Ο χρόνος δεν έχει εξουσία σ’ αυτές τις μνήμες

«Ο χρόνος δεν έχει εξουσία σ’ αυτές τις μνήμες»

του Τριαντάφυλλου Μηταφίδη*
“Δεν έχει σβήσει από τη μνήμη μου η φρίκη που είδα και κινηματογράφησα”, λέει 40 χρόνια μετά, το 1985, ο Αλεξάντερ Βοροντσόφ στο ντοκιμαντέρ με το φιλμ που τράβηξαν οι οπερατέρ του Κόκκινου Στρατού, όταν απελευθέρωσε το ΄Αουσβιτς στις 27 Γενάρη του 1945. Μια βερσιόν του φιλμ αποτέλεσε ντοκουμέντο για τα εγκλήματα των ναζί.

Την απελευθέρωση των τελευταίων εγκλείστων στο ναζιστικό κολαστήριο από μονάδες της  60ής στρατιάς του σοβιετικού στρατού με επικεφαλής το συνταγματάρχη Πάβελ Κουρότσκιν, αποσιώπησαν, με εξαίρεση τον πρόεδρο της Ισραηλιτικής Κοινότητας Θεσσαλονίκης, οι ομιλητές του επίσημου εορτασμού της «Εθνικής Ημέρας Μνήμης Ελλήνων Εβραίων Μαρτύρων και Ηρώων του Ολοκαυτώματος»-που πραγματοποιήθηκε την περασμένη Κυριακή στην πλατεία (πάρκινγκ!) Ελευθερίας της «μαρτυρικής Θεσσαλονίκης», όπου βρίσκεται και το μνημείο του Ολοκαυτώματος.

Οι  συγκλονιστικές αυτές στιγμές θα ξαναζωντανέψουν στην αποψινή προβολή του ντοκιμαντέρ στη Δημοτική Βιβλιοθήκη Θεσσαλονίκης, στην εκδήλωση-αφιέρωμα της δημοτικής κίνησης «ΘΕΣΣΑΛΟΝΙΚΗ- ΑΝΟΙΧΤΗ ΠΟΛΗ» στο Ολοκαύτωμα. Θα ξαναζωντανέψουν και θα γίνουν αφορμή αναστοχασμού μέσα από τις ομιλίες του Σάμμυ Βαρσάνο, από τους συγγραφείς του «Σαουλίκο», και του Τίτους Μίλεχ, συγγραφέα του «Ο ΤΟΠΟΣ ΤΟΥ ΕΓΚΛΗΜΑΤΟΣ-Γερμανία, η ανοίκεια πατρίδα».

Γιατί, όπως σωστά επισημαίνει η Ποθητή Χαντζαρούλα (περ. ΧΡΟΝΟΣ,  Ιανουάριος 2014), «καμία προσέγγιση του φασισμού δεν μπορεί να θεωρείται ολοκληρωμένη αν δεν συμπεριλαμβάνει την οπτική των θυμάτων και αν δεν επικεντρωθεί στο πώς τα θύματα αντιμετώπισαν την ιδεολογία του φασισμού και τις συνέπειές του, πώς ερμηνεύουν την εμπειρία τους και πώς αντιλαμβάνονται τη μνήμη του Ολοκαυτώματος ως καθήκον. Το βιβλίο του Primo Levi «Αυτοί που βούλιαξαν και αυτοί που σώθηκαν» είναι εμποτισμένο στη μνήμη και ταυτόχρονα με το βλέμμα στραμμένο στο μέλλον. Καθώς το εύρος και ο χαρακτήρας της ναζιστικής γενοκτονίας παραμένουν χωρίς προηγούμενο, ο Levi μας προειδοποιεί ότι αυτό που συνέβη μπορεί να ξανασυμβεί…Ο Levi θέλει να πει ότι η συμπεριφορά μας πρέπει να καθορίζεται όχι μόνο από τη γνώση του φρικτού παρελθόντος αλλά και από τη γνώση ότι αυτές οι δυνατότητες είναι πολύ πιο κοντά μας από όσο φανταζόμαστε».

Το τέρας του νεοναζισμού στη χώρα μας δεν είναι μόνο «πολύ πιο κοντά μας από όσο φανταζόμαστε», αλλά βρίσκεται σε οργασμό, καθώς τρέφεται  από την απελπισία και το αίσθημα εθνικής ταπείνωσης που γεννά ο ληστρικός καπιταλισμός. Στη Θεσσαλονίκη π.χ., όπου ιδρύθηκε η πρώτη αντιστασιακή οργάνωση στην κατεχόμενη Ευρώπη και εξοντώθηκε το 97% των κατοίκων της στα ναζιστικά στρατόπεδα θανάτου, υποψήφιος δήμαρχος της Χ.Α. θα είναι ο υβριστής των «κωλοεβραίων» - θυμάτων του Άουσβιτς, ο βουλευτής  Αρτέμης Ματθαιόπουλος, μέλος του συγκροτήματος “pogrom”! 

Παρά την ένταξη της πόλης στο «Δίκτυο μαρτυρικών χωριών και πόλεων 1941-45» εξακολουθούν να βρωμίζουν τους δρόμους της τα ονόματα γνωστών δωσιλόγων, που αποδόθηκαν από το χουντικό δημοτικό συμβούλιο, ενώ δεν έχουν αποκατασταθεί τα εβραϊκά που ξήλωσε το Κατοχικό, μόλις δέκα μέρες μετά την πρώτη «φουρνιά» στο Άουσβιτς. Εξακολουθούν επίσης να κρέμονται στον προθάλαμο της αίθουσας συνεδριάσεων του δημοτικού συμβουλίου τα πορτρέτα των κατοχικών δημάρχων Κ. Μερκουρίου και Γ. Σερεμέτη. Εδώ και χρόνια  ο δήμος έπαψε να γιορτάζει στις 30 Οκτωβρίου την απελευθέρωση της Θεσσαλονίκης από τους Ναζί.

Το Ολοκαύτωμα δεν αφορά μόνον τα θύματα «του απόλυτου εγκλήματος στην ιστορία της ανθρωπότητας»  και το «τραύμα» τους. Αντίθετα, πρέπει να μεταμορφώσουμε τα αθώα θύματα των Ναζί σε ένα αδιαπέραστο τείχος απέναντι στην επανάληψη της ανείπωτης αυτής φρίκης. Μόνον έτσι το σύνθημα «ποτέ πια!» θα πάψει να είναι μια απλή ευχή ή μια συναισθηματική διακήρυξη.

Οφείλει να αναχθεί, όπως τονίζει η Οντέτ Βαρόν-Βασάρ, σε «συμβολική μνήμη ενάντια σε κάθε προκατάληψη, ξενοφοβία και ρατσισμό. Η μνήμη του Άουσβιτς δεν προσβάλλεται όταν γίνεται εμβληματική όλων των θυμάτων του ρατσισμού. Αντίθετα, μόνον τότε βρίσκει το πλήρες νόημά της και τιμάται πραγματικά».

*Τριαντάφυλλος Μηταφίδης, επικεφαλής της δημοτικής παράταξης «Θεσσαλονίκη, Ανοιχτή Πόλη»,                    

  ΑΥΓΗ, Συναντήσεις