Σπύρος Ασδραχάς: Το ελληνικό παράδειγμα είναι ο καθρέφτης των προβλημάτων της Ευρώπης
Συνέντευξη στην Πόλυ Κρημνιώτη
Παντού ακούμε αυτή την περίοδο ότι ζούμε ιστορικές στιγμές. Με το δεδομένο ότι η γνώση της Ιστορίας συμβάλλει στην κατανόηση όσων συμβαίνουν γύρω μας, ο κορυφαίος ιστορικός Σπύρος Ασδραχάς μας βοηθάει να διακρίνουμε το πλαίσιο αλλά και τη σημασία των τελευταίων πολιτικών εξελίξεων σε σχέση με το εσωτερικό αλλά και το διεθνές περιβάλλον.
Είναι ιστορικές από δύο απόψεις. Πρώτον γιατί έχουμε μια αριστερή πλειοψηφία η οποία έχει αναλάβει κυβερνητικά καθήκοντα. Δεύτερο και κυριότερο γιατί αυτή η αριστερή πλειοψηφία, που έχει ως πυρήνα την παραδοσιακή, κομμουνιστική κατά βάση, ρίζα έχει μεταλλαχθεί ως αποτέλεσμα της αποδιάρθρωσης της μεσαίας αστικής τάξης αλλά ακόμη και του αγροτικού κόσμου. Η ιστορική σημασία σε ύστατη ανάλυση συνίσταται στο γεγονός ότι είναι σύνδρομο ενός γενικότερου κοινωνικοοικονομικού μετασχηματισμού. Επιπρόσθετα γιατί δεν αποτελεί μια εθνική ιδιαιτερότητα αλλά συνδέεται με γενικότερους παγκόσμιους μετασχηματισμούς.
* Σε όλο το έργο σας ασχολείστε με τους άσημους, τους φτωχούς και τους καταφρονεμένους. Θεωρείτε ότι σήμερα ήρθε η στιγμή να ασχοληθεί μαζί τους και η πολιτική;
Μια διασάφηση: Οι συμπάθειές μου στρέφονται προς τους καταφρονεμένους ή τα άφωνα πρόσωπα της Ιστορίας. Εκείνο που με ενδιαφέρει, ανεξαρτήτως του αποτελέσματος, είναι η έννοια των μηχανισμών. Δηλαδή των τρόπων παραγωγής και των σχέσεων παραγωγής. Χωρίς να είμαι ειδικός της σύγχρονης Ιστορίας, τα διανοητικά εργαλεία που προσπάθησα να χρησιμοποιήσω νομίζω ότι μου επιτρέπουν να απαντήσω θετικά στο ερώτημά σας: Πράγματι σήμερα έχουν διαμορφωθεί καινούριες μορφές αποπτώχευσης με ψυχολογικό παρεπόμενο την ταπείνωση και την καταφρόνια. Οι νεόπτωχοι αισθάνονται καταφρονεμένοι, πικραμένοι, όχι όμως υποχρεωτικά και υποταγμένοι, και αναζητούν την ηθική τους αποκατάσταση μέσω της άρσης των αιτιών του υποβιβασμού τους. Όλα τούτα θέλουν να πουν ότι στον ορίζοντα αχνοφέγγει η ανάδυση μιας νέας ταξικότητας, δεμένης πάντα με ένα διηνεκές που άλλαζε μορφές, αλλά δομικά παρέμενε και παραμένει η ίδια.
* Ποια είναι τα στοιχεία της νέας αυτής ταξικότητας;
Πρόκειται για τη μετάβαση από το προλεταριάτο στην έννοια του εργαζομένου. Τούτο δεν είναι καινοφανές στους καιρούς μας, όμως έχει γίνει εμφανές. Βεβαίως οι ανακατατάξεις έχουν διαφορετική ένταση από τη μια στην άλλη κοινωνία και οικονομία. Αυτό που λέγεται, ότι η πολιτική ανατροπή που συνέβη στην Ελλάδα είναι προάγγελος μιας γενικότερης ανατροπής, θα πρέπει να νοηθεί στην πραγματική του διάσταση. Οι υπόλοιποι Ευρωπαίοι βιώνουν τη σημερινή ελληνική εμπειρία ως μια δική τους, χαμηλότερης έντασης, αλλά ισοδύναμη εμπειρία. Τα δικά τους προβλήματα καθρεφτίζονται στον μεγεθυντικό καθρέφτη του ελληνικού παραδείγματος. Και τούτο συνιστά την ιδιάζουσα θέση της ανατροπής που έγινε στην Ελλάδα, στο ευρωπαϊκό, τουλάχιστον, σύνολο.
* Η ανατροπή που έγινε στην Ελλάδα προς ποια κατεύθυνση θα μπορούσε να επηρεάσει την υπόλοιπη Ευρώπη;
Ο πιθανότερος και διαφαινόμενος τρόπος επηρεασμού συνίσταται όχι σε ρήξεις αλλά σε προσαρμογές. Θα έλεγε κανείς, και ήδη λέγεται, ότι τούτο συνεπάγεται την ένταξη της δικής μας Αριστεράς στις διαδικασίες συντήρησης του καπιταλισμού. Η ένσταση αυτή φαίνεται λογική, παραγνωρίζει όμως δύο τουλάχιστον πράγματα: πρώτον ότι οι μηχανισμοί προσαρμογής εντείνουν τις αντιφάσεις και δεύτερον ότι οδηγούν αναγκαστικά σε θεσμικές κατοχυρώσεις, δηλαδή σε ό,τι αποκαλούμε αποκατάσταση ή κατ' εμέ εγκατάσταση της δημοκρατίας, η οποία στον σημερινό κυρίαρχο καπιταλισμό καταντούσε ένα κέλυφος, ένα σημαίνον με όλο και πιο περιορισμένα σημαινόμενα. Σε επέκταση θα έπρεπε λιγότερο να μιλάμε για εξανθρωπισμό του καπιταλισμου και περισσότερο για τον εκσυγχρονισμό των δικαιωμάτων των ανθρώπων, οι οποίοι δεν θα πρέπει να συναιρούνται με την έννοια άνθρωπος. Θέλω να πω ότι πρόκειται για τα δικαιώματα των πολλών, που ίσως φαλκιδεύονται με την κατά τα άλλα ορθότατη για την εποχή που γεννήθηκε Διακήρυξη των Δικαιωμάτων του Ανθρώπου. Περιττεύει να υπενθυμίσει κανείς ότι η επίκληση του επιχειρήματος της ένταξης της Αριστεράς σε μια κεϋνσιανού τύπου απάντηση στην καπιταλιστική κρίση έχει αποτέλεσμα την υπονόμευση του ίδιου του ανατρεπτικού ρόλου της αριστερής απάντησης για την καπιταλιστική κρίση.
* Στην ένσταση για την οποία κάνετε λόγο, εσείς ο ιστορικός διαγνώνετε ιστορικό λάθος;
Προφανώς ναι, γιατί οι ενστάσεις πηγάζουν από παλαιότερες καταστάσεις, δηλαδή από τον βιομηχανικό καπιταλισμό, και δεν παίρνουν υπόψη τις μεταβολές που έχει επιφέρει ο συγχρονος καπιταλισμός με μία υπερσυγκέντρωση, τα αποτελέσματα της οποίας δεν ήταν ταυτόσημα με την υπερσυγκέντρωση στη φάση του βιομηχανικού καπιταλισμού. Ας μην ξεχνάμε ωστόσο ότι ο βιομηχανικός καπιταλισμός δεν έχει εκλείψει, όσο κι αν έχει επεκταθεί ο χρηματιστικός, και ακριβώς η παρουσία του εξηγεί τη γερμανική οικονομική κυριαρχία. Το ευτύχημα είναι ότι η τεχνολογία αποτρέπει τον πόλεμο ανάμεσα στις ανεπτυγμένες χώρες και η αιματοχυσία μετατρέπεται στην εξουθένωση των δικαιωμάτων της εργασίας και του δικαιώματος στην εργασία.
* Η Ιστορία μας βοηθά να κατανοήσουμε το παρόν. Τι οφείλουμε να κατανοήσουμε σήμερα περισσότερο απ' όλα τα άλλα;
Η Ιστορία μας βοηθάει, καθώς λέγαμε, να κατανοήσουμε τους μηχανισμούς του γίγνεσθαι των κοινωνιών. Συγχρόνως μας βοηθάει στο να αναθεωρούμε κεκτημένες βεβαιότητες.
* Ποιες κεκτημένες βεβαιότητες οφείλουμε να αναθεωρήσουμε σήμερα;
Εκείνες που δεν υποψιάζονται ότι τα διανοητικά εργαλεία πρέπει να εμπλουτίζονται ώστε η κατανόηση των καταστάσεων να συστοιχεί με την πραγματικότητά τους. Μια πραγματικότητα που μας ξαναφέρνει σε εκείνο που ήδη επισημάναμε, δηλαδή στη διεύρυνση και συγχρόνως μεταλλαγή των υποκειμένων της οικονομίας, με άλλα λόγια στην πολυπλοκότητα των παραγωγικών σχέσεων.
* Ποια είναι η δυνατότητα του κοινωνικού σώματος στην κατανόηση της ιστορικής στιγμής;
Ο δρόμος είναι εκείνος της δράσης, δηλαδή της ενεργητικής συμμετοχής στα τεκταινόμενα. Η συμβολή του κοινωνικού σώματος με τις καθημερινές του ενέργειες να είναι η βάση και το συμπλήρωμα των κυβερνητικών τακτικών. Πράγμα που σημαίνει ότι η δράση του κοινωνικού σώματος θα πρέπει να τονώνει τη στρατηγική της σημερινής κυβέρνησης και να βοηθάει στην κατανόηση της τακτικής της.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου