Η "έκπληκτη συντριβή" και η αριστερή ευφυΐα

Η "έκπληκτη συντριβή" και η αριστερή ευφυΐα

 Του Δημήτρη Σεβαστάκη*

Λένε: Ο ΣΥΡΙΖΑ εξάντλησε τη διεύρυνσή του προς τα αριστερά, απορρόφησε τις υπόλοιπες αριστερές νησίδες, συμπίεσε το ΚΚΕ. Άρα τι του μένει ως ελεύθερο πεδίο για πολιτική επέκταση; Η στροφή προς τα δεξιά, όπου σαν ένα κεντρώο αριστερόμορφο μείγμα, θα εξασφαλίσει το κυβερνητικό εισιτήριο. Η «στροφή προς τα δεξιά» θα τον φέρει νομιμοποιημένο και ανθηρό στα μικροαστικά, κεντρώα ακροατήρια. Ως συλλογισμός μοιάζει στέρεος. Δεν θέτει όμως αξιωματικά τη διαφοροποίηση της πολιτικής εγγραφής των τέως μικροαστικών και μεσαίων στρωμάτων που με βία απενεργοποιούνται παραγωγικά, οικονομικά και συμβολικά. 

Η συγκεκριμένη προσέγγιση περί «αναγκαστικής δεξιάς μετατόπισης» δεν ενσωματώνει την τεράστια και δυναμικά εξελισσόμενη αναστροφή των ευρύτατων στρωμάτων που επιβεβαιώθηκαν οικονομικά, πολιτικά και πολιτιστικά από τα τέλη της δεκαετίας του '70 μέχρι το 2009 και που ματαιώθηκαν βίαια την τελευταία τριετία. Με τη στροφή τους αυτή, που θα την περιέγραφα ως «έκπληκτη συντριβή», τα μεσαία και μικροαστικά στρώματα δεν έχουν συγκροτήσει ακόμα τα αφηγηματικά και σημασιοδοτικά τους εργαλεία, δεν έχουν βρει τη φόρμα με την οποία θα συνθέσουν πολιτική έκφραση, δεν έχουν «παραγγείλει» ακόμα τα νέα χαρακτηριστικά και πολιτικά σχήματα. Για την ώρα στεγάζονται κατά ένα μέρος στον ΣΥΡΙΖΑ προσφέροντας τεράστιες πολιτικές δυνατότητες, μη εξασφαλίζοντας όμως ακόμα κάτι σταθερό, ως προς τα βαθιά πολιτικά χαρακτηριστικά που θα πρέπει να έχει η δομική κριτική και η οραματική, αριστερή διέξοδος.

Οι μεγάλες μάζες, στον παφλασμό τους προς τον γκρεμό, έχουν απόλυτη ανάγκη από την παραγωγή νέων αξιακών κριτηρίων, νέας ηθικής, νέου λόγου, έχουν ανάγκη από την επινόηση μιας εντελώς διαφορετικής Αριστεράς. Σ' αυτή τη ροϊκή και κατακλυσμιαία στροφή μπορούν να «κάτσουν» σε οτιδήποτε προσφέρει μια ευδιάκριτη και ασφαλή αφήγηση. Η ανάλυση, λοιπόν, με τους όρους της παραδοσιακής πολιτικής χωροταξίας, Δεξιά - Κέντρο - Αριστερά είναι σχηματική και νομίζω ξεπερασμένη. Τα τσακισμένα στρώματα διατρέχονται από την κατάθλιψη ή από μια φοβισμένη, λαϊκότροπη, παλιού τύπου εγκατάσταση σε στερεότυπα, από μια κουλτούρα γιούργιας ή λιντσαρίσματος. Ρηχά, συγκροτούν ίσα - ίσα έναν χώρο σωτηριακών, μεσσιανικών ψευδαισθήσεων. Ο οικονομικός ανορθολογισμός (τα επάλληλα μνημόνια) με τον οποίο εκφράζεται στη χώρα μας, η χρηματοπιστωτική σύγκρουση, είναι το απροσδόκητο κράμα «κακού» με δυσδιάκριτο όμως ακόμα στόχο αρχιτέκτονα, με θολή αιτιακή ρίζα.

Ο «Παπανδρέου, οι πολιτικοί, τα λαμόγια, το σύστημα, οι δημόσιοι υπάλληλοι, οι συνδικαλιστές, όλοι μας, αυτοί, οι άλλοι» αναδύονται κατά καιρούς και στιγμιαία ως η επιτομή του κακού. Η θεώρηση αυτή είναι επισφαλής πολιτικά γιατί οδηγεί σε δύο σίγουρα πεδία: το μίσος προς τον άλλο και τον κατά μόνας τρόμο. Αυτό το πολιτισμικό υπέδαφος δεν ήταν ποτέ παραγωγικό για την Αριστερά. Σπάνια έδρεψε καρπούς, συχνά καταστράφηκε εντός του. Την πενταετία '40-'45 το αφομοίωσε ιδιοφυώς, την επόμενη δεκαετία '45-'55 σχεδόν κάηκε στο αφιλόξενο έδαφός του. 

Αυτή η εδαφικά, κυτταρικά ανορθόδοξη και αφιλόξενη πολιτισμική συνθήκη μπορεί προς στιγμή να ευνοεί το αριστερό διάβημα, σε δεύτερο χρόνο μπορεί να το καταπιεί. Ενώ δηλαδή φαίνεται σίγουρο το έδαφος προς την κληρονομιά της λαϊκής δυσαρέσκειας, ενώ ο ΣΥΡΙΖΑ δεν έχει -κατά τις αναλύσεις που προανέφερα- παρά να στρίψει λίγο προς το κέντρο για να πάρει παραμάσχαλα την εξουσία, στην πραγματικότητα στήνεται το πιο γλιστερό έδαφος για να οργανώσει την απόπειρά του. Γιατί η αποσάθρωση των μεσαίων στρωμάτων είναι ταυτόχρονη με την αποπρολεταριοποίηση της εργατικής τάξης (αφού η ανεργία διαλύει κάθε εργασιακή σταθερά διεκδίκησης και δικαίου), είναι ταυτόχρονη με την αποδόμηση του αστικού κράτους, με το κουρέλιασμα κάθε ρυθμιστικού πρωτοκόλλου που θεσμοποιήθηκε από τη βιομηχανική επανάσταση μέχρι σήμερα. Μια «μπίλια» που δεν ξέρεις πού θα κάτσει.

Σήμερα πρέπει να εισαχθούν πολύ περισσότερες μεταβλητές στην πολιτική ανάλυση, για να καθοριστούν τα πεδία μάχης, αγώνα, μορφών πολιτικής εκφώνησης κ.λπ. Το κύμα έρχεται όμως μαζί με την ακτή. Γιατί ακριβώς είμαστε στην ενδιάμεση ζώνη της απροσδιοριστίας και του ολικού πολιτικού ανακαθορισμού. Το κείμενο κλείνει πριν τις εργασίες της συνδιάσκεψης, αλλά και στο πλάι ενός πυρετώδους σκηνικού αριστερής πολυδιαβούλευσης μέσα σε ομάδες, κόμματα, προσωπικότητες, ιδεολογικές γιάφκες. Εάν συλληφθεί το ανοικτό πολιτικό πρόβλημα και ως ανάγκη ριζικής ανασυγκρότησης του αριστερού υποκειμένου ή εάν νοηθεί με τις ευκολίες και τους εκλογικίστικους αυτοματισμούς -όπως προβλέπουν οι αναλυτές- είναι ένα από τα μεγαλύτερα στοιχήματα για την Αριστερά μετά τη χούντα.

* Ο Δημήτρης Α. Σεβαστάκης είναι αν. καθηγητής ΕΜΠ

dsevastakis@arch.ntua.gr

 http://www.avgi.gr/ArticleActionshow.action?articleID=733114