Η θεωρία της «αριστερής παρένθεσης»
Κύρκος Δοξιάδης *
Ο αρχηγός της Νέας Δημοκρατίας δεν χάνει την παραμικρή ευκαιρία να ζητάει παραίτηση της κυβέρνησης και πρόωρες εκλογές. Είναι απολύτως «θεμιτό» και αναμενόμενο για οποιοδήποτε κόμμα που βρίσκεται στην αντιπολίτευση να θέλει εκείνο να κυβερνήσει, και να βιάζεται κιόλας, ιδίως όταν οι δημοσκοπήσεις το δείχνουν σταθερά να προηγείται και με μεγάλη διαφορά.
Η επιμονή, ωστόσο, του Κυριάκου Μητσοτάκη στο ρεφρέν «εκλογές εδώ και τώρα» είναι ασυνήθιστα μονότονη. Συνεπώς, πρόκειται για συνειδητή επιλογή επικοινωνιακής πολιτικής. Θα ήταν λάθος από την πλευρά μας να την αντιμετωπίζαμε απλώς σαν πεισματάρικη απαίτηση ενός κακομαθημένου παιδιού.
Η περίφημη θεωρία της «αριστερής παρένθεσης» είναι το προγραμματικό ή στρατηγικό πλαίσιο της συγκεκριμένης επικοινωνιακής τακτικής. Ας απομονώσουμε ορισμένες πτυχές της εν λόγω τακτικής καθώς και του πλαισίου της.
Πρώτα απ’ όλα, ως προς την ίδια την εμμονική επανάληψη του αιτήματος για εκλογές: Αν κάποια στιγμή όντως αποφασίσει η κυβέρνηση να οδηγήσει τη χώρα σε πρόωρες εκλογές, η ελπίδα της ηγεσίας της Ν.Δ. είναι ότι έτσι θα της έχει αφαιρέσει σε μεγάλο βαθμό το πλεονέκτημα του αιφνιδιασμού και της οικείας πρωτοβουλίας – κάτι που είναι πολύ πιθανό να θεωρεί ότι εξηγεί την επιτυχία του ΣΥΡΙΖΑ στις εκλογές του Σεπτεμβρίου του 2015.
«Η κυβέρνηση του ΣΥΡΙΖΑ σύρθηκε σε εκλογές» θα διατυμπανίζει σε όλους τους τόνους η Ν.Δ. τούτη τη φορά.
Για τη θεωρία της «αριστερής παρένθεσης» τώρα. Ένα πασίγνωστο και παμπάλαιο τέχνασμα της επικοινωνιακής πολιτικής, που έχει πολλαπλές παραλλαγές και ποικίλες εφαρμογές, είναι αυτό που στηρίζεται στην εξής διαπίστωση: Ο κόσμος τείνει να ενισχύει με την εκλογική ή άλλου είδους συμπεριφορά του μια κατάσταση που πείθεται πως είναι δεδομένη:
την υπερίσχυση ενός κόμματος στην πολιτική, την υπεροχή ενός προϊόντος στην κατανάλωση ή στη μόδα, την άνοδο των μετοχών μιας εταιρείας στο χρηματιστήριο κ.λπ. (ο αγγλικός όρος είναι «bandwagon effect»). Προφανώς η τάση ισχύει και προς την αντίστροφη κατεύθυνση: Εγκαταλείπει κάτι για το οποίο πείθεται πως είναι «πλοίο που βυθίζεται» ή μια «παρένθεση» που όπου να 'ναι «θα κλείσει».
Οταν ο Κ. Μητσοτάκης επαναλαμβάνει καθημερινά την απαίτηση για παραίτηση της κυβέρνησης, δεν τρέφει βέβαια καμία ρεαλιστική ελπίδα πως θα εισακουστεί το αίτημά του, πως θα πειστεί δηλαδή ο Τσίπρας ότι είναι καιρός να φύγει επειδή το λέει ο αντίπαλός του.
Ο στόχος είναι να δημιουργηθεί η αίσθηση στον κόσμο ότι «το αστείο» της κυβέρνησης ΣΥΡΙΖΑ «έχει τελειώσει» ούτως ή άλλως, απλώς η ίδια δεν το έχει ακόμη καταλάβει και πρέπει κάποιος να της το φωνάζει διαρκώς.
Πέρα όμως από τις παραπάνω επικοινωνιακές στοχεύσεις, υπάρχει και κάτι βαθύτερο, που πιθανόν να μην εμπεριέχεται στις συνειδητές διεργασίες του κόμματος της αξιωματικής αντιπολίτευσης. Ο όρος «αριστερή παρένθεση», ως μεταφορικό σχήμα, παραπέμπει και λίγο στη σημασία της «αριστερής παραφωνίας». Η έκφραση «δεξιά -ή έστω κεντρώα- παρένθεση» μάλλον δεν θα έβγαζε νόημα.
Υπάρχει μια αυτονόητη (και ίσως γι’ αυτό ασυνείδητη) παραδοχή στο σύνολο του κοινωνικο-πολιτικού καθεστώτος -που σημαίνει στο σύνολο των δυνάμεων που συντάσσονται με τον νεοφιλελεύθερο καπιταλισμό και τον στηρίζουν- ότι δεν μπορεί ποτέ «στα σοβαρά» να υπάρξει διακυβέρνηση της χώρας για μεγάλο χρονικό διάστημα από δυνάμεις της Αριστεράς.
Για ένα ταξικό καθεστώς που μεταδικτατορικά και μέχρι την κρίση ουδέποτε ένιωσε σοβαρά απειλημένο, η προοπτική «να στεριώσει» μια αριστερή κυβέρνηση φαντάζει όντως σαν μια κακόγουστη φάρσα, οι αυτουργοί της οποίας θα πρέπει επί τέλους να τα μαζεύουν και να μας απαλλάξουν από την ενοχλητική παρουσία τους.
Κατά συνέπεια, η θεωρία της «αριστερής παρένθεσης» επιτελεί ταυτόχρονα δύο λειτουργίες. Στο επίπεδο της προπαγάνδας και της επικοινωνιακής στρατηγικής, είναι ίσως το κεντρικό τέχνασμα που χρησιμοποιείται, ιδίως από το κόμμα της αξιωματικής αντιπολίτευσης, προκειμένου να πειστεί ο κόσμος πως η κυβέρνηση ΣΥΡΙΖΑ-ΑΝ.ΕΛΛ. είναι ούτως ή άλλως «ξοφλημένη».
Και στο επίπεδο της ιδεολογίας, είναι ένας τρόπος με τον οποίο το ευρύτερο πλέγμα του ταξικού κατεστημένου πασχίζει να καθησυχάσει τον εαυτό του ότι δεν έχει απολέσει την πολιτική εξουσία.
Υπάρχει όμως κι άλλη μια πιθανή ερμηνεία της ανησυχίας που καλείται να κατευνάσει η θεωρία της «αριστερής παρένθεσης». Ως γνωστόν, τα πολιτικά κόμματα διατηρούν μια σχετική αυτονομία από τις ταξικές δυνάμεις των οποίων τα συμφέροντα εκπροσωπούν.
Τούτο σημαίνει ότι τα κόμματα που για δεκαετίες κυβερνούσαν εκπροσωπώντας τα εν λόγω συμφέροντα ενδεχομένως έχουν αρχίσει να ανησυχούν πως κάποιο νέο κόμμα ίσως αποδειχτεί καλύτερο από εκείνα γι' αυτή τη δουλειά.
* καθηγητής της Κοινωνικής Θεωρίας στο Πανεπιστήμιο Αθηνών
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου