Ιστάμπουλ
Кроткая
Η πολύ παρεξηγημένη έννοια της πολυπολιτισμικότητας μπορεί να είναι απατηλή, μπορεί να είναι και ειλικρινής. Σε όλες τις περιπτώσεις, η πολυπολιτισμικότητα προκύπτει από το φυσιολογικότατο φαινόμενο της μετανάστευσης. Και το λέω φυσιολογικό, επειδή είναι κάτι που συμβαίνει από τότε που υπάρχουν άνθρωποι, είτε συμβαίνει για καλό, είτε για κακό λόγο, είτε δλδ κίνητρο είναι η περιέργεια και το ανήσυχο πνεύμα, είτε είναι η ανάγκη, η επιβίωση ή ο επεκτατισμός.
Πηγαίνοντας για πρώτη φορά σε μια πόλη, όποια κι αν είναι αυτή, ακόμα κι αν είσαι επισκέπτης, τουρίστας, ταξειδιώτης, αυτά είναι πράματα που τα ψυχανεμίζεσαι. Ακόμα και πόλεις σαν τη Σαλονίκη, όπου έχουν γίνει σαφείς και ευκρινέστατες κινήσεις για να θαφτεί και να καταστραφεί το πολυπολιτισμικό της παρελθόν, αυτό δεν σβήνεται. Ακόμα και σε πόλεις στις οποίες η πολυπολιτισμικότητα προέκυψε σαν αποτέλεσμα του ιμπεριαλισμού, όπως το Παρίσι ή το Λονδίνο, η γοητεία της πολυχρωμίας είναι ακατανίκητη. Ακόμα και σε πόλεις όπου η πολυπολιτισμικότητα υπήρξε το πιο ασήμαντο τελικά θύμα ενός βάρβαρου πολέμου, όπως το Σαράγιεβο, το χαρούμενο ανακάτεμα τζαμιών, εκκλησιών και συναγωγών αντισταθμιζει τη φρίκη των σπαρμένων με νεκροταφεία λόγων που το περιτριγυρίζουν.
Η Ισταμπούλ πάλι μου έδωσε την αίσθηση ότι το ψάχνει. Οι επίσημες πολιτικές φυσικά προσπάθησαν κι ακόμα προσπαθούν να πνίξουν την πολυπολιτισμικότητά της, ένα στοιχείο που υπήρξε σύμφυτο με τη γένησή της, 18 αιώνες πίσω. Αλλά όπως δε μπορείς να νικήσεις τη φύση, έτσι δε μπορείς να νικήσεις και την ιστορία ούτε το ρου της πραγματικότητας. Μια πόλη που ανακατεύει από την κατασκευή της, δυο ηπείρους και τρεις θάλασσες, όσο και να χτυπιούνται οι πολιτικές σκοπιμότητες, μονοθεματική δεν γίνεται και να ανήκει σε μια ράτσα επίσης δε γίνεται. Όπως κάτω από την άσφαλτο υπάρχει η παραλία κι όπως τα χόρτα και τα λουλούδια θα φυτρώνουν πάντα στις σχισμές του πλακόστρωτου και του τσιμέντου.
Η Ισταμπούλ είναι απλά όμορφη. Δεν έχεις να πεις κάτι άλλο. Είναι όμορφη γιατί είναι χαωτική, βρόμικη (αλλά όχι όσο το Παρίσι, οι Βρυξέλλες ή η Αθήνα), γιατί είναι ένα ατέλειωτο θορυβώδες μπουρδέλο, γιατί είναι ζωντανή. Επίσης, έχει πάρα πολλή φτώχεια (αν και όχι όσο η Σόφια για παράδειγμα), αρκετή μιζέρια σε διάφορα σημεία, περισσή παγαποντιά και κουτοπονηριά και γενικά είναι τζαναμπέτισσα. Αν με ρωτήσεις να σου πω τις εντυπώσεις μου σε μια πρόταση, θα σου πω it really feels like home, όπως το ίδιο έχω να πω για το Βελιγράδι, το Σαράγιεβο και τη Σαλονίκη. Όπου home προφανώς είναι η Αθήνα. Επίσης είναι μια πόλη στην οποία ένιωσα καλοδεχούμενη από την πρώτη στιγμή, και σε όλες τις συναναστροφές ή τα σημεία όπου βρέθηκα. Οι υπερβολικές χρεώσεις σε κανα-δυο ταξί, το παζάρεμα των τιμών στο παζάρι και το ατέλειωτο ψηστήρι των εμπόρων, μου φάνηκαν τόσο οικεία και με έκαναν να χαμογελάω ειρωνικά αν και καλοπροαίρετα. Δε γαμιέται, σκέφτηκα, σιγά το θέμα.
Είναι παράξενο να γράφω για την Ισταμπούλ σήμερα, μια βδομάδα μετά την επιστροφή μου, και ενώ μοιάζει να έχουν περάσει 1000 χρόνια από την προηγούμενη Δευτέρα, καθώς έχουν συμβεί τόσα πολλά. Σκέφτομαι πως δυο μέρες πριν να ξεκινήσουν οι ταραχές, την ημέρα δηλαδή που έφυγα, η πόλη αυτή έμοιαζε εντελώς ήσυχη, ξέγνοιαστη και χαλαρή. Η ζωή κυλούσε κανονικά, τίποτα δεν έδειχνε πως επέκειτο μια εξέγερση. Στην Τουρκία υπάρχουν πολλά ζητήματα δημοκρατίας και ατομικών ελευθεριών, αυτό το ξέρουμε όλοι. Ε, λοιπόν, αυτό δε φαίνεται, αν είσαι εκεί επισκέπτης. Υποθέτω πως ούτε στην Αθήνα δεν φαίνεται, υποθέτω ακόμη, πως αν έκανες διακοπές στις Κυκλάδες το 1971 κι ήσουν ανυποψίαστος τουρίστας, μάλλον δεν θα καταλάβαινες πως στη χώρα υπήρχε χούντα. Οι πόλεις δεν κυκλοφορούν με τις χούντες τους καρφιτσωμένες στο πέτο. Και προφανώς υπό οποιεσδήποτε συνθήκες, οι άνθρωποι κάνουν ό,τι μπορούν για να συνεχίσουν να ζουν.
Όταν όμως οξύνονται οι κοινωνικές ανισότητες τόσο πολύ, όταν η κοινωνική δικαιοσύνη γίνεται άπιαστο όνειρο, όταν τελοσπάντων ζορίζεις το λαό σου όσο δεν πάει, η έκρηξη είναι θέμα χρόνου και η αφορμή μπορεί να είναι μια σφαίρα, ένα πάρκο ή το πέταγμα μιας πεταλούδας, δεν έχει σημασία. Δε σκοπεύω να κάνω καμιά αγιογραφία των Τούρκων, και δεν μπορώ να είμαι καθόλου αντικειμενική, εξάλλου αυτό το πράγμα δεν υπάρχει, τάχουμε ληγμένα αυτά. Σαφώς προβλήματα υπάρχουν, η πολυδιάσπαση των χώρων, η μιζέρια (τόσο κοινός τόπος σε όλη τη Μεσόγειο και τα Βαλκάνια), η ανάθεση, το βόλεμα, αλλού λιγότερο, αλλού περισσοτερο. Φεύγοντας από την Ισταμπούλ, το μυαλό μου ήταν γεμάτο κλισεδιές σχετικά με το φαγητό, το ποτό, το γλέντι, την κοινωνικότητα, το καρντασιλίκι, το χαμάμ, το μπλε της θάλασσας, τα ονειρεμένα Πριγκηπονήσια. Τώρα πια, όμως, δεν μπορώ να μιλήσω για κάτι άλλο από τη γενναιότητα αυτού του λαού, που από καταβολής σύγχρονου τουρκικού κράτους, ζει φτώχεια, καταπίεση, κυνηγητό και πολέμους, αλλά τελικά εξεγείρεται. Δεν έχω ιδέα πού θα βγάλει όλο αυτό, πιθανότατα σε πέντε χρόνια να μιζεριάζουν, όπως κι εμείς θυμούμενοι τα δεκεμβριανά του 2008 κάνουμε τώρα, πιθανώς να τους φορεθεί άλλο ένα πραξικόπημα. Αν θέλουμε να είμαστε ρεαλιστές και ειλικρινείς, οι συνθήκες μάλλον δεν ευνοούν την προοπτική μιας μεγάλης κοινωνικής αλλαγής σε αυτή τη φάση, ούτε στην Τουρκία, όπως ίσως ούτε στην Ελλάδα. Αυτό όμως που συμβαίνει αυτές τις μέρες στην Τουρκία, είναι απλά μεγαλειώδες.
Και δε μπορείς να μη σκεφτείς, πηγαίνοντας εκεί, ακριβώς το γεγονός ότι μοιάζουμε τρομαχτικά, σαν δυο σταγόνες νερό. Και δε μπορείς να μη σκεφτείς, παρακολουθώντας τα γεγονότα αυτών των ημερών, πως αυτό που συμβαίνει τώρα στην Τουρκία είναι ό,τι πιο ελπιδοφόρο έχει συμβεί τα τελευταία δύο χρόνια στην περιοχή μας. Να, δες τι παθαίνω: προσπαθώ να βάλω τις σκέψεις μου σε τάξη, για να μιλήσω για το πόσο με γοήτευσε η Ισταμπούλ, αλλά παράλληλα μπλέκονται οι εικόνες της πόλης που είδα από κοντά, με αυτές που βλέπω εδώ και τρεις μέρες στη ροή των ειδήσεων. Ανακατεύοντας λοιπόν τις δυο αυτές επιδράσεις, τις συγκεχυμένες αυτές εικόνες, καταλήγω και πάλι σε μια ακόμα κλισεδιά. Πως οι άνθρωποι δεν είναι Έλληνες, Τούρκοι, Γάλλοι ή Αφγανοί. Οι άνθρωποι είναι απλά άνθρωποι, λαοί, που τους ενώνουν πολύ περισσότερα από όσα [τους έχουν κάποιοι πείσει ότι] τους χωρίζουν.
Χέρι-χέρι ενάντια στο φασισμό, που φωνάζουν αυτές τις μέρες οι Τουρκοι, στους δρόμους της Ισταμπούλ, της Άγκυρας και της Σμύρνης. Χέρι-χέρι ενάντια στην καταπίεση και στη φτώχεια. Χέρι-χέρι, γιατί αυτή η μπλε
θάλασσα ανάμεσά μας, απλά μας ενώνει.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου