Από την Τήλο στην Ισλανδία
Ηταν τέλη Αυγούστου - αρχές Σεπτεμβρίου, όταν μια φωτεινή είδηση προσπάθησε να σπάσει το γκρίζο φράγμα: Αντιδρώντας στην απόφαση της κυβέρνησής τους να χορηγήσει άσυλο σε μόλις πενήντα πρόσφυγες από τη Συρία, 12.000 Ισλανδοί δήλωσαν πρόθυμοι να φιλοξενήσουν Σύρους. Και αυτό σχεδόν ακαριαία, ιντερνετικά. Καθένας τους και μια προσφυγική οικογένεια στο σπίτι του. Είχαν παρακινηθεί όλοι τους από τη σχετική ανάρτηση μιας συμπατριώτισσάς τους συγγραφέως στο φέισμπουκ. Αλλά το «πρώτον κινούν» ήταν μέσα τους· αν δεν φώλιαζε εκεί, ιθαγενές, τίποτε και κανένας δεν θα μπορούσε να το εκμαιεύσει.
Δεν είναι λίγοι οι 12.000, είτε δούμε τον αριθμό στην απόλυτη τιμή του είτε τον συσχετίσουμε με το πληθυσμιακό μέγεθος της Ισλανδίας ή με όσα συμβαίνουν σε ευρωπαϊκές χώρες μεγάλες και τρανές. Οι 12.000 είναι το 4% του συνολικού πληθυσμού της Ισλανδίας. Τι απέγινε εκείνη η όμορφη πρωτοβουλία δεν έτυχε να το διαβάσω πουθενά. Ισως και να μου διέφυγε η συνέχειά της, η σχετική αναζήτηση πάντως στο Διαδίκτυο δεν έδωσε φρέσκα ευρήματα. Αν πλήθυναν λοιπόν οι πρόθυμοι Ισλανδοί κι αν βρέθηκαν Σύροι να ανταποκριθούν στην αγαθή πρόσκλησή τους, δεν το ξέρω. Ας υποθέσουμε πως οι καλές ειδήσεις αργούν να βρουν το μικρότατο μερίδιό τους στην τηλεοπτική ή γενικώς μιντιακή «επικαιρότητα», εν μέρει κατασκευασμένη και πάντοτε με ανικανοποίητη την όρεξή της για στενάχωρα πράγματα.
Σίγουρα πάντως η είδηση από την Ισλανδία δεν επηρέασε τα ευρωπαϊκά πράγματα, και όχι λόγω του μικρού μεγέθους της μακρινής χώρας. Αλλωστε εμείς εδώ είμαστε δασκαλεμένοι από τον Κωστή Παλαμά. Μας δίδαξε πως «Η μεγαλοσύνη / στα Εθνη δε μετριέται με το στρέμμα, / με της καρδιάς το πύρωμα μετριέται / και με το αίμα». Καμιά αντίρρηση. Οι στίχοι αυτοί, από το ποίημα «Στ’ άρματα», που γράφτηκε τον Σεπτέμβριο του 1915, αφορούν την Ελλάδα. Και όμως. Η δικαιοσύνη της ποίησης αφενός, η γνώση αφετέρου πως ο Παλαμάς δεν είχε παραλείψει να δηλώσει «πολίτης του κόσμου» και να πει πως «μια πατρίδα ο κόσμος», επιτρέπει τη γενικευτική και όχι μερικευτική χρήση των στίχων του. Εναν κανόνα υποστήριζε με την αποστροφή του αυτή ο Παλαμάς. Οχι μια εξαίρεση ειδικά φτιαγμένη για τη δική του και τη δική μας πατρίδα.
Επίσης, τέλη Αυγούστου - αρχές Σεπτεμβρίου, κι όταν είχαν ήδη πληθύνει οι θαλασσοπνιγμένοι του Αιγαίου και της Μεσογείου, και ορισμένοι ανησυχούσαν μήπως οι εικόνες των προσφύγων φθείρουν την αξία του τουριστικού προϊόντος, αρχίσαμε να μαθαίνουμε κάπως περισσότερα πράγματα για την Τήλο και το δικό της φωτεινό παράδειγμα. Μια μικρή, ζεστή Ισλανδία, μια ανάσα από τη Ρόδο, αλλά με πραγματωμένη αυτή την ευαισθησία της, όχι απλώς διακηρυγμένη. Και δίχως την ουσιώδη συνδρομή του κράτους, από το οποίο έτσι κι αλλιώς το μικρό νησί βρίσκεται πολύ μακριά.
Στην απογραφή του 2011 καταμετρήθηκαν 770 μόνιμοι κάτοικοι Τήλου. Τον χειμώνα δεν πρέπει να ξεπερνούν τους τριακόσιους. Τα προσφυγικά που φτάνουν έως εκεί είναι λιγότερα απ’ όσα επιλέγουν την Κω, τη Λέσβο ή τη Λέρο. Οπως και να ’χει, τα τελευταία δυο-τρία χρόνια οι κάτοικοι της Τήλου υποδέχτηκαν, περιέθαλψαν και φιλοξένησαν πάνω από πέντε χιλιάδες πρόσφυγες. «Οσοι είχαν σκάφη», λέει η δήμαρχος του νησιού, κ. Μαρία Καμά-Αλυφαντή, «έβγαιναν στ΄ ανοιχτά για να περισυλλέξουν κόσμο, οι γιαγιάδες έσπευδαν να αγοράσουν γάλα για τα μωρά, εθελοντές μαγείρευαν στα καζάνια των πανηγυριών, ανοίξαμε το μοναστήρι της Παναγίας της Πολίτισσσας, όπως και ξενοδοχεία» (από το ρεπορτάζ της Ιωάννας Φωτιάδη στην «Κ» της Τρίτης, 20 Οκτωβρίου).
Τώρα η Τήλος απευθύνει πρόσκληση, με επίσημη τιμιότητα: «Φέρτε μας πρόσφυγες. Εχουμε χώρο να τους φιλοξενήσουμε». Απευθύνονται κυρίως σε οικογένειες που έχουν υποβάλει αίτηση χορήγησης ασύλου στην Ελλάδα, ώστε η φιλοξενία τους, εφόσον το επιθυμούν και οι ίδιες, να προσλάβει χαρακτήρα βαθύτερο από τον περιστασιακό. Πώς το είπε ο Παλαμάς; Οχι εκείνο με το στρέμμα, το άλλο, με τον πήχη, στα «Σατιρικά γυμνάσματα», το 1912: «Οι μεγάλες πατρίδες δε μετριένται / με τον πήχη και με το διαβήτη». Πόσοι πήχες είναι άραγε η Τήλος;
Η αναφορά της δημάρχου στις γιαγιάδες που έτρεξαν ν’ αγοράσουν γάλα για τα ξενάκια, φέρνει αυτόματα στο μυαλό τις άλλες γιαγιάδες, στη Συκαμιά της Λέσβου: η μία ταΐζει με το μπιμπερό ένα προσφυγάκι μια σταλιά, οι άλλες το χαϊδεύουν με το βλέμμα και τις τραγουδιστές λεξούλες τους. Υπάρχουν κι άλλου είδους φωτογραφίες από τα νησιά, αλγεινές. Οπως εκείνη με τους δυο δικούς μας να γρονθοκοπούνται μπροστά σ’ ένα φουσκωτό, ποιος θα προλάβει να πάρει λάφυρο τη μηχανή του, να τη σκοτώσει στη μαύρη. Ετσι συμβαίνει πάντα – ξεχνιέται ο μαυραγοριτισμός της Κατοχής;\
Μέσα στο έθνος, σε κάθε έθνος, υπάρχουν τουλάχιστον δύο έθνη, αντιμαχόμενα. Τώρα, με το προσφυγικό, οι ύαινες ελληνικής καταγωγής, όσοι εκμεταλλεύονται ανελέητα τους πρόσφυγες κι από πάνω τούς βρίζουν με χρυσαυγίτικο λεξιλόγιο, είναι σαφέστατα λιγότεροι από τους ανθρώπους που προσφέρουν αμέριστη τη συμπαράστασή τους στους κατατρεγμένους. Οσα είπε ο ύπατος αρμοστής του ΟΗΕ Αντόνιο Γκουτέρες πριν από λίγες μέρες, όταν βρέθηκε στην Ελλάδα, τα εγκώμιά του στο υψηλό φρόνημα αλληλεγγύης του ελληνικού λαού και στην ανθρωπιά του, δεν είναι κούφια λόγια της διπλωματίας.
Ούτε ο ΟΗΕ, πάντως, μπορεί να επιβάλει την ανθρωπιά δι’ εντολών ούτε η στάση της Τήλου ή της Ισλανδίας μπορεί να παραδειγματίσει. Τα σχέδια να μοιραστεί η Ευρώπη σε καλά περιφραγμένα αγροτεμάχια ή περιτειχισμένα εθνοτεμάχια δεν ανακόπηκαν. Κι όπου δεν υψώνονται φράχτες από κοφτερό συρματόπλεγμα ή τείχη, υπάρχουν μέχρι σκαιότητας σκληροί συνοριοφύλακες, οι επικεφαλής των οποίων έχουν την εντολή να ανοιγοκλείνουν τη στρόφιγγα ανάλογα με τα παιχνίδια που θέλει να παίξει κάθε χώρα εις βάρος γειτονικής της, με την οποία έχει προηγούμενα, ή εις εις βάρος των ταμείων της Ευρωπαϊκής Ενωσης, ίσως και του ΟΗΕ. Στην «Ευρώπη της αλληλεγγύης και των αρχών» μαχαιρώνονται δήμαρχοι φιλοπροσφυγικών αισθημάτων, όπως στη Γερμανία, πολλαπλασιάζονται και ογκώνονται οι διαδηλώσεις κατά προσφύγων και μεταναστών, τα δε ακροδεξιά κόμματα ενισχύονται. Ακόμα και σε χώρες όπως η Σουηδία, οι επιθέσεις εναντίον προσφυγικών καταλυμάτων πυκνώνουν. Στη δε Γερμανία, βρέθηκε κάποιος ξεδιάντροπος ομιλητής σε συγκέντρωση της μισαλλόδοξης Pegida να ξαναφέρει στο προσκήνιο –με κουτοπονηριά είναι η αλήθεια– τα ναζιστικά στρατόπεδα συγκέντρωσης...
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου