Retour a la normale?
Του Γιάννη Κιμπουρόπουλου
Το καλό και το κακό, δύο σε συσκευασία ενός, αποτελούν τον συνεκτικό ιστό μιας «κανονικότητας» που μοιάζει περισσότερο με διάλειμμα μέχρι την επόμενη κρίση
Οι οπαδοί της οικονομικής «ορθοδοξίας» διαβεβαιώνουν ότι η παγκόσμια οικονομία επιστρέφει στην κανονικότητα, έχοντας αφήσει πίσω της μια δεκαετία κρίσης. Το πώς ορίζεται η «κανονικότητα» σηκώνει πολύ συζήτηση, αλλά η βασική ένδειξη στην οποία αγκυροβολούν την αισιοδοξία τους είναι ο παγκόσμιος ρυθμός ανάπτυξης, που υπολογίζεται στο 3,6% για το 2017, με μιαν αντίστοιχη εκτίμηση για το 2018 και για τα δύο επόμενα έτη.
Μια ακόμη βασική ένδειξη που υποδηλώνει το είδος «κανονικότητας» που επιθυμούν είναι η αύξηση του πλούτου των πολύ πλουσίων. Ο σχετικός δείκτης του Forbes που παρακολουθεί σταθερά τους 500 πλουσιότερους του κόσμου κατέγραψε αύξηση της περιουσίας τους το 2017 περίπου κατά 1 τρισ. δολάρια. Είναι μια αύξηση ιλιγγιώδης, περίπου 25%, πολλαπλάσια της αύξησης του παγκόσμιου πλούτου, που καταδεικνύει ότι ο βασικός μηχανισμός της κρίσης είναι η συγκεντροποίηση του πλούτου σε λιγότερα χέρια, περίπου ανεξάρτητα από τις αναπτυξιακές ή υφεσιακές επιδόσεις του καπιταλιστικού κόσμου και των ισχυρότερων πόλων του.
Η εικόνα θα ήταν ακριβέστερη αν υπολογιζόταν ταυτόχρονα η εξέλιξη της φτώχειας των φτωχότερων του πλανήτη, σε πραγματικό χρόνο. Αλλά τα σχετικά στοιχεία υπολείπονται κατά ένα τουλάχιστον χρόνο και υφίστανται ένα ιδιότυπο «μασάζ» από τους ρέκτες της «ορθοδοξίας», οι οποίοι υποστηρίζουν με θέρμη ότι η ακραία φτώχεια είναι φαινόμενο υπό συνεχή και δραστικό περιορισμό και είναι πιθανό να έχει εξαλειφθεί μέχρι το 2030. Τι μετριέται, όμως, ως ακραία φτώχεια; Το να υποχρεώνεται να ζει κανείς με λιγότερο από 1,5 δολάριο τη μέρα. Βολικό τρικ προκειμένου να υποστηριχθεί η θέση ότι ακραίος πλούτος και ακραία φτώχεια δεν είναι ευθέως ανάλογα μεγέθη, κι επομένως η είδηση ότι η περιουσία του Jef Bezos αυξήθηκε κατά 34 δισ. δολάρια εμπεριέχει ένα αισιόδοξο μήνυμα ακόμη και για τον πάμπτωχο άστεγο των δρόμων της Βομβάης.
Ως ιδιαίτερο στοιχείο θετικής έκπληξης στην παγκόσμια «επιστροφή στην κανονικότητα» προβάλλεται η επίδοση της Ευρωζώνης, η οποία διέψευσε τις συγκρατημένες προβλέψεις στις αρχές του 2017 και πέτυχε τελικά μιαν ανάπτυξη 2,3%, μαζί με μια μικρή αύξηση του πληθωρισμού στο 1,5% και μια αισθητή μείωση της ανεργίας. Το γεγονός ότι αυτό το επίτευγμα απαίτησε να διαθέσει η ΕΚΤ από τις αρχές του 2015 έναν πακτωλό ρευστότητας σχεδόν 2 τρισ. ευρώ κρύβεται στις υποσημειώσεις της διαφημιζόμενης «κανονικότητας». Πώς ακριβώς θα αντιδράσουν οι οικονομίες της Ευρωζώνης όταν το δωρεάν χρήμα της ΕΚΤ πέσει στο μισό στη διάρκεια του 2018, όταν θα ανακοινωθεί η πρώτη αύξηση στα επιτόκια του ευρώ, ή το 2019, όταν η ποσοτική χαλάρωση διακοπεί οριστικά; Δηλαδή, πόσο θα αντέξει η νέα «κανονικότητα» στην ελαχιστοποίηση ή διακοπή των «μη κανονικών» πολιτικών; Έχει αποφευχθεί επιμελώς οποιαδήποτε πρόβλεψη για το πώς θα επιδράσει το σοκ του απογαλακτισμού από την ΕΚΤ. Και δεν γίνεται κανένας λόγος για ενδεχόμενη επίδραση προβλέψιμων ή απρόβλεπτων γεωπολιτικών και πολιτικών σοκ. Και ειδικά μιλώντας για την Ευρωζώνη, ποια θα είναι η επίδραση μιας ενδεχόμενης παράτασης της πολιτικής εκκρεμότητας στη Γερμανία, ενός αδιεξόδου στην επιχειρούμενη μεταρρύθμιση της νομισματικής ένωσης μέχρι τον ερχόμενο Ιούνιο, μιας ευρύτερης γεωπολιτικής αναταραχής με επίκεντρο τη Μέση Ανατολή, την κορεατική χερσόνησο, τις ευρωατλαντικές σχέσεις.
Οι εκτιμήσεις για επιστροφή του καπιταλιστικού σύμπαντος στην «κανονικότητα» μοιάζουν περισσότερο με ενέσεις αισιοδοξίας και αστρολογικές προβλέψεις παρά με ορθολογικές εκτιμήσεις. Από πολλές απόψεις θυμίζουν τη βεβαιότητα με την οποία οι ίδιοι οπαδοί της οικονομικής ορθοδοξίας το 2007, όταν η πρώτη ένδειξη της επερχόμενης παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης «έσκαγε» στις ΗΠΑ, εκτιμούσαν ότι δεν θα είναι μεταδοτική. Θυμίζουν την άρνηση της ηγεσίας της Ευρωζώνης να παραδεχθεί στα τέλη του 2008 και για έναν ολόκληρο χρόνο ότι οι ευρωπαϊκές τράπεζες είχαν πολλούς αμερικανικούς σκελετούς στις ντουλάπες τους και ότι η χρηματοπιστωτική κρίση ήταν ήδη παρούσα. Το διακηρυσσόμενο retour à la normale του 2018, εκτός από την αυταπάτη ότι βρέθηκε ο μαγικός τρόπος για να ξεπεραστούν οι κρίσεις εντός ενός διαρκώς επιταχυνόμενου και όλο και πιο απρόβλεπτου οικονομικού κύκλου, περιέχει και μια πολιτική απάτη: η κρίση του 2008 «θεραπεύτηκε» με τα συστατικά που σε μεγάλο βαθμό την προκάλεσαν. Φθηνό τοξικό χρήμα, κρυμμένο πίσω από ποικίλες μυστικιστικές εκδοχές, το οποίο το 2008 κατακεραυνωνόταν ως το απόλυτο κακό, αλλά στη συνέχεια, στα χέρια των κεντρικών τραπεζών και σε άλλες μυστικιστικές παραλλαγές, καθαγιάστηκε και έγινε η ενσάρκωση του καλού. Το καλό και το κακό, δύο σε συσκευασία ενός, αποτελούν τον συνεκτικό ιστό μιας «κανονικότητας» που μοιάζει περισσότερο με διάλειμμα μέχρι την επόμενη κρίση.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου