Ο πολιτικός πολιτισμός στο έλ(ε)ος της χυδαιότητας
Ντίνα Δασκαλοπούλου
Οι εποχές που οι πολιτικοί μιλούσαν με το «σεις» και με το «σας» έχουν προ πολλού περάσει.
Στις μέρες μας βρίζονται έως χυδαία, λησμονούν κάθε σεβασμό στους θεσμούς και το Κοινοβούλιο, απειλούν αγοραία αλλήλους, ανεβάζουν αισχρά σεξιστικά εφηβικά υπονοούμενα στα social media και κάνουν ό,τι μπορούν για να... μοιάσουν στους συναδέλφους τους της Χρυσής Αυγής.
Οι εποχές που ο Ευάγγελος Γιαννόπουλος αγόρευε στο Κανάλι 29 για το «κωλόσπιτο» του Ανδρέα Παπανδρέου κι αποκαλούσε τους πολιτικούς του αντιπάλους «τενεκέδες ξεγάνωτους» μοιάζουν... ειδυλλιακές σε σχέση με το σημερινό γίγνεσθαι
«Μαλ...ας είναι, μαλ...ίες λέει». Τελεία και παύλα και πέραν τούτου ουδέν. Ο βαρύς θυμόσοφος δεν αγορεύει καταμεσής της πλατείας του χωριού, δεν είναι ο μπάρμπας σου από την κάτω Τσαμπουρνιά και δεν κατακεραυνώνει τον μικρανεψιό του.
Είναι πρώην βουλευτής και υπουργός, στον ραδιοφωνικό αέρα, και σχολιάζει τον πρωθυπουργό της χώρας. Ωστόσο, παρόλο που από τα κυρίαρχα ΜΜΕ θεωρήθηκε «είδηση» η τοποθέτηση του 79χρονου Θεόδωρου Πάγκαλου... δεν έβγαλε είδηση: ακόμα και τώρα που αποκαλεί «τσογλάνι» τον Αλέξη Τσίπρα και υπερέβη -για πολλοστή φορά- τα εσκαμμένα, δεν κατάφερε να πέσει πιο χαμηλά από τον εαυτό του, που τον Μάρτιο έκανε την αξεπέραστη (προσώρας) δήλωση «Βράζουμε στο ζουμί μας. Στ' αρ@@@ια του κόσμου ο Μπελογιάννης. Ο Ιησούς Χριστός είναι;».
Τα τελευταία χρόνια τα μπινελίκια και τα «γαλλικά» πέφτουν με τέτοιο ρυθμό που έχουμε αρχίσει να νοσταλγούμε ως υψηλής αισθητικής και πολιτικού επιπέδου τις εποχές που ο Ευάγγελος Γιαννόπουλος από το καλτ Κανάλι 29 αγόρευε για το «κωλόσπιτο» του Ανδρέα Παπανδρέου κι αποκαλούσε τους πολιτικούς αντιπάλους «τενεκέδες ξεγάνωτους».
Αν συγκρίνει κανείς με όσα ακούει σήμερα από πολιτικούς αστέρες σχεδόν όλου του πολιτικού φάσματος, ο μακαρίτης, που αποκαλούσε «τσούγδω» γνωστή δημοσιογράφο της εποχής του ή χαρακτήριζε «Κατίνα της γειτονιάς» συνάδελφό του στη Βουλή, μοιάζει με οικοδέσποινα σε σαλόνι της εποχής των Φώτων.
Σε ένα Κοινοβούλιο όπου το νεοναζιστικό κόμμα τραμπουκίζει για λόγους στρατηγικής, η λεκτική βία, η χυδαιότητα και η ακαλαισθησία τείνουν να γίνουν μέρος της καθημερινότητάς μας.
Οι σκηνοθετημένοι τσαμπουκάδες των χρυσαυγιτών υπηρετούν συγκεκριμένη στρατηγική: όσο διαρκεί η δίκη τους κι είναι αναγκασμένοι να μη δρουν στον δρόμο ως τάγματα εφόδου, προκειμένου να διατηρήσουν τη συνοχή της οργάνωσης και να συνεχίσουν να εκπέμπουν το βίαιο μήνυμά της στο ακροατήριό της, στήνουν επεισόδια για να κρατιούνται στην επικαιρότητα (περισσότερα στην «Εφημερίδα των Συντακτών», «Ο φασισμός θεριεύει και η δημοκρατία σιωπά», 5/8/2016).
Βάζοντας στην άκρη τους νεοναζί όμως, τι ακριβώς συμβαίνει και τι σημαίνει όταν κοινοβουλευτικοί προστάζουν ο ένας τον άλλον να πέσει «στα τέσσερα», βουλευτές αποκαλούν υπουργούς «κότες», υπουργοί (δεν) ποστάρουν γραβατούλες με πέη στα μέσα κοινωνικής δικτύωσης;
Τι συμβαίνει και τι σημαίνει όταν η πολιτική αντιπαράθεση γίνεται με υβρεολόγιο και προσωπικούς χαρακτηρισμούς; Σε ποιους κανόνες υπακούει το πολιτικό παιχνίδι που μοιάζει να διεξάγεται σε λασπωμένο ρινγκ χωρίς κανέναν κανόνα; Κι εντέλει, αυτές οι συμπεριφορές που κάποτε μας σόκαραν και τώρα εξαχρειώνονται όλο και περισσότερο είναι σύμπτωμα ή αναγκαία συνθήκη της νέας εποχής;
2013, ΙΑΝΟΥΑΡΙΟΣ
Το «παλιοτσόκαρο»
Ολομέλεια Βουλής. Ο κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος των Ανεξάρτητων Ελλήνων, Τέρενς Κουίκ, ζητά τον λόγο από τον προεδρεύοντα. Είναι μια συνηθισμένη -και μάλλον βαρετή- κοινοβουλευτική κόντρα. Μέχρι που η Ραχήλ Μακρή βγαίνει στο προσκήνιο απέναντι στη Σοφία Βούλτεψη, που ωστόσο απευθυνόταν στον κ. Κουίκ.
EUROKINISSI/ΤΑΤΙΑΝΑ ΜΠΟΛΑΡΗ
Σοφία Βούλτεψη: «Βρε Τέρενς, είμαστε κι εμείς εδώ. Πώς κάνετε έτσι;»
Ραχήλ Μακρή: «Τι λες, μωρή, που είστε κι εσείς εδώ!»
Σοφία Βούλτεψη: «Εγώ εδώ είμαι και με ξέρουν όλοι. Εσύ πού μεγάλωσες;»
Ραχήλ Μακρή: «Εγώ μεγάλωσα στη Σαλονίκη. Εσύ ξέρουμε πού και πώς μεγάλωσες και ποιος ήταν ο πατέρας σου;»
Βούλτεψη: «Ποιος ήταν ο πατέρας μου;»
Ραχήλ Μακρή: «Αμα δεν τον ξέρεις, θα σ' τον μάθω εγώ ποιος ήταν.»
Σοφία Βούλτεψη: «Αϊ-σιχτίρ, ρε παλιοτσόκαρο.»
ΑΠΕ-ΜΠΕ/ΣΥΜΕΛΑ ΠΑΝΤΖΑΡΤΖΗ
Στα επόμενα... δευτερόλεπτα η κ. Μακρή άρχισε να τρέχει προς την έξοδο, καθώς οι περισσότεροι βουλευτές τής φώναζαν «ντροπή σου», υπερασπιζόμενοι τη μνήμη του Γιάννη Βούλτεψη.
2014, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
«Πουσταριά» και «κτηνοβάτες»
Στη Βουλή, σε θυελλώδεις συνθήκες, συζητείται το σύμφωνο συμβίωσης για τα ομόφυλα ζευγάρια. Οι νεοναζί επιχειρούν να στήσουν σκηνικό τρόμου, υβρίζοντας και τραμπουκίζοντας τους βουλευτές που τάσσονται υπέρ του νομοσχεδίου.
Ο ανεξάρτητος βουλευτής κ. Νικολόπουλος, που δεν ψήφισε το σύμφωνο συμβίωσης γιατί είναι «βόμβα στα θεμέλια του έθνους και της οικογένειας», παραλίγο να προκαλέσει διπλωματικό επεισόδιο το 2014 μέσω Twitter γράφοντας το αλησμόνητο: «ΑΠΟ ΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ ΕΘΝΩΝ-ΚΡΑΤΩΝ, ΣΤΗΝ ΕΥΡΩΠΗ ΤΩΝ... ΠΟΥΣΤΑΡΙΩΝ!!! Ο πρωθυπουργός του Λουξεμβούργου αρραβωνιάστηκε με τον αγαπημένο του!!».
Ωστόσο, την παράσταση έκλεψε ο κ. Αμυράς στην αντιπαράθεσή του με τον Κωνσταντίνο Κατσίκη, με αφορμή παλιότερη δήλωση του βουλευτή των ΑΝ.ΕΛΛ., όπου είχε χαρακτηρίσει την ομοφυλοφιλία ως παρεκτροπή. Ο κ. Αμυράς σχολίασε την επίμαχη αναφορά λέγοντας πως «όσο για τον Π. Καμμένο και τον Κ. Κατσίκη που είναι εξαπτέρυγό του, έχουν ένα δίκιο. Αν ένας γκέι συνευρεθεί με τον Κατσίκη, ενδεχομένως ο γκέι να κατηγορηθεί για κτηνοβασία».
2015, ΙΟΥΝΙΟΣ
«Στα τέσσερα»
Στο βήμα βρίσκεται ο πρόεδρος των Ανεξάρτητων Ελλήνων, Πάνος Καμμένος. «Στα τέσσερα εσείς, στα τέσσερα», είπε ο Πάνος Καμμένος στον Αδωνι Γεωργιάδη, ο οποίος φώναζε από τα βουλευτικά έδρανα. «Παρακαλώ τους βιβλιοπώλες…» συνέχισε ο πρόεδρος των Ανεξάρτητων Ελλήνων.
Τη φράση τού επέστρεψε ο Ευάγγελος Βενιζέλος τον Μάρτιο του 2016 κατά τη διάρκεια της ομιλίας του υπουργού Εθνικής Αμυνας, όταν ο Πάνος Καμμένος κατηγόρησε τον Ευάγγελο Βενιζέλο ότι με τους χειρισμούς του ζημίωσε το ελληνικό Δημόσιο στην υπόθεση των υποβρυχίων.
Μιλώντας για τον Λιβανέζο επιχειρηματία Ισκαντάρ Σαφά, στον οποίο μεταβιβάστηκαν τα Ναυπηγεία Σκαραμαγκά, ο πρόεδρος των ΑΝ.ΕΛΛ. είπε ότι τον κ. Σαφά «μας τον έφερε ο Βενιζέλος ως γαμπρό» και άφησε υπαινιγμούς ότι συγγενικά πρόσωπα του κ. Βενιζέλου έχουν μετοχές στη Μαρφίν.
Η συγκεκριμένη φράση προκάλεσε την οργισμένη αντίδραση του κ. Βενιζέλου: «Αλήτη, αλητάμπουρα, θα ζητήσεις στα τέσσερα συγγνώμη», εξερράγη ο κ. Βενιζέλος.
2015, ΝΟΕΜΒΡΙΟΣ
«Είσαι... κομμουνιστής»
Σε ένα άνευ προηγουμένου αντικομμουνιστικό παραλήρημα επιδόθηκε από το βήμα της Βουλής ο Γιώργος Αμυράς, ο οποίος είχε έντονη αντιπαράθεση με τον Νίκο Καραθανασόπουλο του ΚΚΕ. Ο βουλευτής του Ποταμιού, μιλώντας για το θέμα της πρώτης κατοικίας, απεφάνθη πως η κυβέρνηση Τσίπρα «έφερε τον μαρξισμό σε κάθε ελληνική οικογένεια απαλλοτριώνοντας την ιδιοκτησία μέσω των τραπεζών».
Ο Νίκος Καραθανασόπουλος του ΚΚΕ πήρε το μικρόφωνο και χαρακτήρισε τον βουλευτή του Ποταμιού «γελοίο». Ο βουλευτής του Ποταμιού του είπε «είσαι τραμπούκος», με τον Νίκο Καραθανασόπουλο να απαντάει «καλά κάνω». Τότε ο Γιώργος Αμυράς απάντησε εν εξάλλω: «Είσαι τραμπούκος, θίξαμε τα ιερά και τα όσια των κομμουνιστών. Είσαι γελοίος και δειλός, αυτό είσαι, με άλλα λόγια είσαι ένας Ελληνας κομμουνιστής».
2016, ΔΕΚΕΜΒΡΙΟΣ
«Κότα λειράτη» ή «πουλακίδα»
Στην Ολομέλεια ανταλλάσσουν πυρά ο αντιπρόεδρος της Ν.Δ. Αδωνις Γεωργιάδης, ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης και ο βουλευτής της Ν.Δ. Μάριος Σαλμάς. Ακολουθούν διάλογοι, όπως καταγράφηκαν στα επίσημα πρακτικά της Βουλής.
Ο κ. Πολάκης αναφέρθηκε σε «ραβασάκια» στο υπουργείο Υγείας. Ο Αδωνις Γεωργιάδης πήρε αμέσως τον λόγο επί προσωπικού, λέγοντάς του «ή θα φέρεις εδώ τα ραβασάκια για τα οποία λες ή θα πας στα δικαστήρια». «Θα κάνω μήνυση για να αρθεί η ασυλία σου», φώναζε ο κ. Γεωργιάδης, «δεν θα κρύβεσαι, ρε γαϊδούρι, πίσω από την ασυλία σου, θρασύδειλε απατεώνα. Θα φέρεις τα ραβασάκια εδώ, παλιοψεύταρε Κρητίκαρε, αρχιγαϊδούρι.
Θα σου ξεριζώσω τα μουστάκια αν δεν τα φέρεις! Ή θα φέρεις τώρα τα χαρτάκια ή θα γίνει εδώ μέσα της Κρήτης (...) Κότα λειράτη ο Πολάκης. Δεν τη γλιτώνεις με τίποτα για να κλείσω. Κρύβεσαι πίσω από το μουστάκι σου, σε εμένα δεν μπορείς να κρυφτείς».
Το ξέσπασμα του Αδωνη Γεωργιάδη ήρθε αφού ο αναπληρωτής υπουργός Υγείας Παύλος Πολάκης τον είχε κατηγορήσει ότι τον «βαστάνε» στο ΚΕΕΛΠΝΟ «με τα ραβασάκια που έστελνες εσύ και η γυναίκα σου»: «Κοίτα με βαθιά στα μάτια. Εβριζες τη Ν.Δ. Καραμανλή και Σαμαρά και πήγες και έγινες υπουργός και έκανες μεταγραφή εκεί που έφτυνες. Είσαι το πιο πιστό σκυλί του Σόιμπλε από αυτά που έχει στην αυλή του».
Στο πλευρό του Αδώνιδος μπήκε και ο κ. Σαλμάς, ο οποίος χαρακτήρισε τον υπουργό «αληταριό», ενώ είπε ότι «στα Σφακιά υπάρχουν 800 άνδρες και μια πουλακίδα».
2017, ΜΑΡΤΙΟΣ
Τσατσά ή «πουτάνα του Νότου»
Η βουλευτής του ΣΥΡΙΖΑ, Σία Αναγνωστοπούλου, απαντά στον Γερούν Ντάισελμπλουμ για τους σεξιστικούς και ρατσιστικούς ισχυρισμούς του για τις χώρες του Νότου, υπογράφοντας την ανάρτησή της ως «μια "πουτάνα" του Νότου».
Η ανάρτησή της έγινε viral. Ο διευθυντής της ΟΝΝΕΔ Θεσσαλονίκης, Εμμανουήλ Κούλας, απαντά στη βουλευτή με το ακόλουθο tweet: «Η Αναγνωστοπούλου πιο εύκολα θα περνούσε για τσατσά παρά για "πουτάνα" του Νότου». Το σχόλιο του κ. Κουλά προκαλεί θύελλα αντιδράσεων και αναγκάζεται σε παραίτηση.
2017, ΜΑΪΟΣ
Οι παντελονάτοι
Το σύνολο σχεδόν της αντιπολίτευσης βάλλει εναντίον του υπουργού Οικονομικών, Ευκλείδη Τσακαλώτου, θυμίζοντάς του παλαιότερη υπόσχεσή του ότι θα παραιτηθεί αν το αφορολόγητο πέσει κάτω από τα 9.000 ευρώ. Πλειοδοτεί σε τσαμπουκά ο βουλευτής της Δημοκρατικής Συμπαράταξης, Ανδρέας Λοβέρδος, που... διαπιστώνει ότι αφού ο υπουργός δεν παραιτείται «δεν φοράει παντελόνια».
Στην ίδια γραμμή και ο Μάκης Βορίδης, κοινοβουλευτικός εκπρόσωπος της Νέας Δημοκρατίας, που ανέφερε πως «η γνώση πρέπει να συνοδεύεται από ηθική ακεραιότητα, να είσαι παντελονάτος και να τηρείς τις υποσχέσεις σου».
Ο υπουργός Οικονομικών απάντησε: «Οραματιζόμαστε μια κοινωνία όπου θα υπάρχει και στη γλώσσα και στην πραγματικότητα πως ό,τι είναι αρσενικό δεν είναι απαραιτήτως καλό και ό,τι είναι θηλυκό δεν είναι απαραιτήτως κακό».
2017, ΙΟΥΝΙΟΣ
«Στ' αρχίδια μας»
Ο υπουργός Ψηφιακής Πολιτικής, Τηλεπικοινωνιών και Ενημέρωσης σχολιάζει την παραίτηση του Λάμπη Ταγματάρχη από την ΕΡΤ κάνοντας retweet την ανάρτηση άλλου χρήστη: «Παραιτήθηκε λέει ο Ταγματάρχης από την ΕΡΤ, στ' αρχίδια μας!». Στη συνέχεια ο Νίκος Παππάς έκανε λόγο για ανθρώπινο λάθος.
2017, ΙΟΥΝΙΟΣ
Τα χαρούμενα πέη
Το πολυαναμενόμενο Γιούρογκρουπ έχει μόλις ολοκληρωθεί και ο υπουργός Εθνικής Αμυνας ανεβάζει αντί άλλου σχολίου μια φωτογραφία με μια γραβάτα με χαρούμενα... πέη. Η ανάρτηση γίνεται viral σε ελάχιστο χρόνο κι ενώ ο κόσμος των μέσων κοινωνικής δικτύωσης το γλεντάει, ο κ. Καμμένος την κατεβάζει απολογούμενος ότι ήταν το παιδί του που κατά λάθος την ανέβασε.
Σύμπτωμα μηδενιστικού κυνισμού
Αλέξανδρος Κιουπκιολής, επίκουρος καθηγητής, Τμήμα Πολιτικών Επιστημών ΑΠΘ
Φαινόμενα όπως ο Τραμπ στις ΗΠΑ και η λαϊκιστική Ακροδεξιά παντού αποτελούν στρεβλές εκδηλώσεις μιας ταξικής σύγκρουσης στο μέτρο που εκφράζουν μέσα στο σύστημα, αλλά δήθεν εναντίον του, την αγανάκτηση λαϊκών στρωμάτων με τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ
Η εξαχρείωση του πολιτικού συστήματος είναι σύμπτωμα μιας συνθήκης όπου η κρίση ή η εξαίρεση της δημοκρατικής πολιτικής έχει γίνει κοινότοπη και καθημερινή.
Το πολιτικό σύστημα έχει πλέον ενσωματώσει και αντανακλά στο εσωτερικό του την εντύπωση που έχει η ευρύτερη κοινωνία γι’ αυτό: ότι είναι σάπιο, αδιέξοδο, αδύναμο και τελείως αναξιόπιστο. Αρχηγοί και πολιτικά κόμματα αδυνατούν πλέον να εκπληρώσουν την παραδοσιακή λειτουργία της ηγεσίας σε ένα κοινοβουλευτικό αντιπροσωπευτικό καθεστώς.
Στη μεταπολίτευση η πολιτική ηγεσία της κοινωνίας χάρασσε ευρύτερους πολιτικούς-κοινωνικούς προσανατολισμούς, πραγματοποιούσε συλλογικά σχέδια με τα εργαλεία του πολιτικού συστήματος, πρόσφερε μερικές βραχυπρόθεσμες ή μεσοπρόθεσμες λύσεις σε κοινωνικά ζητήματα, άρθρωνε συλλογικά οράματα.
Αδυνατώντας πλέον να εκπληρώσουν έναν τέτοιο ρόλο, οι πολιτικοί εκπρόσωποι ενσωματώνουν και εκφράζουν την αποτυχία του πολιτικού συστήματος μέσα από έναν λόγο ή και μια συμπεριφορά εξαχρείωσης, που συχνά δεν τηρεί ούτε τα προσχήματα μιας αστικής ευπρέπειας.
Η εξαχρείωση της θεσμικής πολιτικής συνδέεται, λοιπόν, οργανικά με την απομάγευση του πολιτικού συστήματος, την απώλεια της αύρας που διέθετε στον βαθμό που μπορούσε να καθοδηγεί την κοινωνία, να της δίνει κατεύθυνση, λύσεις, όραμα και προοπτικές.
Ο τελευταίος μάλλον πολιτικός αρχηγός που διέθετε στοιχεία αυτής της αύρας στον δικό του χώρο ήταν ο Κώστας Καραμανλής. Και επειδή την «ανέλαβε» και διατήρησε υποκειμενικά αυτή την αυτοεικόνα, απέχει από την τρέχουσα εξαθλίωση των πολιτικών ηθών σιωπώντας ως άλλος «Ηγεμών εκ Δυτικής Λιβύης».
Το γεγονός ότι η ευρύτερη κοινωνία είναι δεκτική ή απλώς αδιάφορη γι’ αυτή την κατάπτωση του επίσημου πολιτικού προσωπικού της ανάγεται σε μια γενικευμένη απώλεια αυτοσεβασμού και αυτοεκτίμησης. Αυτή επήλθε στα χρόνια της κρίσης, όχι μόνο σε προσωπικό επίπεδο αλλά και σε ό,τι αφορά την ελληνική κοινωνία στις σχέσεις της με το διεθνές στερέωμα, τις εσωτερικές πολιτικές και οικονομικές της δυνάμεις.
Από το 2015 και μετά, με την κατάρρευση των τελευταίων συλλογικών προσδοκιών και επενδύσεων στο πολιτικό σύστημα, και αφού οι συλλογικές κινητοποιήσεις του 2012 ήρθαν αντιμέτωπες με τα όριά τους, δεν υφίσταται συλλογικό υποκείμενο, όχι μόνον ως λαός ή πλήθος, αλλά ούτε ως όχλος. Συνεπώς, η εκδήλωση του πολιτικού υβρεολογίου και η συστημική εξαχρείωση των ηθών είναι ένα σύμπτωμα μηδενιστικού κυνισμού που έχει επικρατήσει πλέον τόσο στην πλευρά των πολιτικών εκπροσώπων όσο και στην πλευρά της κοινωνίας.
Η βαθιά κρίση ως κατάρρευση των πολιτικών συστημάτων είναι φυσικά παγκόσμιο φαινόμενο στο πλαίσιο της εδραίας ηγεμονίας του νεοφιλελευθερισμού. Αυτή δεν επιτρέπει στις πολιτικές ηγεσίες να ακολουθήσουν πολιτικές οι οποίες θα αντιμετωπίζουν σε κάποιο βαθμό το νέο «κοινωνικό ζήτημα», τη φτώχεια, τις ακραίες ανισότητες, τον κοινωνικό αποκλεισμό που παράγει ο ίδιος ο νεοφιλελευθερισμός.
Ετσι, φαινόμενα όπως ο Τραμπ στις ΗΠΑ και η λαϊκιστική Ακροδεξιά παντού αποτελούν στρεβλές εκδηλώσεις μιας ταξικής σύγκρουσης στο μέτρο που εκφράζουν μέσα στο σύστημα, αλλά δήθεν εναντίον του, την αγανάκτηση λαϊκών στρωμάτων με τις πολιτικές και οικονομικές ελίτ.
Στην Ελλάδα, η κρίση του πολιτικού συστήματος έχει γίνει πλέον τερματική μετά την κατάρρευση των κομμάτων εξουσίας από το 2009 μέχρι το 2015, και μετά το τελευταίο πλήγμα που ήταν η υποχώρηση του ΣΥΡΙΖΑ και η διάψευση των τελευταίων συλλογικών προσδοκιών. Αυτό που ακυρώθηκε ήταν μια τελευταία απόπειρα να επιβεβαιωθεί εκ νέου η λαϊκή κυριαρχία στο καθεστώς της ημεδαπής αντιπροσωπευτικής δημοκρατίας.
Μέσα στον σημερινό πολιτικό ζόφο, αν υπάρχει κάποια ελπίδα, αυτή θα έρθει από τη βαθύτερη ωρίμανση των συλλογικών δράσεων και κινημάτων που εξέφρασαν τη συνειδητοποίηση το 2010-2011 ότι η κατεστημένη δημοκρατία έχει οργανικές αδυναμίες και όρια και ότι χρειαζόμαστε πραγματικές δημοκρατικές εναλλακτικές. Ωρίμανση πλέον σημαίνει σχέδια και οργάνωση για μια διαφορετική θέσμιση της δημοκρατίας με πρωταγωνιστική συμμετοχή της κοινωνίας.
Μια συνέχιση αυτής της συνειδητοποίησης διακρίνουμε στις κινήσεις πολιτών στην Ισπανία και την Ιταλία, οι οποίες, με μεγάλο βαθμό αυτοοργάνωσης, διαμόρφωσαν κοινωνικές συμμαχίες για να αλλάξουν την τοπική αυτοδιοίκηση και να κάνουν πράξη τα «κοινά», δηλαδή τη συλλογική διαχείριση κοινωνικών αγαθών, από την εκπαίδευση και τις μεταφορές ώς το νερό και την ενέργεια, για το κοινό καλό.
Οι καιροί άλλαξαν, η ατάκα καθορίζει τα πάντα
Αλίκη Μάτση, «Εφ.Συν.»
Στο διάστημα 1992-2008 κάλυψα για λογαριασμό της «Ελευθεροτυπίας» το κοινοβουλευτικό ρεπορτάζ.
Το μοναδικό θερμό επεισόδιο που μου έρχεται στη μνήμη από εκείνη τη μακρά περίοδο είναι όταν το 1993 ο βουλευτής του ΠΑΣΟΚ Βασίλης Κεδίκογλου, πατέρας του σημερινού βουλευτή της Ν.Δ. Σίμου, είχε χαστουκίσει τον βουλευτή του ΚΚΕ, Στρατή Κόρακα. Το περιστατικό, ως πρωτοφανές για τα μεταπολιτευτικά χρονικά, είχε απασχολήσει τον Τύπο και τα νεότευκτα ιδιωτικά κανάλια για σειρά ημερών.
Μετά τα Ιουλιανά, το 1965, τέτοια φαινόμενα δεν ήταν ασυνήθη στο ελληνικό Κοινοβούλιο. Τουναντίον. Εκφράσεις όπως «κάθαρμα» και «λωποδύτης» βρίσκονταν στο καθημερινό λεξιλόγιο μεταξύ των βουλευτών της εποχής, ενώ και οι χειροδικίες δεν ήταν ακριβώς σπάνιες. Αντιπαραθέσεις υπήρχαν πάντα.
Τότε όμως υπήρχε ο λεγόμενος πολιτικός πολιτισμός. Ακόμη κι όταν ο Γ. Συμπιλίδης υπέβαλε την παραίτησή του, με αποτέλεσμα να πέσει το 1992 η κυβέρνηση Μητσοτάκη, δεν άνοιξε ρουθούνι. Κι όταν η Βουλή άνοιξε και πάλι τον Σεπτέμβριο, το ΠΑΣΟΚ επανήλθε στην εξουσία και οι ρόλοι Ανδρέα Παπανδρέου και Κωνσταντίνου Μητσοτάκη αντιστράφηκαν, η αντιπαράθεση των δύο αιώνιων πολιτικών αντιπάλων παρέμεινε σε υψηλό επίπεδο. Κάποιες ουσιαστικές συζητήσεις γίνονταν και επί των νομοσχεδίων. Θυμάμαι, για παράδειγμα, στο νομοσχέδιο για τα Κέντρα Εξυπηρέτησης Πολιτών, τον τότε υπουργό Σταύρο Μπένο να αλλάζει, ακούγοντας τις προτάσεις της αντιπολίτευσης, αρκετές διατάξεις για να το βελτιώσει.
Σήμερα τα πράγματα είναι τελείως διαφορετικά. Οι ύβρεις, ιδιαίτερα μετά την είσοδο στη Βουλή του ναζιστικού μορφώματος της Χρυσής Αυγής, αποτελούν καθημερινότητα. Η πολιτική έχει καταντήσει επικοινωνιακός χειρισμός. Η ατάκα, το «κιου», όπως το αποκαλούν στην τηλεοπτική γλώσσα, καθορίζει τα πάντα προς δόξαν των λογογράφων και των επικοινωνιολόγων.
Η απρέπεια δεν τιμωρείται στις περισσότερες περιπτώσεις. Ο Κανονισμός της Βουλής ωστόσο, στο άρθρο 77, είναι σαφέστατος: ο πρόεδρος μπορεί να λάβει πειθαρχικά μέτρα (από απλή παρατήρηση και στέρηση του λόγου έως και τη μομφή ή τον προσωρινό αποκλεισμό από τις συνεδριάσεις) εναντίον κάθε βουλευτή που επιδεικνύει ανάρμοστη συμπεριφορά με λόγια ή έργα (μεταξύ άλλων, παρεμπόδιση της ομαλής διεξαγωγής των συζητήσεων, προσβλητικές εκφράσεις κατά του ΠτΔ, των μελών της κυβέρνησης, των μελών της Βουλής και του προεδρείου της).
Σχεδόν ποτέ δεν επιβάλλονται τα μέτρα ωστόσο. Και η επιβολή τους θα σήμαινε στέρηση της ημερήσιας βουλευτικής αποζημίωσης καθώς, θεωρητικά τουλάχιστον, η παρουσία των τριακοσίων στο Κοινοβούλιο είναι υποχρεωτική σε καθημερινή βάση. Οι περισσότεροι περνούν, υπογράφουν και φεύγουν…
Από την πολιτική σκηνή στην πολιτική κονίστρα
Γιώργος Πλειός, καθηγητής, Τμήμα Επικοινωνίας και ΜΜΕ, ΕΚΠΑ
Οτι η πολιτική είναι θέαμα είναι μια άποψη που τη συμμερίζονται αρκετοί πολιτικοί επιστήμονες. Το ερώτημα είναι τι είδους θέαμα; Υπάρχει το θέαμα του πολιτικού θεάτρου, της πολιτικής οθόνης κ.ά., αλλά υπάρχει και το θέαμα της πολιτικής κονίστρας. Στην Εσπερία τείνουν να δέχονται την πολιτική ως θέατρο.
Ενδεχομένως αυτό ανταποκρίνεται σε μια ξεπερασμένη πλέον πραγματικότητα, αυτή κατά την οποία κυριαρχούσε η τηλεόραση στην πολιτική επικοινωνία. Ομως στην εποχή των Μέσων Κοινωνικής Δικτύωσης (ΜΚΔ), η πολιτική πιθανόν να μοιάζει περισσότερο με κονίστρα. Ετσι, η μετωνυμία περί πολιτικής σε μια χώρα της Ε.Ε. με τα περισσότερα ίσως προνεωτερικά χαρακτηριστικά πιθανόν περιγράφει καλύτερα τη μετανεωτερική της υπόσταση.
Η πολιτική ενημέρωση και η πολιτική αντιπαράθεση πραγματοποιούνται σε ολοένα και μεγαλύτερη κλίμακα διά των ΜΚΔ και, κυρίως, με τους κανόνες των ΜΚΔ. Ποιους κανόνες; Στην πραγματικότητα τα ΜΚΔ είναι η Αγρια Δύση των νέων μέσων.
Παρωδία, ειρωνεία, κυνισμός, κοντολογίς «τρολάρισμα» σε συνδυασμό με ρατσιστικά, εθνικιστικά, σεξιστικά κ.ά. στερεότυπα, θαμμένα επί αιώνες στη «συλλογική μνήμη», σφραγίζουν ένα μεγάλο μέρος της πολιτικής ενημέρωσης και αντιπαράθεσης στα ΜΚΔ και στο διαδίκτυο. Κάτι τέτοιο δεν είναι καινούργιο. Αρκεί να θυμηθούμε τι είχε τραβήξει ο Κ. Τσάτσος από γελοιογράφους της εποχής για τις «κότες» ή ο Γ. Αθανασιάδης Νόβας με το «Γαργάλατα». Ωστόσο, στο διαδίκτυο αυτό παίρνει εκρηκτικές διαστάσεις.
Αναπόφευκτα αυτό το στιλ αντανακλάται και στους όρους με τους οποίους γίνεται η πραγματική αντιπαράθεση και εντός των πολιτικών θεσμών, αφού το πραγματικό κοινό βρίσκεται εκτός αιθούσης, στα τερματικά των υπολογιστών, διψασμένο για την κονίστρα. Φυσικά αυτό δεν ήταν κεραυνός εν αιθρία.
Το έδαφος το καλλιέργησαν για δεκαετίες τα ηλεκτρονικά ΜΜΕ και κυρίως η τηλεόραση, με τον κυνισμό, την ατάκα, την επικέντρωση στο «στιλ» και όχι στις πολιτικές κ.λπ. Το έδαφος είχε επίσης προετοιμαστεί από μεγάλο μέρος των πολιτικών, με την έμφαση σε μια αποϊδεολογικοποιημένη πολυσυλλεκτική πολιτική αντιπαράθεση, με τη μετατόπιση από την ουσία της πολιτικής προς το στιλ άσκησης της πολιτικής.
Ωστόσο, αυτή η «ποδοσφαιροποίηση» της πολιτικής έχει ως συνέπεια οι «ποδοσφαιρικοί» όροι να χάνουν κι αυτοί το νόημα και το βάρος τους (άλλως θα υπήρχαν σοβαρότατες προεκτάσεις), να μην εννοούν και πολλά πράγματα, εν τέλει να πέφτουν και οι ίδιοι θύμα του στιλ, πίσω από το οποίο προσδοκά να κυριαρχήσει ο χειριστής τους. Τελικά, η ποδοσφαιροποίηση της πολιτικής με διαδικτυακούς ή και άλλους όρους είναι μια άλλη εκδοχή του «The show must go on».
O «δον Κορλεόνε», ο «σιδερένιος» και η «Ντόλι»
Τάσος Παππάς, «Εφ.Συν.»
Πολιτικός πολιτισμός; Τι πάει να πει αυτό; Οτι η αντιπαράθεση μεταξύ των κομμάτων, των πολιτικών και η δημόσια συζήτηση με τη συμμετοχή των μέσων ενημέρωσης διεξάγεται σ’ ένα υψηλό επίπεδο, χωρίς ύβρεις, προσωπικούς χαρακτηρισμούς, υπαινιγμούς για την ηθική των αντιπάλων, δολοφονία χαρακτήρων, αλλά μόνο με επιχειρήματα; Αν όντως είναι αυτό, τότε στην Ελλάδα της μεταπολίτευσης σπανίως είχαμε πολιτικό πολιτισμό.
Η σημερινή κατάσταση δεν είναι πρωτόγνωρη. Οι συγκρούσεις στο παρελθόν πολλές φορές ξεπέρασαν τα όρια. Το 1989 όμως η κατάσταση ξέφυγε από κάθε έλεγχο. Ο Ανδρέας Παπανδρέου ήταν ο «δον Κορλεόνε», οι οπαδοί του ΠΑΣΟΚ αποκαλούνταν συλλήβδην «κλέφτες», ενώ είχαν προηγηθεί οι καταγγελίες της Δεξιάς (όχι μόνο) ότι ο αρχηγός του ΠΑΣΟΚ ήταν και αρχηγός της «17 Νοέμβρη».
Την περίοδο εκείνη έδρασε και ο αυριανισμός. Στην πρώτη φάση «ανακάλυψε» την ερωμένη του Κ. Μητσοτάκη κάπου στη Β. Ελλάδα και το κότερο του Φλωράκη σε κάποια μαρίνα.
Στη συνέχεια για κάποιο λόγο τα «έσπασε» με τον Α. Παπανδρέου και έβγαλε τις φωτογραφίες της Δήμητρας Λιάνη. Για το «χαμαιτυπείο του ΣΚΑΪ» έκανε λόγο ο Κωνσταντίνος Μητσοτάκης το 1993, χρεώνοντας στον ιδιοκτήτη του τηλεοπτικού μέσου την οργάνωση της επιχείρησης που οδήγησε στην πτώση της κυβέρνησής του.
Οταν ο ιδρυτής του ΠΑΣΟΚ αντιμετώπιζε σοβαρά προβλήματα υγείας και νοσηλευόταν στο «Ωνάσειο», οι αντίπαλοί του και ο Τύπος της Δεξιάς τον αποκαλούσαν χλευαστικά «σιδερένιο».
Οταν ο Κώστας Σημίτης την περίοδο της κρίσης στα Ιμια είπε στη Βουλή το «ευχαριστώ τους Αμερικανούς», οι βουλευτές της Ν.Δ. από κάτω τον αποδοκίμαζαν εν χορώ φωνάζοντας «ντροπή, προδότη». Λίγο μετά ο Σημίτης έγινε ο «αρχιερέας της διαπλοκής» (φράση του Κώστα Καραμανλή). Ούτε όμως ο Κώστας Καραμανλής τη γλίτωσε.
Στο πρωτοσέλιδο του «Βήματος», δίπλα στη φωτογραφία του τότε πρωθυπουργού, υπήρχε η φωτογραφία της «Ντόλι» (του πρόβατου) με τον τίτλο «Ο κλωνισμός της πολιτικής». Αλλά και οι εσωκομματικές συγκρούσεις είχαν... άρωμα μισαλλοδοξίας. «Δωρολήπτη» αποκάλεσε ο Θ. Πάγκαλος τον Ανδρέα Παπανδρέου (ο λόγος για τη ροζ βίλα), ενώ ούτε το κλίμα στην Αριστερά ήταν διαφορετικό όταν η αντιπαράθεση στο εσωτερικό των κομμάτων της κορυφωνόταν. Κλασικό παράδειγμα το 13ο Συνέδριο του ΚΚΕ το 1991, που έφερε τη διάσπαση. Σε τοίχο του Βόλου γράφτηκε το σύνθημα για το στέλεχος της λεγόμενης ανανεωτικής πτέρυγας Πάνο Σκοτινώτη: «Σκοτινιώτη χαφιέ Τσιριμώκο».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου