Λάθη και αδιέξοδα στο ασφαλιστικό
Σάββας Γ. Ρομπόλης* και Βασίλειος Γ. Μπέτσης**
Οι δανειστές παραγνωρίζοντας τα διαρθρωτικά και τα θεσμικά προβλήματα του Συστήματος Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) στην Ελλάδα, καθώς και τις ιστορικές παθογένειές του, επέβαλαν από το 2010 μέχρι και το 2019, με το πρόσχημα της μη βιωσιμότητάς του, στο πλαίσιο των πολιτικών της εσωτερικής υποτίμησης και της λιτότητας (Μνημόνια 1, 2, και 3), μέτρα περικοπών των συντάξεων, απορρύθμισης του χαρακτήρα και του θεσμικού πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας, καθώς και χρηματοδότησης του ΣΚΑ.
Στην κατεύθυνση αυτή επέβαλαν, μεταξύ των άλλων, την άρον άρον σύσταση του Ενιαίου Φορέα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΕΦΚΑ), την οργάνωση της κύριας σύνταξης σε εθνική (υπό όρους και προϋποθέσεις) και την αναλογική σύνταξη, τη σταδιακή μείωση της κρατικής χρηματοδότησης, τις περικοπές των συντάξεων (κύριες, επικουρικές, μερίσματα), που κατά την περίοδο 2010-2019 εκτιμάται ότι θα είναι τουλάχιστον 50 δισ. ευρώ, και την εφαρμογή της ρήτρας βιωσιμότητας (μηδενικού ελλείμματος) για το εφάπαξ και τις επικουρικές συντάξεις.
Επιπλέον, δεν αποκαταστάθηκαν οι συνθήκες βιωσιμότητας του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος ενισχύοντας την αδιέξοδη προοπτική του και αδιαφορώντας, εκ του αποτελέσματος, για τη σοβαρή επιδείνωση και τη φτωχοποίηση του συνταξιοδοτικού πληθυσμού.
Με άλλα λόγια, οι προτεραιότητες και οι στρατηγικές επιλογές των ασκούμενων πολιτικών κοινωνικής ασφάλισης στην Ελλάδα, σύμφωνα με τα τρία μνημόνια, χαρακτηρίζονται από τη μετατόπιση του κέντρου βάρους του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος από το διανεμητικό στο κεφαλαιοποιητικό ή στο υπερ-κεφαλαιοποιητικό (εξατομικευμένες-ατομικές μερίδες).
Στο πλαίσιο αυτό, η στρατηγική κατεύθυνση των δανειστών προσέγγισε και προσεγγίζει λανθασμένα το ΣΚΑ ως τμήμα της δημοσιονομικής πειθαρχίας στη χώρα μας.
Ομως, αξίζει να σημειωθεί ότι η στρατηγική αυτή κατεύθυνση των δανειστών δεν συναντάται στα ΣΚΑ στις χώρες της Ευρωπαϊκής Ενωσης, στις οποίες εφαρμόζεται το διανεμητικό σύστημα καθορισμένων παροχών (μαθηματικός τύπος εγγυημένων παροχών) και υιοθετούνται οι βασικές αρχές της κοινωνικής ασφάλισης (αλληλεγγύη των γενεών, των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων, αναλογικότητα εισφορών-παροχών, ισότητα και κρατική επιχορήγηση).
Επιπλέον, οι δανειστές στη βάση σχετικής μελέτης υποστήριξαν και υποστηρίζουν λανθασμένα ότι κατά την περίοδο 2010-2060, ο ετήσιος μέσος ρυθμός μεταβολής του ΑΕΠ θα είναι 0,7% και η ανεργία δεν θα μειωθεί κάτω από το επίπεδο του 15%.
Ετσι, σύμφωνα με τις λανθασμένες αυτές εκτιμήσεις των δανειστών, εάν λάβουμε υπόψη ότι κατά την περίοδο 2023-2028 (baby booming) ο ετήσιος ρυθμός των συνταξιοδοτικών δαπανών θα κυμαίνεται από 4% μέχρι 6%, τότε γίνεται φανερό ότι σταδιακά επέρχεται με αναπόφευκτο τρόπο, κατά την περίοδο 2015-2030, η αποδιάρθρωση του ΣΚΑ στη χώρα μας.
Παράλληλα, η σύγκρουση των γενεών με τα σημερινά δεδομένα (2016) έχει αρχίσει και κορυφώνεται μετά το έτος 2035, με την έννοια ότι ολοένα και περισσότερο οι συνταξιοδοτικές παροχές των νέων γενεών αντιστοιχούν λιγότερο (55%) στο επίπεδο χρηματοδότησης του ΣΚΑ από μέρους τους, μέσω της καταβολής των εισφορών τους.
Επίσης, οι δανειστές θεωρούν (2014) λανθασμένα ότι ο πληθυσμός της χώρας μας θα μειωθεί σημαντικά την περίοδο 2015-2060, προσεγγίζοντας τα 8,6 εκατ. άτομα, λόγω της γήρανσης του πληθυσμού και της μετανάστευσης των νέων στο εξωτερικό, ενώ τρία έτη νωρίτερα (2012) θεωρούσαν ότι ο πληθυσμός της χώρας μας κατά το 2060 θα ήταν 11,2 εκατ. άτομα.
Το ίδιο στις μελέτες των δανειστών (2014) ο αριθμός των συνταξιούχων ήταν 2.630.000 άτομα και στις δημογραφικές τους μελλοντικές προβλέψεις εκτιμούσαν ότι το 2060 ο αριθμός των συνταξιούχων στην Ελλάδα θα είναι 2.790.000 άτομα, όταν τον Ιούλιο του 2016 (σύστημα ΗΛΙΟΣ) οι συνταξιούχοι ήταν 2.916.306 άτομα, λόγω της λανθασμένης μεθοδολογίας και των παραδοχών των σχετικών μελετών με συνολική δαπάνη (κύρια, επικουρική, μερίσματα) ίση με 2,186 δισ. ευρώ.
Αντίθετα, τον Απρίλιο του 2015 (σύστημα ΗΛΙΟΣ) ο αριθμός των συνταξιούχων ήταν 2.656.704 άτομα με συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη (κύρια, επικουρική, μερίσματα) ίση με 2,350 δισ. ευρώ.
Με άλλα λόγια, το τελευταίο έτος (2015-2016) ενώ αυξήθηκε ο αριθμός των συνταξιούχων κατά 9,7%, η συνολική συνταξιοδοτική δαπάνη μειώθηκε κατά 6,9%, γεγονός που σημαίνει ότι εάν το επίπεδο των συντάξεων παρέμενε αμετάβλητο, τότε η συνταξιοδοτική δαπάνη θα έπρεπε να είναι αυξημένη και όχι κατά 6,9% μειωμένη.
Κατά συνέπεια, αποδεικνύεται ότι τα λάθη των εκτιμήσεων στις σχετικές μελέτες των δανειστών, με βάση τις οποίες εφαρμόζονται από τις ελληνικές κυβερνήσεις οι κοινωνικο-ασφαλιστικές πολιτικές στη χώρα μας μετά το 2010, οφείλονται, μεταξύ άλλων, στον μη υπολογισμό των εκκρεμών συνταξιοδοτήσεων (αιτήσεις συντάξεων οι οποίες δεν έχουν ακόμη χορηγηθεί) καθώς και στη μαζική κατάθεση αιτήσεων συνταξιοδότησης, αυξάνοντας έτσι ραγδαία τον αριθμό των συνταξιούχων (600.000 νέοι συνταξιούχοι κατά την περίοδο 2010-2015), με αποτέλεσμα την αύξηση της συνταξιοδοτικής δαπάνης και την απαίτηση από τους δανειστές για περαιτέρω μειώσεις (45% - 50%, 2010-2016) των συντάξεων και της συνολικής συνταξιοδοτικής δαπάνης.
Από την άποψη αυτή, αξίζει να σημειωθεί ότι τα λάθη στις μελέτες των δανειστών καθώς και οι ασκούμενες κοινωνικο-ασφαλιστικές πολιτικές, στο πλαίσιο των τριών μνημονίων, αναδεικνύουν με τον πιο εύληπτο τρόπο τόσο τα αδιέξοδα όσο και την αβέβαιη περιπέτεια στην οποία έχει περιέλθει η κοινωνική ασφάλιση στη χώρα μας, με το υψηλό επίπεδο της ανεργίας, την ύφεση, τα χαμηλά εισοδήματα, τις οφειλές (33,6 δισ. ευρώ) στα ασφαλιστικά ταμεία, τη συρρίκνωση του αποθεματικού κεφαλαίου, τη γήρανση του πληθυσμού και την ανησυχητική αύξηση των ευέλικτων μορφών απασχόλησης.
* ομότ. καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου
** υποψ. διδάκτορας Παντείου Πανεπιστημίου
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου