Η Τέχνη υπέρ των αδυνάτων

Η Τέχνη υπέρ των αδυνάτων

TΟΥ ΤΡΙΑΝΤΑΦΥΛΛΟΥ ΤΡΑΝΟΥ*

«Η Τέχνη είναι το ιερογλυφικό του πολιτισμού, η ιδεώδης αποτύπωση όλων των γεγονότων που διασχίζουν τον ιστορικό ορίζοντα».

Μαξ Χορκχάιμερ

Ο όρος détournement, που έγινε ευρέως γνωστός στις αρχές της δεκαετίας του '60 από τον Γκυ Ντεμπόρ και το πολιτικό και αισθητικό κίνημα της Καταστασιακής Διεθνούς, συνήθως μεταφράζεται απλουστευτικά ως «εκτροπή» ή «μεταστροφή».

Ωστόσο η διαβόητη «εκτροπή» ήταν στην πραγματικότητα φρενήρης, απροσχημάτιστη λογοκλοπή μέσω της οποίας υπονομεύονταν τόσο οι σεβάσμιες πηγές όσο και η αυστηρή έννοια του πρωτότυπου έργου τέχνης, ώστε να δημιουργηθεί ένα νέο έργο ενταγμένο σε ένα πλαίσιο αποκατάστασης της δικαιοσύνης. Ο αστερισμός των καλλιτεχνικών πρακτικών της détournement σχεδιάστηκε εξαρχής με τέτοιον τρόπο ώστε να δημιουργήσει ένα νέο κίνημα αισθητικού και πολιτικού διαφωτισμού.

Στον σχετικό «οδηγό χρήσης» (1956), οι Καταστασιακοί υποστηρίζουν ότι η χρήση της détournement έχει διπλό σκοπό: από τη μια πρέπει να απορρίψει με την άρνηση τις αρχικές ιδεολογικές συνθήκες της καλλιτεχνικής παραγωγής και την παραμόρφωση των έργων τέχνης σε ακίνδυνα καταναλωτικά αγαθά. Από την άλλη, επεδίωκε να μετατρέψει τα έργα τέχνης σε κάτι περισσότερο από απλή διαμαρτυρία, σε κάτι που θα παρήγε πολιτικά χρήσιμο αισθητικό υλικό φορτισμένο με ισχυρή παιδευτική αξία. Εργαλείο που μπορούσε να χρησιμοποιήσει ο καθένας για να γκρεμίσει αυτό που χαρακτήρισαν με μια φράση ως το «αδιαπέραστο σινικό τείχος της κατανόησης».

Σήμερα η πνευματική φτώχεια της νεοδεξιάς και της αναιμικής σοσιαλδημοκρατίας αναλαμβάνουν αυτές με μεταμοντέρνα ειρωνεία, το διαβρωτικό έργο της Καταστασιακής Διεθνούς. Πλήττουν το ασθμαίνον ιδανικό της αστικής παιδείας. Η μόρφωση γίνεται το πλέον εμφανές πεδίο στο οποίο εκφράζονται απτά οι ωμοί ταξικοί διαχωρισμοί.

Χρειαζόμαστε, λοιπόν, επειγόντως έναν ανανεωμένο οδηγό χρήσης στην καταστασιακή «εκτροπή», ο οποίος πρέπει να περιέχει σαφείς οδηγίες για την γόνιμη περιπλάνηση και το βοτάνισμα στα ερείπια της αστικής μόρφωσης, της τέχνης και της δικαιοσύνης.

Δύσκολα θα μπορούσε κανείς να σκεφτεί σήμερα καταλληλότερο αντικείμενο για το πανηγυρικό ξεκίνημα μιας εκπαιδευτικής ουτοπίας, από τη δωρεάν απόδοση στην εκπαιδευτική κοινότητα, με όλες τις αναγκαίες διορθώσεις ώστε να εφαρμοστεί άμεσα στα σχολεία των πιο φτωχών παιδιών με στόχο την κατεδάφιση του «σινικού τείχους της κατανόησης», του ακριβού αισθητικού προγράμματος που εφαρμόζεται μυστικά σχεδόν, στο International Baccalaureate Middle Years Programme (IB), την κρυφοκόρη στη χώρα μας, των ταγών του νεοφιλελευθερισμού.

Σύμφωνα με το πρόγραμμά του I.B. οι μαθητές/τριες ενθαρρύνονται "[...] να κατανοήσουν τις τέχνες, μέσα στο ιστορικό τους πλαίσιο καθώς και τα πολιτιστικά συμφραζόμενα των έργων τέχνης, υποστηρίζοντας έτσι την ανάπτυξη μιας κοσμοθεωρίας ερευνητικού πνεύματος αλλά και της ικανότητας ενσυναίσθησης και κατανόησης της διαφορετικότητας […]"

Το πεπαλαιωμένο αστικό ιδανικό της «κατανόησης της τέχνης», η αέναη προσπάθεια της κυρίαρχης τάξης για την ερμηνεία και την ιδιοποίηση «των ιερογλυφικών του πολιτισμού» απελευθερώνει ακούσια δυνάμεις που επιτρέπουν ακόμη και στα μέλη της να ξεφεύγουν και αυτά κάποτε από τον νεοφιλελεύθερο ζουρλομανδύα.

Αυτή η ενδιάθετη στις τέχνες και στον πολιτισμό διαλεκτική δυναμική παρέσυρε στην αποστασία και στη διαρκή επανάστασή της εναντίον του δεξιού αμερικάνικου εκπαιδευτικού κατεστημένου και του συντηρητικού πολιτικού προσωπικού που την επέβαλε και την Νταιάν Ράβιτς, την πιο διακεκριμένη φιλόσοφο της γιγάντιας παιδαγωγικής απορρύθμισης που φόρτωσε πριν από δεκαετίες στην αμερικάνικη κοινωνία ο Ρήγκαν.

Το No Child Left Behind και τα charter schools, τα πιο αντιδραστικά, αποτυχημένα και αναχρονιστικά εκπαιδευτικά μοντέλα του νεοφιλελευθερισμού, είναι αυτά ακριβώς που λιγουρεύεται ως «εκσυγχρονισμό» σήμερα η νέα Ιερά Συμμαχία της Παιδείας της κ. Διαμαντοπούλου, του κ. Λοβέρδου, του κ. Φορτσάκη και του κ. Θεοδωράκη.

Όμως, ούτε μια ψηφίδα του πολιτισμού, ούτε ένα ιώτα της «ιδεώδους αποτύπωσης όλων των γεγονότων που διασχίζουν τον ιστορικό ορίζοντα» δεν ανήκει αποκλειστικά στους αντιπρόσωπους της νέας βαρβαρότητας. Ανήκει σε όλους, και αυτό ακριβώς το πληβειακό ένζυμο της Ιστορίας είναι που δεν μπορούν να χωνέψουν με τίποτε οι ξινισμένοι πρωταγωνιστές του μπουφονικού πραξικοπήματος της «αριστείας».

Σημ: Το κείμενο βασίζεται στην αυριανή εισήγηση του Τριαντάφυλλου Τρανού που θα γίνει στη διημερίδα με τίτλο "Τέχνη, πολιτισμός και κυβέρνηση της Αριστεράς" η οποία πραγματοποιείται στη Θεσσαλονίκη (Πολιτιστικό Κέντρο Αλέξανδρος) 6-7 Ιουνίου.

http://www.avgi.gr/