Ordem e Progresso = Τάξη και Πρόοδος

Ordem e Progresso = Τάξη και Πρόοδος

«Ordem e Progresso»

Του Πέτρου  Νικολάου

Το ανατριχιαστικά κυνικό ρητό που αναγράφεται στην σημαία της Βραζιλίας, δεν χωρά παρερμηνείες ενώ εξηγεί και περιγράφει  τα πάντα. Από το ιστορικό  ρόλο του γίγαντα της Νοτίου Αμερικής, την πολιτική της, την εκστρατεία των τελευταίων ετών για την ανάδυσή της σε μεγάλη δύναμη στην παγκόσμια γεωπολιτική σκακιέρα, μέχρι και τις εξελίξεις των τελευταίων ημερών με τις μεγάλες διαδηλώσεις που επί ημέρες συγκλονίζουν όχι μόνο τις μεγαλουπόλεις, όπως το Ρίου ντε Ζανέιρου και του Σάου Πάουλου καθώς έχουν επεκταθεί σε 100 πόλεις.

Από την Πέμπτη δε,  μετρούν και ένα νεκρό.  Ένα 18χρονο που σκοτώθηκε στο προάστιο Ριμπέιρου Πρέτου του Σάου Πάουλου  όταν αυτοκίνητο  όρμησε εναντίον των διαδηλωτών. Ο λόγος;  Ο οδηγός του οχήματος εξοργίστηκε που δεν μπορούσε να περάσει και μαρσάροντας έπεσε πάνω στο οδόφραγμα των διαδηλωτών.  Η κατάσταση είναι έκρυθμη καθώς οι διαδηλωτές πολιορκούν από τα κυβερνητικά κτήρια της ομοσπονδιακής κυβέρνησης στην εμβληματική πρωτεύουσα Μπραζίλια, μέχρι, τα τοπικά δημαρχεία, έδρες κυβερνητών, οτιδήποτε συμβολίζει την πολιτική εξουσία είτε σε κεντρικό ομοσπονδιακό επίπεδο είτε σε τοπικό, εξαναγκάζοντας της πρόεδρο Ντίλμα Ρουσέφ να αναβάλει το ταξίδι της στην Ιαπωνία και να βρίσκεται τούτες τις ώρες σε έκτακτη σύσκεψη με το υπουργικό συμβούλιο ώστε να ανευρεθεί ο τρόπος για την εκτόνωση της έντασης και των διαδηλώσεων. Μέχρι στιγμής τίποτα δεν έχει σταθεί ικανό να εκτονώσει το κύμα λαϊκής δυσαρέσκειας, ούτε η αναδίπλωση της κυβέρνησης και ων τοπικών αρχών που ασθμαίνοντας ανακοίνωσαν την ανάκληση της αύξησης των εισιτηρίων.

Μέτρο που αποτέλεσε όπως διαφαίνεται, την θρυαλλίδα

Οι διαδηλώσεις  ξεκίνησαν αργά και σταδιακά όταν στις 2 Ιουνίου ανακοινώθηκε η αύξηση κατά 20 σεντάβος –σημ. υποδιαίρεση του εθνικού νομίσματος ρεάλ- της τιμής των εισιτηρίων στα Μέσα Μαζικής Συγκοινωνίας . Κλιμακώθηκε και διευρύνθηκε με «τάξη»  μετά την άγρια καταστολή των πρώτων μικρών διαδηλώσεων.

Καταρχήν μαζικά και γεωγραφικά, από τη μία πόλη στην άλλη από το βορρά έως το νότο ενώ στις τελευταίες διαδηλώσεις  πήραν μέρος πάνω από ένα εκατομμύριο άνθρωποι  Επίσης ποιοτικά όσον αφορά τα αιτήματα των διαδηλωτών: εκτός της αντίθεσης στην αύξηση των εισιτηρίων οι διαδηλωτές ζητούν ένα καλύτερο και δημόσιο σύστημα ΜΜΜ καθώς επίσης δημόσιο σύστημα Παιδείας και Υγείας, ενώ τα πυρά τους στρέφονται και ενάντια στη βία και στην καταστολή των αστυνομικών δυνάμεων και φυσικά ενάντια στη τόσο εκτεταμένη διαφθορά που διατρέχει όλες τις βαθμίδες της ομοσπονδιακής εξουσίας και των τοπικών κυβερνήσεων αλλά και των πολιτικών κομμάτων, όπως προκύπτει από την έρευνα της DataFolha. Μία έρευνα που το άλλο σκέλος της είναι εξαιρετικά αποκαλυπτικό, καθώς σύμφωνα με την  έρευνα, το 84% των διαδηλωτών στο Σάου Πάουλου δεν στηρίζει κανένα υπάρχον πολιτικό κόμμα ή σχηματισμό, το 77% έχουν Πανεπιστημιακή εκπαίδευση, το 22% είναι φοιτητές , το 53% είναι κάτω των 25 ετών και το 71% συμμετέχουν σε διαδηλώσεις για πρώτη φορά.

Διόλου παράξενο καθώς πρόκειται κυρίως για νέους ανθρώπους και για το πρώτο μεγάλο κύμα διαδηλώσεων σε πανεθνική κλίμακα από την περίοδο 1991-1992, όταν και έλαβαν χώρα οι μεγάλες διαδηλώσεις ενάντια την πολιτική  και τα σκάνδαλα διαφθοράς την οποία την συνόδευαν,  του τότε προέδρου Φερνάντο Κολόρ ντε Μέλο. Οι διαδηλώσεις  σταμάτησαν μόνο μετά την παραίτηση από το προεδρικό αξίωμα του ντε Μέλο, του πρώτου εκλεγμένου προέδρου μετά την παράδοση της εξουσίας από τους στρατιωτικούς, που την διατηρούσαν από το πραξικόπημα του 1964.

Επιπροσθέτως, η Βραζιλία  διαφοροποιείται και σε αυτό το επίπεδο, δηλαδή όσον αφορά το κινηματικό της παρελθόν, από τις υπόλοιπες χώρες της περιοχής.  Τουλάχιστον ως προς το βάθος του, τη ριζοσπαστικότητά του και το εύρος του. Μία ακόμη διαφορετικότητα της Βραζιλίας, ανάμεσα στις πολλές: η γλώσσα που είναι πορτογαλικά, η  αχανής γεωγραφία που εμπεριέχει και τον Αμαζόνιο, ανυπολόγιστο φυσικό πλούτο  και τεράστιες παραγωγικές δυνατότητές σε όλα τα επίπεδα.  Την αναίμακτη και απρόσκοπτη απελευθέρωση από την Πορτογαλία και  ελάχιστες επαναστάσεις και ξεσηκωμούς σε σύγκριση πάντα με τις άλλες  ισπανόφωνες χώρες της Λατινικής Αμερικής με την κοινή γλώσσα και μοίρα μέχρι την απελευθέρωσή τους μετά από πολύχρονο αγώνα, και τις συνεχείς λαϊκές ακόμη και επαναστατικές εξεγέρσεις.

Τροπική καταιγίδα

Με αυτά τα δεδομένα, οι διαδηλώσεις στην Βραζιλία μάλλον ξάφνιασαν την εγχώρια πολιτική εξουσία αλλά και την οικουμένη. Πολύ περισσότερο δε ότι έγιναν με φόντο αλλά και ενάντια στη διεξαγωγή του Κυπέλλου των Συνομοσπονδιών  και ως γνωστό στη Βραζιλία «η μπάλα είναι θρησκεία». «Όλα πήγαιναν τόσο καλά και ξαφνικά βρεθήκαμε μπροστά σε μία Ταχρίρ, δίχως προειδοποίηση, δίχως κρεσέντο» θα διακηρύξει η εφημερίδα Folha de Sao Paolo.

Οι διαδηλωτές στράφηκαν ενάντια στην διεξαγωγή του Κυπέλλου που συνιστά την πρόβα τζενεράλε για τη διεξαγωγή του Μουντιάλ του 2014 και των Ολυμπιακών Αγώνων του Ρίο του 2016, καθώς για τη διοργάνωσή τους διοχετεύεται πακτωλός χρημάτων από την κυβέρνηση προς «εθνικούς» και διεθνείς εργολάβους για την ανέγερση γηπέδων, κτιριακών συγκροτημάτων, εμπορικών κέντρων και οτιδήποτε άλλο μπορεί κανείς να διανοηθεί .

Πρόκειται για το τελευταίο μεγάλο κύμα «προόδου» που σαρώνει τη Βραζιλία και συνιστά αναπόσπαστο μέρος της βιτρίνας της «ηγέτιδας δύναμης» στη Λατινική Αμερική, της αναδυόμενης παγκόσμιας δύναμης και μάλιστα ως βασική παίκτρια της ομάδας των BRICSA (Βραζιλία, Ρωσία, Κίνα, Ινδία και Νότιος Αφρική) που φαντάζει ως αντίπαλο δέος στο Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, την  Παγκόσμιας Τράπεζα και την ηγεμονία της Δύσης.

Το  ξένο κεφάλαιο σπεύδει στη Βραζιλία να καρπωθεί τα αποτελέσματα της ανάπτυξης και της προόδου που επιτεύχθηκε  -μεταξύ αυτών και σημαντικά βήματα για την εξάλειψη της ακραίας φτώχειας με το πρόγραμμα Bolsa Familia- κατά την οκταετή προεδρία του προκατόχου και μέντορα της Ντίλμα Ρουσέφ, πρώην προέδρου Λουίς Ινάσιου Λούλα ντα Σίλβα.

Οι κύριοι άξονες της ανάπτυξης οι αναδιαρθρώσεις  σε ευρύτατη κλίμακα με πρόκληση βραχύβιας όπως αποδεικνύεται τεχνητής αναδιανομής εισοδήματος, διάνοιξη της αγοράς και προσέλκυση ξένων επενδύσεων σε συνδυασμό με την ενίσχυση του εγχώριου κεφαλαίου.  Μερικά από τα πλέον χαρακτηριστικά απτά παραδείγματα των αποτελεσμάτων των αναδιαρθρώσεων επί προεδρίας Λούλα: Οι βραζιλιάνικες τράπεζες εξαπλασίασαν τα κέρδη τους, η μερικώς ιδιωτικοποιημένη πετρελαϊκής εταιρία Petrobras συγκαταλέγεται ανάμεσα στις 4 μεγαλύτερες παγκοσμίως, η Vale do Rio Dose έγινε η δεύτερη μεταλλουργική του πλανήτη, η Embraer η τρίτη αεροναυπηγική εταιρεία του κόσμου, ενώ η τραπεζική συγχώνευση των τραπεζών Itau και Unibanco δημιούργησε έναν τραπεζικό κολοσσό που βρίσκεται στην πρώτη δεκάδα παγκοσμίως. Η καπιταλιστική κερδοφορία τρέχει με «τρελούς ρυθμούς» παρά την κρίση και η ανάπτυξη της Βραζιλίας συγκρίνεται μόνο με της Κίνας.

Η Βραζιλία  υπό τις κυβερνήσεις του Εργατικού Κόμματος- Partido dos Trabalhadores (PT) κατόρθωσε αυτό που δεν μπόρεσαν ούτε οι πολύχρονες χούντες ούτε οι κυβερνήσεις που ήταν απόλυτα προσηλωμένες στις ΗΠΑ και την αγορά. Να γιγαντώσει τον ιδιωτικό τομέα με ρυθμούς ζηλευτούς και να παρουσιάσει ανάπτυξη των δεικτών της οικονομίας, τέτοιους που να αναδειχθεί  το 2012 στην έκτη οικονομία παγκοσμίως και σύμφωνα δε με κάποιες προβλέψεις, μέσα στην επόμενη δεκαετία η Βραζιλία ενδέχεται να αναδειχθεί στην 5η μεγαλύτερη οικονομία του κόσμου, ξεπερνώντας μετά τη Γαλλία και τη Μεγάλη Βρετανία.

Η παγκόσμια καπιταλιστική κρίση όμως δεν έχει αφήσει ανεπηρέαστη τη Βραζιλία, που από πέρσι καταγράφει αναιμικούς δείκτες ανάπτυξης σε συνδυασμό με αχαλίνωτο πληθωρισμό. Η οικονομική ανάπτυξη της χώρας το πρώτο τρίμηνο του διανυόμενου έτους ήταν μόλις 0,6%, η βιομηχανική παραγωγή έχει μειωθεί προκαλώντας κύμα απολύσεων που κατά την κυβέρνηση Ρουσέφ, είναι «προσωρινό», ο πληθωρισμός καλπάζει ήδη με 6,5% με τις πραγματικές αυξήσεις στα καταναλωτικά είδη και στις υπηρεσίες να είναι διπλάσιες του πληθωρισμού, τα επιτόκια αυξάνονται, το πρόγραμμα περικοπών σε συνδυασμό με την αύξησης της φορολογίας έχει ήδη τεθεί σε εφαρμογή τόσο από την ομοσπονδιακή κυβέρνηση όσο και από τις τοπικές κυβερνήσεις… αλλά και των αθρόων ιδιωτικοποιήσεων των δημοσίων επιχειρήσεων και υποδομών με πρώτα τα λιμάνια και το οδικό σιδηροδρομικό δίκτυο για να «ανταπεξέλθει στις σύγχρονες ανάγκες της χώρας» δηλαδή την επέκταση και βελτίωση των υποδομών για τη μείωση του κόστους μεταφοράς κεφαλαιούχων και καταναλωτικών αγαθών, τόσο σε ό,τι αφορά τις εισαγωγές όσο και σε ό.τι αφορά τις εξαγωγές. Εξάλλου μόλις ένα μήνα πριν η Βραζιλία, είχε γνωρίσει τη μεγαλύτερη απεργία των λιμενεργατών της χώρας, ενάντια στο σχέδιο ιδιωτικοποίησης των λιμένων που εγκρίθηκε με ελάχιστες διαφοροποιήσεις, και φυσικά με τη συναίνεση τόσο του κομμάτων που συνιστούν τον  κυβερνητικό συνασπισμό όσο και από την αντιπολίτευση.

Το μάθημα από τους «δρόμους»

Το «θαύμα» της ανάπτυξης και της προόδου κατά αναλυτές φαίνεται ότι έχει κάνει τον κύκλο του και ο βραζιλιάνικος λαός που απουσιάζει όλα αυτά τα χρόνια από το «θαύμα της προόδου» εξεγείρεται. Εξεγείρεται γιατί απλά μπορεί η αύξηση της τιμής του εισιτηρίου να είναι πενιχρή, για τα δυτικά τουλάχιστον δεδομένα, ωστόσο δεν είναι αμελητέα για τους πολύ χαμηλά αμειβόμενους που εξαναγκάζονται πολλές φορές να κάνουν δεκάδες χιλιόμετρα με τις συγκοινωνίες και να αγοράζουν πολλά εισιτήρια καθημερινά. Εξεγείρεται εξαιτίας της χρόνιας συσσώρευσης της αδικίας της φτώχειας και των ανισοτήτων, που διευρύνονται εκ νέου στην ήδη πιο κοινωνικά και ταξικά διχασμένη κοινωνία του πλανήτη.

Εξεγείρεται εξαιτίας της μόνιμης καταπίεσης, βίας και καταστολής, από την αστυνομία, την εθνοφρουρά, τις ειδικές δυνάμεις, την στρατιωτική αστυνομία. Δυνάμεις ασφαλείας με «θρυλικό» παρελθόν ανείπωτης αγριότητας εναντίον του λαϊκού και εργατικού κινήματος, σωμάτων απολύτως συνυφασμένων με τη διαφθορά της πολιτικής εξουσίας, σωμάτων των οποίων η λογική τους ελάχιστα έχει αλλάξει ή έχει εκδημοκρατιστεί, βήμα που κρίθηκε απολύτως αναγκαίο μετά από ένα σχεδόν αιώνα πραξικοπημάτων και στρατιωτικής διακυβέρνησης αλλά δεν έχει γίνει ποτέ.

Η άμεση αντίδραση της κυβέρνησης και των τοπικών κυβερνήσεων ήταν η καταστολή. Δεκάδες χιλιάδες μέλη των πάσης φύσης σωμάτων ασφαλείας, με προεξέχοντες την στρατιωτική αστυνομία που έχει εκπαιδευτεί στην καταστολή του πληθυσμού στην Αϊτή! Ακόμη και η επανδρωμένα αεροσκάφη φέρεται ότι είναι έτοιμη να επιστρατεύει η τοπική κυβέρνηση του Ρίο  προκειμένου να «παρακολουθεί την τάξη» γύρω από τα γήπεδα όπου διεξάγονται οι ποδοσφαιρικές συναντήσεις.

Εντούτοις, μέχρι στιγμής η καταστολή, παρά τις πραγματικές μάχες που διεξάγονται στους δρόμους των βραζιλιάνικων πόλεων, μέχρι στιγμής, έχει φέρει αντίθετα αποτελέσματα, όπως ακριβώς έγινε και στην Νέα  Υόρκη, με το «κίνημα Καταλάβετε τη Γουόλ Στριτ» ή τώρα στην Τουρκία που ακόμη βρίσκονται σε εξέλιξη οι διαδηλώσεις.

Στη Βραζιλία από την πρώτη στιγμή πρωταγωνιστές είναι οι νέοι και κυρίως οι μορφωμένοι νέοι, ενώ τα συνδικάτα, απολύτως συνυφασμένα και εμπλεκόμενα εδώ και δεκαετίες με το κυβερνών κόμμα ΡΤ απουσίαζαν και ξαφνιάστηκαν το ίδιο με την πολιτική εξουσία και αντέδρασαν σπασμωδικά όπως ακριβώς και η πολιτική εξουσία, που προσπάθησαν να σφετεριστούν τις διαδηλώσεις ή να «ανοίξουν τις αγκάλες τους». Επί ματαίω.

 

Η προσέγγιση φαίνεται να είναι δύσκολη αν όχι ακατόρθωτη ενώ και το ίδιο το μέλλον αυτού του κινήματος είναι άδηλο. Ειδικής μνείας, προσοχής και μελέτης χρήζει η ανάλυση ακαδημαϊκών στη Βραζιλία όπου σημειώνοντας την σύνθεση ηλικιακά, ταξικά και κοινωνικά αυτού του κινήματος τονίζουν ότι πρόκειται νέους, μορφωμένους, δηλαδή τη μεγάλη μάζα των εργαζομένων στην τρέχουσα μεταβιομηχανική κοινωνία με τις νέες μορφές οργάνωσης παραγωγής και εργασίας. Ειδικά για τους νέους η συντριπτική πλειονότητα απασχολείται στον τριτογενή τομέα (70%) και υπόκειται σε υπερβολική εκμετάλλευση μέσω της εξαντλητικής και συνεχώς διευρυνόμενης εργάσιμης ημέρας.

Σε αντίθεση με την εργασία όπου ο εργαζόμενος είναι σε άμεση σχέση με το πραγματικό υλικό,  οι νέοι στην πλειοψηφία τους είναι καταρτισμένοι αλλά η άυλη διάσταση του παραγόμενου «προϊόντος» συνεπάγεται περισσότερες ώρες εργασίας, οπουδήποτε  και οποιαδήποτε ώρα. Ελαστικότητες μορφές εργασίας με πολύ σκληρές άκαμπτες και αμελητέες αποδοχές.  Πρόκειται για νέες μορφές οργάνωσης της παραγωγής και νέες μορφές στυγνής εκμετάλλευσης που στηρίζονται στην ιδιωτικοποίηση αυτού που ο Μαρξ ονόμαζε «γενική διανόηση», την συλλογικά δηλαδή παραχθείσα γνώση μιας παγκόσμιας επιστημονικής κοινότητας.

«Η κυβέρνηση άκουσε τη φωνή του λαού που ζητά αλλαγές»  τόνισε η πρόεδρος της Βραζιλίας Ντίλμα Ρουσέφ  κατά το διάγγελμά της αργά το βράδυ της Παρασκευής  και στον απόηχο των τεράστιων και ήδη χαρακτηριζόμενων ιστορικών διαδηλώσεων της Πέμπτης. Η πρόεδρος της Βραζιλίας ανακοίνωσε σειρά  μεταρρυθμίσεων κυρίως σε ότι αφορά την παροχή και την ποιότητα των δημοσίων υπηρεσιών και επίσης ότι θα συναντηθεί με τους  διοργανωτές των διαδηλώσεων, τους εκπροσώπους των οργανώσεων νεολαίας, τα συνδικάτα, τα εργατικά κινήματα και τις λαϊκές οργανώσεις καθώς όπως τόνισε «χρειαζόμαστε τη συμβολή τους, την ενέργεια, τη δημιουργικότητα και την ικανότητά τους για να σχεδιάσουμε το μέλλον».

Κεντρικός άξονας των μεταρρυθμίσεων που ανακοίνωσε η πρόεδρος Ρουσέφ είναι τα βασικά αιτήματα των διαδηλωτών. Οι μεταρρυθμίσεις περιλαμβάνουν τη δέσμευση της κυβέρνησης για τη άμεση εκπόνηση σχεδίου για τη βελτίωση των δημοσίων συγκοινωνιών ενώ η τιμή ου εισιτηρίου θα είναι δίκαιη και λογική. Επίσης, επανέλαβε τη δέσμευσή της  ότι το 100% των εσόδων από τη πώληση του πετρελαίου της χώρας θα διοχετευτεί στη δημόσια Παιδεία  ενώ όλοι οι Βραζιλιάνοι γιατροί που βρίσκονται σε κυβερνητικές αποστολές στο εξωτερικό θα ανακληθούν ώστε να βελτιωθούν οι παροχές του Εθνικού Συστήματος Υγείας.

 Πηγή