Παγιδευμένοι στον φαύλο κύκλο του χρέους

Παγιδευμένοι στον φαύλο κύκλο του χρέους

Tου PAUL KRUGMAN / INTERNATIONAL NEW YORK TIMES

Η παγκόσμια οικονομία φαίνεται να σκοντάφτει. Για λίγο τα πράγματα έδειχναν να βελτιώνονται. Λέγονταν πολλά για τα πρώτα φωτεινά σημεία μιας ανάκαμψης στον ορίζοντα. Σήμερα όμως, η ανάπτυξη επιβραδύνεται και το φάσμα του αποπληθωρισμού διευρύνεται όλο και περισσότερο.

Δικαίως σας θυμίζει κάτι αυτή η ιστορία. Έχει ακουστεί αρκετές φορές από το 2008. Όπως συνέβαινε και σε προηγούμενα επεισόδια, οι χειρότερες εξελίξεις προέρχονται από την Ευρώπη, αλλά αυτή τη φορά διαπιστώνεται ξεκάθαρα επιβράδυνση και στον αναδυόμενο κόσμο. Διακρίνονται, επίσης, ανησυχητικά σημάδια στις ΗΠΑ, παρά την ικανοποιητική κατάσταση στην αγορά εργασίας.

Τι είναι αυτό που συμβαίνει ξανά και ξανά; Τα γεγονότα που οδήγησαν στην πρόσφατη Μεγάλη Υφεση -το «σκάσιμο της φούσκας» στην αγορά των ακινήτων και η τραπεζική κρίση- έλαβαν χώρα αρκετό καιρό πριν. Γιατί δεν μπορεί να διαφύγει η παγκόσμια οικονομία από αυτόν τον φαύλο κύκλο;

Μια απάντηση, σε γενικές γραμμές, εντοπίζεται σε μια σειρά πολιτικών λαθών. Μέτρα λιτότητας σε οικονομίες που χρειάζονταν στήριξη, παράνοια για τον πληθωρισμό όταν ο πραγματικός κίνδυνος είναι ο αποπληθωρισμός κ.ο.κ. Γιατί, όμως, οι κυβερνήσεις κάνουν όλη την ώρα τα ίδια λάθη;

Με μια δεύτερη ματιά, η απάντηση εντοπίζεται στην πεποίθηση ότι μια διαγραφή χρέους θα εκλαμβάνονταν από τον δανειολήπτη ως επιβράβευση κακής συμπεριφοράς. Ποιο είναι, ούτως ή άλλως, το βασικό οικονομικό πρόβλημά μας; Μια απλουστευμένη ερμηνεία θα ήταν πως έχει προηγηθεί μια περίοδος πιστωτικής επέκτασης, όπου κάθε έννοια λογικής παραγκωνίστηκε από δανειστές και δανειολήπτες. Μετά η μουσική σταμάτησε να παίζει, το χρήμα σταμάτησε να ρέει και όλοι ξεκίνησαν μια διαδικασία απομόχλευσης, δηλαδή μείωσης κάθε δανειακής υποχρέωσης. Όταν η δική σου κατανάλωση είναι το δικό μου εισόδημα και όταν όλοι προσπαθούν να περιορίσουν ταυτόχρονα το χρέος τους, τότε η οικονομία δεν αναπτύσσεται.

Οπότε, τι λύση υπάρχει; Τη δεκαετία του '30, επί διακυβέρνησης Φραγκλίνου Ρούζβελτ, δόθηκε η ευκαιρία αναχρηματοδότησης των στεγαστικών δανείων με πολύ χαμηλότερα επιτόκια. Στην κρίση της Ισλανδίας διαγράφηκε ένα σημαντικό μέρος των χρεών των νοικοκυριών, τα οποία προέρχονταν από τα χρόνια της φούσκας. Σε άλλες περιπτώσεις, οι κυβερνήσεις έχουν διατηρήσει πολύ χαμηλά τα επιτόκια και έτσι ο πληθωρισμός βοηθάει στη διάβρωση της πραγματικής αξίας του χρέους.

Αυτό, όμως, που προκαλεί μεγάλη έκπληξη τα τελευταία χρόνια είναι ότι έχει διαγραφεί ένα πολύ μικρό κομμάτι από την πίτα του χρέους. Πράγματι υπήρξε η Ισλανδία. Πράγματι οι πιστωτές επωμίσθηκαν το «κούρεμα» του ελληνικού χρέους. Ωστόσο, η Ελλάδα είναι ένας πολύ μικρός παίκτης που, δυστυχώς, ακόμη παραμένει υπερβολικά χρεωμένος. Στις μεγάλες οικονομίες δεν έχει δοθεί ανάσα. Η κατάστασή τους επιδεινώνεται ακόμη περισσότερο διότι το βάρος των χρεών τους διογκώνεται από την υποχώρηση του πληθωρισμού που είναι χαμηλότερος του στόχου στις ΗΠΑ και σχεδόν μηδενικός στην Ευρώπη.

Γιατί δίνεται στους δανειολήπτες τόσο μικρή απαλλαγή από τα βάρη τους; Στην Ευρώπη, οι πολιτικές λιτότητας υποκινούνται πολύ λίγο από καθαρή οικονομική ανάλυση και περισσότερο από το σκεπτικό πως οι ανεύθυνοι δανειολήπτες θα πρέπει να αντιμετωπίσουν πλήρως τις συνέπειες των πράξεών τους.

Οπότε η αντίδραση των κυβερνώντων σε μια κρίση υπερβολικού χρέους ήταν να αναγκαστούν οι δανειολήπτες να αποπληρώσουν εξ ολοκλήρου τα χρέη τους. Η πολιτική αυτή είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Οποιαδήποτε πρόοδο και εάν πετύχουν οι δανειολήπτες στην αποπληρωμή των χρεών τους, οι προσπάθειές τους υπονομεύονται από την υποτονική ανάπτυξη και τον αποπληθωρισμό. Τα επίπεδα χρέους είναι σχεδόν τα ίδια σε σχέση με μία πενταετία πριν. Ίσως μια δόση κακών οικονομικών ειδήσεων, όπως μια ύφεση στη Γερμανία, να εξαντλήσει κάθε περιθώριο αυτής της καταστρεπτικής ηθικολογίας. Αλλά μην επαναπαυθείτε σε αυτό.

(Αναδημοσίευση από την "Καθημερινή", 14.10.2014)

VIA