαναφέρουν την παλιά τάξη.
Αν και η επαναστατική Ρωσία αναδύεται νικηφόρα από αυτόν τον νέο πόλεμο το 1921, καταστρέφεται και γίνεται παρία μεταξύ χωρών των οποίων η εχθρότητα έχει αυξηθεί καθώς η ΕΣΣΔ δεν κρύβει την πρόθεσή της να ανατρέψει το καθεστώς τους. Μετά την Οκτωβριανή Επανάσταση, ο καπιταλισμός έχασε τον έλεγχο του μεγαλύτερου εδάφους της Γης. Ο κομουνισμός, ο οποίος θεωρείται ως σκοτεινός, απειλητικός, εβραϊκός, με μαχαίρι ανάμεσα στα δόντια του, δεν είναι κάτι μοναδικά ρωσικό. Είναι η τρομακτική απειλή μιας κοινωνικής επανάστασης που θα μπορούσε να συμβεί οποτεδήποτε, οπουδήποτε.
Συζητώντας την επανάσταση
Μια απειλή, αλλά και μια διαρκή ελπίδα, παρά τα ποτάμια του αίματος που συνοδεύουν την ιστορία της. Η φιλόσοφος και πολιτική ακτιβίστρια Σιμόν Βέιλ έγραψε το 1937, στον απόηχο των εκκαθαρίσεων του Στάλιν: «Ο μύθος της Σοβιετικής Ρωσίας είναι ανατρεπτικός στο μέτρο που μπορεί να δώσει στον κομουνιστή εργοστασιακό εργάτη που απολύθηκε από τον επιστάτη του την αίσθηση ότι, παρ 'όλα αυτά, έχει πίσω του τον Κόκκινο Στρατό και με αυτόν τον τρόπο να διατηρήσει την υπερηφάνεια του. Ο μύθος της ιστορικά αναπόφευκτης επανάστασης παίζει το ίδιο, αν και πιο αφηρημένο, ρόλο, στο βαθμό που όταν κάποιος είναι μοναχικός και άθλιος, να αισθάνεται ότι έχει την ιστορία από την πλευρά του».
Το γεγονός παραμένει: παρά τις αποτυχίες του, ακόμη και στις πιο διαστρεβλωμένες μορφές του, το σύστημα που κυβερνούσε το ένα τρίτο του πλανήτη, το σημαντικότερο πολιτικό κίνημα του περασμένου αιώνα, έφερε την κατάργηση της καπιταλιστικής ατομικής ιδιοκτησίας, την ανάπτυξη της δημόσιας εκπαίδευσης, της δημόσιας υγείας, τη χειραφέτηση των γυναικών και τη διπλωματική, στρατιωτική, οικονομική υποστήριξη στους αντιαποικιακούς αγώνες και τα ανεξάρτητα κράτη που δημιούργησαν. Μη ξεχνώντας την «πρωτοφανή πολιτική προαγωγή των εργατικών τάξεων», που προωθούσε «τους εργαζόμενους και τους αγρότες σε όργανα εξουσίας, τα οποία είχαν προηγουμένως αποκλειστικά οι εκπρόσωποι της μπουρζουαζίας» όπως έγραψε χαρακτηριστικά η Γαλλίδα μαρξίστρια και χριστιανή φιλόσοφος.
Για τους κομουνιστές, το οικουμενικό όραμα και οι διεθνιστικοί δεσμοί ενδιαφέρονται ελάχιστα για τις διαφορές της γλώσσας, της θρησκείας, της εθνότητας και των συνόρων. Έτσι η σπίθα της ελπίδας του εργοστασιακού εργάτη της Σιμόν Βέιλ, θα μπορούσε να βρεθεί στη κοσμική Γαλλία της δεκαετίας του 1930, αλλά και στην προτεσταντική Γερμανία, στην Κομφουκιανή Κίνα, στην Μουσουλμανική Ινδονησία και στους Κουβανούς συλλέκτες καπνού.
Τι αντικατέστησε τη Μόσχα;
Η διάλυση της Σοβιετικής Ένωσης κατέστρεψε τον θρίαμβο μιας διαφορετικής οικουμενικότητας, ωφελώντας τις αστικές τάξεις της ατομικής ιδιοκτησίας. Η αντιστροφή ήταν τόσο δραστική που το 2000 ο ιστορικός Perry Anderson έγραψε: «Δεν υπάρχουν πλέον σημαντικές αντιδράσεις - δηλαδή, συστηματικές αντιμαχόμενες προοπτικές - και μάλιστα σε παγκόσμια κλίμακα. Αν απορρίψουμε τις θρησκευτικές δοξασίες ως κατά κύριο λόγο αδρανοποιημένους αρχαϊσμούς, ο νεοφιλελευθερισμός κυριαρχεί σε ολόκληρη την υφήλιο».
Σύμφωνα με τον οικονομολόγο της Παγκόσμιας Τράπεζας Branko Milanovic: «Η πίεση της ρωσικής επανάστασης, των σοσιαλιστικών και συνδικαλιστικών κινημάτων, ενισχύθηκε με την απογοήτευση των εργατικών τάξεων από τους πλούσιους, τους οποίους θεωρούσαν υπεύθυνους για την ανισότητα, και τόνισε, συμβάλλοντας στην αναδιανομή του πλούτου».
Η προοδευτική φορολογία, η εργατική νομοθεσία, η οκτάωρη εργάσιμη ημέρα, η κοινωνική ασφάλιση, η απροθυμία να δοθεί στους πλούσιους ο έλεγχος του κράτους: όλα αυτά είχαν σχέση με το παράδειγμα της Οκτωβριανής Επανάστασης, ήταν αποτέλεσμα και αυτού. Υπήρχε ο φόβος μιας επανάστασης. Όταν αυτός ξορκίστηκε, οι συνέπειες της «ευτυχισμένης παγκοσμιοποίησης» πολλαπλασιάστηκαν: η εξάπλωση των των αναδιανεμητικών πολιτικών, το δυτικό δικαίωμα παρέμβασης, η ιδιωτικοποίηση των δημόσιων υπηρεσιών, ο αποκλεισμός κάθε κομουνιστικού, αναρχικού ή αυτοδιοίκητου επαναστατικού σχεδίου.
Τον Αύγουστο του 1991, λίγες εβδομάδες πριν από τη διάλυση της ΕΣΣΔ, ο Jean-Denis Bredin, ένας κεντροαριστερός Γάλλος νομικός και μέλος της Academie Francaise, έγραψε στη Le Monde ένα μελαγχολικό άρθρο εν μέσω της γενικής αποδοχής του «τέλους της ιστορίας». «Οφείλουμε πάρα πολλά σε όλους εκείνους τους πεισματάρηδες σκηνοθέτες της ιστορίας, τους ακούραστους απεργούς, εκείνους τους εισβολείς των εργοστασίων και των δρόμων που προκάλεσαν αναταραχή, τους επίμονες που απαίτησαν μεταρρυθμίσεις και ονειρευόταν επανάσταση, τους μαρξιστές, που εμπόδισαν τον καπιταλισμό από τα χειρότερα».
Το «τέλος του κομουνισμού» φάνηκε να επαναπροσδιορίζει τη μεγάλη συζήτηση στα κύρια ρεύματα της διεθνούς αριστεράς μετά τη Ρωσική Επανάσταση. Και φάνηκε να ηττάται το ένα ρεύμα και να νικά το άλλο. Φάνηκε να εκδικείται η σοσιαλδημοκρατία τον άγριο αδελφό της. Ο θρίαμβος όμως αυτός ήταν βραχύβιος. Τα 100 χρόνια της κατάληψης των Χειμερινών Ανακτόρων συμπίπτουν με την ανατροπή της τύχης για το ρεφορμιστικό ρεύμα. Η δυναστεία του Κλίντον έχει σβηστεί. Ο Τόνι Μπλερ, ο Φελίπε Γκονζάλεζ και ο Γκέρχαρντ Σρέντερ έχουν «αποδράσει» για να βγάλουν λεφτά. Ταυτόχρονα, ένας νέος ριζοσπαστισμός γεννιέται στις χώρες τους και πέραν αυτών.
Λίγο πριν από τον εορτασμό των διακοσίων χρόνων της Γαλλικής Επανάστασης του 1789, ο σοσιαλιστής Μισέλ Ροκάρ υποστήριξε ότι «η επανάσταση είναι επικίνδυνη και αν μπορεί κανείς να προοδεύει χωρίς αυτήν, τόσο το καλύτερο». Σήμερα η καπιταλιστική παγκοσμιοποίηση έχει επικρατήσει αλλά η μούμια της επανάστασης αρχίζει να κουνιέται στον τάφο της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου