Προσωπικό αρχείο Γ. Πασαλίδη: "Έχουμε το μεγαλύτερο κόμμα και το μεγαλύτερο κεφάλι..."

Προσωπικό αρχείο Γ. Πασαλίδη: 
"Έχουμε το μεγαλύτερο κόμμα και το μεγαλύτερο κεφάλι..."

Πλήκα Μ.

  

Φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από την ίδρυση της ΕΔΑ και 43 από τον θάνατο του Γιάννη Πασαλίδη, του «γιατρού των φτωχών», του δημοφιλούς ηγέτη, που και λόγω της αγάπης που του είχε ο κόσμος έφθασε την ΕΔΑ να κυριαρχεί πολιτικά στη Θεσσαλονίκη, την εκλογική του περιφέρεια που δεν εγκατέλειψε ποτέ.

                                                    

 Όσο θεν ας λεν οι άλλοι,

Και δικοί μας ακόμα

Έχουμε το μεγαλύτερο το κόμμα

και το μεγαλύτερο κεφάλι

Το τετράστιχο αυτό, γραμμένο από τον Κώστα Βάρναλη, είναι αφιερωμένο στον ιδρυτή και πρόεδρο της Ενιαίας Δημοκρατικής Αριστεράς Γιάννη Πασαλίδη. Είναι αποτυπωμένο με τον χαρακτηριστικό γραφικό χαρακτήρα του μεγάλου μας ποιητή πάνω σε μια μικρή κάρτα.

«Στον πρόεδρό μας» γράφει ως αφιέρωση και αποτελεί μαζί με άλλα σημαντικότατα ιστορικά ντοκουμέντα και έγγραφα, όπως το πρωτότυπο καταστατικό της ΕΔΑ, προσωπικές επιστολές, φωτογραφίες, ευχετήριες κάρτες και τηλεγραφήματα από εκτοπισμένους αγωνιστές και μεγάλες προσωπικότητες, μέρος του αρχείου του Γιάννη Πασαλίδη που κατέχει μέχρι και σήμερα ο εγγονός του εμβληματικού ηγέτη της αριστεράς, δικηγόρος Γιάννης Νισύριος.

 

Το προσωπικό αρχείο του προέδρου της ΕΔΑ διασώθηκε μάλλον τυχαία. Τα όργανα της χούντας δεν κατάφεραν να βρουν πού φύλαγε ο Γ. Πασαλίδης τα προσωπικά του έγγραφα και τα ντοκουμέντα που είχε συγκεντρώσει, ενώ μετά τον θάνατό του θεώρησαν ότι «καθάρισαν» μαζί του...

Όπως μας είπε ο Γ. Νισύριος, η μητέρα του στη συνέχεια φύλαξε με ευλάβεια το αρχείο, μέσα σε μία παλιά βαλίτσα, μαζί και με άλλα προσωπικά αντικείμενα του πατέρα της και έτσι διασώθηκε και περιήλθε στην κατοχή του. Όταν πέθανε ο παππούς του, που βρισκόταν σε κατ’ οίκον περιορισμό, ήταν μικρό παιδάκι, ωστόσο του έχουν αποτυπωθεί γερά στη μνήμη ορισμένες εικόνες.

Ο παππούς μου ο Γιάννης...

«Μέναμε Τσιμισκή και Χρυσοστόμου Σμύρνης στον τρίτο όροφο. Όταν έγινε η δικτατορία, ο παππούς μου, όπως και όλοι οι πολιτικοί αρχηγοί, τέθηκε σε κατ’ οίκον περιορισμό. Τότε ήμουν οκτώ χρόνων και αυτό που θυμάμαι είναι ότι έξω από το σπίτι μας βρίσκονταν συνεχώς δύο αστυνομικοί. Ένας κάτω στην είσοδο της πολυκατοικίας και ένας επάνω στην εξώπορτά μας. Δεν καταλάβαινα όμως τι ακριβώς συνέβαινε» αφηγείται ο Γ. Νισύριος.

Μας εξομολογήθηκε επίσης ότι σε εκείνη την τρυφερή ηλικία η σχέση που είχε διαμορφώσει με τον παππού του ήταν πνευματική. Του δίδασκε σκάκι, του μάθαινε πώς να σχηματίζει την ουγγαρέζικη επίθεση και πώς να αμύνεται.

Ο Πασαλίδης είχε πάθος με το πιάνο και προέτρεπε τον εγγονό του να μάθει να παίζει, κάτι που νωρίτερα προσπάθησε να κάνει και με τη θυγατέρα του. Αγαπούσε τη μουσική και τη λογοτεχνία και προσπαθούσε να μεταδώσει αυτές του τις «αγάπες» και στον εγγονό του.

Ο Γ. Νισύριος θυμάται επίσης την επίσκεψη του Μίκη Θεοδωράκη στο σπίτι τους για να χαρίσει αυτοπροσώπως στον πρόεδρο της ΕΔΑ το έργο του «Ρωμιοσύνη», όταν πρωτοκυκλοφόρησε το 1966.

Γνήσιος μενσεβίκος

Φέτος συμπληρώνονται 60 χρόνια από την ίδρυση της ΕΔΑ και 43 από τον θάνατο του Γιάννη Πασαλίδη, του «γιατρού των φτωχών», του δημοφιλούς ηγέτη, που και λόγω της αγάπης που του είχε ο κόσμος έφθασε την ΕΔΑ να κυριαρχεί πολιτικά στη Θεσσαλονίκη, την εκλογική του περιφέρεια που δεν εγκατέλειψε ποτέ. Οι επετειακές εκδηλώσεις λίγες για την ΕΔΑ...

Η αριστερά σήμερα παραμένει πολυκερματισμένη και αλληλοσπαρασσόμενη και επιμένει να μην διδάσκεται από το όχι και τόσο μακρινό παρελθόν ότι «η ισχύς εν τη ενώσει» είναι ο μόνος δρόμος για να πετύχει τον στόχο για μια κοινωνία ανθρώπινη και δίκαια. Το προσωπικό αρχείο του Γ. Πασαλίδη δείχνει ότι σε όλη του τη ζωή δούλεψε προς αυτή την κατεύθυνση.

Δεν ανήκε ποτέ στην κομμουνιστική αριστερά, δεν πίστευε στον ένοπλο αγώνα, ακόμη και όταν αναγκάστηκε να προσχωρήσει στο ΕΑΜ. Ήταν μενσεβίκος και όχι μπολσεβίκος, με τους οποίους συγκρούστηκε ιδεολογικά για την εισβολή στη Γεωργία.

Συνεργάστηκε όμως με το ΚΚΕ και ας είχε διαφορετικές απόψεις. «Υποστήριζε από την αρχή τον σοσιαλισμό με κοινοβουλευτισμό και τη διατήρηση μικρής ατομικής περιουσίας» λέει ο εγγονός του προσθέτοντας πως «πάντα εξέφραζε μια πιο σύγχρονη αντίληψη για το τι έπρεπε να πρεσβεύει η αριστερά».

Ο στόχος της ΕΔΑ

Μετεμφυλιακά δούλεψε για την ενότητα του δημοκρατικού χώρου και το 1951, μαζί με άλλες εμβληματικές προσωπικότητες, κατάφερε να ενώσει όλα τα κομμάτια των αριστερών και δημοκρατικών δυνάμεων και να δημιουργήσει έναν ιδιαίτερα δυναμικό πολιτικό πόλο, την Ενιαία Δημοκρατική Αριστερά, στην οποία βρήκε νόμιμη έκφραση για 17 συναπτά έτη και το ΚΚΕ, που βρισκόταν στην παρανομία.

Ως πρόεδρός της ΕΔΑ, όπως ομολογούν και οι συναγωνιστές του, φρόντιζε να συνθέτει τις όποιες ιδεολογικές διαφορές υπήρχαν στο εσωτερικό της παράταξης, αλλά και να ρισκάρει ρήξεις στο όνομα του μεγάλου στόχου, που περιγράφεται στο δεύτερο άρθρο του καταστατικού ως εξής: «Η αποκατάσταση των δημοκρατικών θεσμών και η οικονομική και κοινωνική ανάπλαση της χώρας και αυτός ο σκοπός μπορεί να επιτευχθεί με τη συνένωση όλων των δημοκρατικών δυνάμεων».

Αυτός ο στόχος δεν επιτεύχθηκε τελικά και, όταν ο Γ. Πασαλίδης έφυγε από τη ζωή, σταδιακά η ΕΔΑ διαλύθηκε στα εξ ων συνετέθη. Στο πρωτότυπο καταστατικό υπάρχουν οι «βαριές» υπογραφές των Πασαλίδη, Σαράφη, Πρωιμάκη, Μ. Κύρκου κ.ά.

Μια επιστολή «κεραυνός» για τους μπολσεβίκους

Η Οκτωβριανή Επανάσταση βρίσκει τον Πασαλίδη στη Γεωργία, εκλεγμένο βουλευτή με τους μενσεβίκους και επί της ουσίας υπουργό Υγείας. Όταν το 1921 εισβάλλουν τα σοβιετικά στρατεύματα, καταφεύγει στο Βερολίνο. Από εκεί, στις 7 Φεβρουαρίου του ’22, ως πληρεξούσιος της Γεωργιανής Δημοκρατίας, απευθύνεται στη συνδιάσκεψη των Σοσιαλιστικών κομμάτων της Ευρώπης και «κατακεραυνώνει» τον Λένιν και τους μπολσεβίκους.

Στο σχετικό χειρόγραφο, που διασώζεται, ο Πασαλίδης αμφισβητεί ανοικτά ότι εκπροσωπούν τον ρωσικό λαό και θέτει το εξής ρητορικό ερώτημα στους εκπροσώπους της συνδιάσκεψης: «Αυτοί (σ.σ.: οι μπολσεβίκοι) που με την τετράχρονη δικτατορία τους ρημάξανε αλύπητα την πλούσια χώρα της Ρωσίας και μεταβάλανε σε ερείπια, που καπνίζουνε ακόμη, τις ανθισμένες πόλεις της, θα έχουν την αξίωση τούτη της αναγνώρισης;».

Για την εισβολή δε στη Γεωργία και τα όσα ακολούθησαν, καθώς και για τα όσα αντίστοιχα συνέβησαν στο Αζερμπαϊτζάν, την Αρμενία γίνεται φανερό ότι θεωρεί υπεύθυνο τον Λένιν, τον οποίο κατηγορεί ανοικτά για «κακουργήματα», ενώ κατηγορεί τους μπολσεβίκους για «μακελειό» και «τρομοκρατία».

«Τι του έφταιξε (σ.σ.: του Λένιν) ένας λαός: 2,5 - 3 εκατομμύρια και του καταπάτησε την ελευθερία; Μήπως την εφθόνησε (σ.σ.: τη Γεωργία) και ηθέλησε να την κάνη κι αυτήνε όμοια με τη μεγάλη Ρωσία;» αναφέρει χαρακτηριστικά και ζητά ειδικά από την ελληνική αντιπροσωπεία να υποστηρίξει «το ζήτημα του αδειάσματος της Γεωργίας από τα στρατεύματα του Λένιν».

Το σχετικό χειρόγραφο φέρει τίλτο «Οι μπολσεβίκοι της Ρωσίας και η Γεωργιανική Δημοκρατία». Στο σημείο αυτό πρέπει να σημειωθεί ότι μεγάλη διαμάχη για την εισβολή στη Γεωργία ξέσπασε και στους κόλπους των μπολσεβίκων. Ωστόσο στελέχη του αντιδικτατορικού αγώνα δεν εκπλήσσονται που ο Πασαλίδης τα βάζει με τον Λένιν και όχι με τον Στάλιν στην υπόθεση της Γεωργίας.

Για τους μενσεβικικούς εχθρός ήταν ο Λένιν εκείνη την εποχή και του χρέωναν όλα τα κακά του μπολσεβικισμού, ακόμη και αυτά για τα οποία δεν ευθυνόταν. Ο Τρ. Μηταφίδης υποστηρίζει από την πλευρά του πως ο Λένιν όχι μόνο άσκησε σκληρή κριτική στον Στάλιν για την εισβολή στη Γεωργία, αλλά για πρώτη φορά έθεσε θέμα διαγραφής του, στην Κ.Ε. του ΚΚΣΕ.

Διαβάζοντας ωστόσο την επιστολή Πασαλίδη γίνεται εμφανές πως δεν ήταν υπέρ των ένοπλων αγώνων, αλλά των δημοκρατικών διαδικασιών και της αυτοδιάθεσης των λαών. Παρά τις διαφωνίες του με τους μπολσεβίκους, ως νέος βουλευτής στην Ελλάδα πια, το 1923, ζήτησε η ελληνική πολιτεία να αναγνωρίσει την ΕΣΣΔ.

Ο «νονός» της «Αυγής»

Το προσωπικό αρχείο του Γ. Πασαλίδη περιέχει επίσης την ελληνική και τη γεωργιανή βουλευτική του ταυτότητα, άπειρα ευχετήρια τηλεγραφήματα από πολιτικές προσωπικότητες της εποχής του, φωτογραφίες με ξένους ηγέτες, μέρος της ξενόγλωσσης αλληλογραφίας του και προσωπικά αντικείμενα, κυρίως δώρα που του χάρισαν άλλοι πολιτικοί αρχηγοί αριστερών κομμάτων στο εξωτερικό.

Ο Γ. Πασαλίδης θεωρείται και ο «νονός» της εφημερίδας μας. Σύμφωνα με τον Γ. Νισύριο ο παππούς του εμπνεύστηκε τον όνομα «Αυγή» από τον τίτλο μιας προεπαναστατικής εφημερίδας που κυκλοφορούσε στην Οδησσό, όταν σπούδαζε εκεί, ενώ απέσπασε και από τον στρατάρχη Παπάγο την υπόσχεση ότι δεν θα έκλεινε την εφημερίδα, όπως είχε κάνει με τη «Δημοκρατική», διότι εξέφραζε έναν νόμιμο δημοκρατικό χώρο.

(Φωτογραφίες: Γιώργος Γιακουμίδης)

 http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=656463