Πώς χάθηκαν τα λεφτά των Ταμείων

Υποχρεώθηκαν να καταθέτουν τα διαθέσιμά τους ακόμη και όταν ήταν γνωστό ότι τα ομόλογα θα «κουρευτούν»

Πώς χάθηκαν τα λεφτά των Ταμείων

 

Γιώργος Παπαϊωάννου 

Σημαντικές ευθύνες για την κυβέρνηση και την Τράπεζα της Ελλάδος προκύπτουν για τις ζημιές που υπέστησαν ασφαλιστικά ταμεία και Νομικά Πρόσωπα Δημοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ), όπως νοσοκομεία, πανεπιστήμια κτλ., τα οποία υποχρεώθηκαν να συνεχίσουν να καταθέτουν τα διαθέσιμά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος ακόμη και όταν ήταν πλέον γνωστό ότι τα ελληνικά ομόλογα επρόκειτο να «κουρευτούν». Η ζημιά είναι μεγαλύτερη για τα ΝΠΔΔ, τα οποία κατέθεσαν μέρος της κρατικής επιχορήγησης, δηλαδή της ενίσχυσης που παίρνουν από τον προϋπολογισμό, η οποία «κουρεύτηκε», καθιστώντας προβληματική έως αδύνατη τη λειτουργία τους. Το γεγονός αυτό αναδεικνύει την αδυναμία του συστήματος να προβλέψει εξελίξεις και να ενεργήσει προληπτικά ώστε να αποφύγει τέτοιου είδους καταστάσεις.

 

Τα χρήματα που υποχρεωτικά κατατίθενται στην Τράπεζα της Ελλάδος μπαίνουν σε έναν κοινό κουμπαρά, το «Κοινό Κεφάλαιο» όπως ονομάζεται, και επενδύονται, όπως προβλέπει ο νόμος, σε ομόλογα του Δημοσίου. Από το αποτέλεσμα της επένδυσης διανέμονται τα κέρδη, όπως συνέβαινε στο παρελθόν, ή οι ζημιές, όπως συμβαίνει σήμερα, μετά το «κούρεμα». Στην ουσία ο λογαριασμός της Τράπεζας της Ελλάδος λειτουργεί ως αμοιβαίο κεφάλαιο, στο οποίο όποιος βάζει λεφτά αγοράζει τα αντίστοιχα μερίδια. Οι τιμές των μεριδίων αυτών διαμορφώνονται ανάλογα με τη συνολική απόδοση της επένδυσης.

Αν για παράδειγμα το «Κοινό Κεφάλαιο» είχε συνολική περιουσία 10.000 ευρώ και ένα Ταμείο έχει καταθέσει 1.000 ευρώ, τότε κατέχει το 1/10 της συνολικής περιουσίας. Από τη στιγμή που η περιουσία αυτή «κουρεύτηκε» κατά 53,5% και διαμορφώθηκε σε 4.650 ευρώ, τότε η αξία του μεριδίου του Ταμείου που αντιστοιχεί στο 1/10 διαμορφώθηκε σε 465 εκατ. ευρώ.

Συνέχιζαν...

Ετσι λοιπόν, ενώ η Τράπεζα της Ελλάδος είχε σταματήσει από τον Μάιο του 2011 να επενδύει τα χρήματα του «Κοινού Κεφαλαίου» σε ομόλογα, ασφαλιστικά ταμεία, νοσοκομεία, πανεπιστήμια κτλ. συνέχισαν τις υποχρεωτικές καταθέσεις των διαθεσίμων τους, με αποτέλεσμα να υποστούν τις απώλειες του «κουρέματος» που ακολούθησε. Στην ουσία όσοι κατέθεσαν λεφτά το τελευταίο διάστημα φορτώθηκαν μέρος των ζημιών των άλλων.

Είχαν άλλη επιλογή; «Ο νόμος υποχρεώνει τα ασφαλιστικά ταμεία και τα ΝΠΔΔ να καταθέτουν στο "Κοινό Κεφάλαιο" της Τράπεζας της Ελλάδος μη επενδεδυμένα τους κεφάλαια και αυτά που δεν χρειάζονται για τις ταμειακές τους ανάγκες» αναφέρει ο διευθυντής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Μιχ. Μιχαλόπουλος, που διαχειρίζεται το «Κοινό Κεφάλαιο». Ειδικότερα, τα ΝΠΔΔ μπορούν να κρατούν σε μετρητά το μέρος της κρατικής επιχορήγησης που χρειάζονται για την κάλυψη των ταμειακών τους αναγκών και το υπόλοιπο μέσα σε ένα 15νθήμερο υποχρεούνται να το καταθέσουν στην Τράπεζα της Ελλάδος.

Για δε τα Ταμεία, από τον Ιούνιο του 2010 και ενώ η χώρα είχε μπει στο μνημόνιο, με απόφαση του τότε αρμόδιου υπουργού κ. Α. Λοβέρδου ο μόνος τρόπος να επενδύσουν σε ομόλογα του Δημοσίου ήταν μέσω του «Κοινού Κεφαλαίου». Αυτό έγινε ύστερα από το σκάνδαλο των ομολόγων και για να αποφευχθούν περιπτώσεις όπως αυτή της χρηματιστηριακής εταιρείας «Ακρόπολη», που αγόραζε ομόλογα για λογαριασμό Ταμείων σε αμφισβητήσιμες τιμές.

Δεν υπήρξε όμως η ίδια ευαισθησία όταν οι τιμές των ομολόγων κατέρρευσαν. Και εδώ φυσικά τίθεται το ερώτημα γιατί κανείς δεν σταμάτησε τα Ταμεία από το να καταθέτουν υποχρεωτικά τα διαθέσιμά τους στο «Κοινό Κεφάλαιο», δηλαδή σε ομόλογα που επρόκειτο να «κουρευτούν».

«Ο διοικητής της Τράπεζας της Ελλάδος κ. Γ. Προβόπουλος έπρεπε να ζητήσει από την κυβέρνηση μια διάταξη να αλλάξει τον νόμο που υποχρέωνε τα Ταμεία και τα ΝΠΔΔ να καταθέτουν τα διαθέσιμά τους στην κεντρική τράπεζα και η κυβέρνηση να το κάνει. Αλλά και ο υπουργός Οικονομικών κ. Ευ. Βενιζέλος θα μπορούσε να πάρει την πρωτοβουλία. Ομως βόλευε την κυβέρνηση, η οποία δεν υπολόγιζε τα λεφτά των Ταμείων με το σκεπτικό ότι το κράτος εγγυάται τις συντάξεις. Ομως το σκεπτικό αυτό αποδείχθηκε ανεπαρκές» αναφέρει ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος του ΣΥΡΙΖΑ κ. Π. Λαφαζάνης.

«Θα δοθούν πίσω»

Η κυβέρνηση πάντως εμφανίζεται καθησυχαστική. «Δεν χάθηκε τίποτα» λέει ο υπουργός Υγείας κ. Λοβέρδος απαντώντας σε σχετικό ερώτημα του «Βήματος». «Είναι χρήματα που αφορούν τη διαγραφή χρέους της Ελληνικής Δημοκρατίας» εξηγεί και συμπληρώνει ότι «το κράτος θα τα ξαναδώσει πίσω στα νοσοκομεία και τους άλλους οργανισμούς». Σημειώνει δε ότι αυτό «δεν θα επιβαρύνει το έλλειμμα», καθώς πρόκειται για «λογιστική διαφορά». Οσον αφορά την αδυναμία του κράτους να παρέμβει και να άρει την υποχρέωση των Ταμείων και των ΝΠΔΔ να καταθέτουν τα διαθέσιμά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος, αναφέρει ότι «πράγματι δεν το κάναμε, θα το κάνουμε τώρα».

Η κυβέρνηση πάντως όλο αυτό το διάστημα χρησιμοποίησε τα λεφτά των Ταμείων για να καλύψει τις δανειακές της ανάγκες και να κλείσει τις τρύπες του προϋπολογισμού. Τα «Κοινό Κεφάλαιο» διαθέτει ομόλογα ονομαστικής αξίας 18,7 δισ. ευρώ σε σύνολο περιουσίας 23,7 δισ. ευρώ. Τα υπόλοιπα είναι κυρίως τοποθετημένα σε έντοκα γραμμάτια. Δηλαδή το «Κοινό Κεφάλαιο» με κεφάλαια ύψους 4-5 δισ. ευρώ είναι ο βασικός πελάτης του Δημοσίου στις δημοπρασίες εντόκων γραμματίων τα τελευταία χρόνια. Ετσι τα λεφτά των Ταμείων, αλλά και αυτά που μέσω του προϋπολογισμού έδωσε το κράτος σε νοσοκομεία, πανεπιστήμια κτλ., μέσω του «Κοινού Κεφαλαίου» έκλεισαν τις τρύπες του προϋπολογισμού, σε βάρος φυσικά των ασφαλισμένων και των δημόσιων οργανισμών.

15 δισ. ευρώ το σύνολο των ζημιών
Το «Κοινό Κεφάλαιο» από τον Μάιο του 2011 σταμάτησε να επενδύει σε ομόλογα
Οι συνολικές ζημιές των Ταμείων και των ΝΠΔΔ που υποχρεωτικά καταθέτουν τα διαθέσιμά τους στο «Κοινό Κεφάλαιο» της Τράπεζας της Ελλάδος υπολογίζονται σε περίπου 15 δισ. ευρώ σε σύνολο περιουσίας 23,7 δισ. ευρώ. Οι ζημιές αυτές προκύπτουν από το χαρτοφυλάκιο ομολόγων ύψους 18,7 δισ. ευρώ, αν ληφθεί υπόψη το «κούρεμα» κατά 53,5% και το γεγονός ότι η αξία των νέων ομολόγων με τα οποία αντικαταστάθηκαν τα παλαιά διαμορφώνεται περίπου στο 20% της ονομαστικής τιμής τους.

Το «Κοινό Κεφάλαιο» πάντως σταμάτησε να επενδύσει σε ομόλογα, όπως υποχρεώνεται από τον νόμο, τον Μάιο του 2011 και ενώ είχε ξεκινήσει η συζήτηση για ενδεχόμενο «κούρεμα» των ελληνικών ομολόγων, κάτι που αποφασίστηκε στη Σύνοδο Κορυφής των ευρωπαίων ηγετών δύο μήνες αργότερα. «Μπορεί η αγορά να συζητούσε ενδεχόμενο "κούρεμα", όμως εγώ άκουγα τον τότε πρόεδρο της Ευρωπαϊκής Κεντρικής Τράπεζας Ζαν-Κλοντ Τρισέ ο οποίος ήταν εντελώς αντίθετος στην ιδέα» λέει ο διευθυντής της Τράπεζας της Ελλάδος, αρμόδιος για τη διαχείριση του «Κοινού Κεφαλαίου» κ. Μιχάλης Μιχαλόπουλος, ο οποίος προσθέτει ότι η Τράπεζα της Ελλάδος είναι μέρος του Ευρωσυστήματος του οποίου προΐσταται ο πρόεδρος της ΕΚΤ. Σε κάθε περίπτωση, οι αγορές που έκανε ο κ. Μιχαλόπουλος μετά την είσοδο της Ελλάδας στο μνημόνιο ήταν συνολικού ύψους 400 εκατ. ευρώ, ποσό σχετικά μικρό στο σύνολο των 23,7 δισ. ευρώ που διαχειριζόταν το «Κοινό Κεφάλαιο».

Από το... μηδέν στο «κούρεμα»

Ιστορικά τα Ταμεία καταθέτουν τα διαθέσιμά τους στην Τράπεζα της Ελλάδος. Αρχικά από τη δεκαετία του '50 τα τοποθετούσαν υποχρεωτικά σε άτοκους λογαριασμούς, μέσω των οποίων υποτίθεται ότι χρηματοδοτήθηκε η εκβιομηχάνιση της χώρας. Από το 1994 ο λογαριασμός των διαθεσίμων έγινε έντοκος. Με τη Συνθήκη του Μάαστριχτ απαγορεύθηκε να δίνει τόκο. Ετσι, από το 1997 τα χρήματα τοποθετούνταν κατά κύριο λόγο σε ομόλογα και η πρόσοδος των Ταμείων ήταν αποτέλεσμα της διαχείρισης του «Κοινού Κεφαλαίου». Οι αποδόσεις του μάλιστα παραδοσιακά ήταν οι υψηλότερες της κατηγορίας στην αγορά. Με το «κούρεμα» όμως τα κέρδη χάθηκαν

 http://www.tovima.gr/finance/article/?aid=452339