Ο αντίλογος του «μαζί τα φάγαμε»

Η επιχείρηση συγκάλυψης των ευθυνών μέσω της θεωρίας της διεφθαρμένης χώρας. Πώς καλλιεργείται η κουλτούρα ατιμωρησίας και πώς πραγματικά πρέπει να μοιραστούν οι ευθύνες.

Ο αντίλογος του «μαζί τα φάγαμε»

Του Βασίλη Παζόπουλου*

Η φράση «μαζί τα φάγαμε» δεν είναι απλώς μια διαπιστωτική πρόταση. Υπονοεί μια διατακτική ερμηνεία: μην ψάχνεις να βρεις τους ενόχους της χρεοκοπίας, γιατί εσύ φταις. 

Πρόκειται για την πιο επιτυχημένη αλλά και για την πιο ύπουλη φράση, που έγινε «σημαία» από τους εκπροσώπους του διεφθαρμένου συστήματος. Βρήκαν τη λύση μέσα από την ενοχοποίηση του συνόλου. 

Όταν όλοι είναι ένοχοι, δεν είναι κανείς ένοχος. Η τέλεια απενεχοποίηση για όποιον έχει λερωμένη τη φωλιά του. 

Ε, λοιπόν, όχι. Δεν τα φάγαμε μαζί. Εγώ δεν διόρισα χαριστικά κανέναν για να πληρώνεται χωρίς να έχει πατήσει το πόδι του στη δουλειά. Ούτε ήμουν ποτέ κρατικοδίαιτος επιχειρηματίας για να επωφεληθώ από χαριστικές συμβάσεις. 

Το ίδιο βέβαια ισχύει και για τους περισσότερους από εμάς. Όσοι πιστεύουν ότι «όλοι μαζί τα φάγαμε», μάλλον αναγνωρίζουν τον εαυτό τους ως συνένοχο. 

Η θεωρία της διεφθαρμένης χώρας 

Η διαφθορά πλήττει πάνω από όλα αυτούς που επιθυμούν να σέβονται τους νόμους και την ηθική. Όσους βασίζουν την ανταγωνιστικότητά τους στην επίπονη εργασία. 

Το παραδοσιακό πολιτικό σύστημα διαπότισε τους πολίτες με μια κουλτούρα ατιμωρησίας. Αυτοί που πραγματικά τα φάγανε, αναρριχήθηκαν μέσα από την αναζήτηση συνενόχων. Η ανοχή στις μικρές αυθαιρεσίες των πολλών καλλιεργήθηκε εσκεμμένα. Στόχος τους ήταν να υπάρξει ανοχή στις αποτυχίες και τις ανομίες αυτών που είχαν πρόσβαση στο δημόσιο χρήμα 

Επιχειρείται να μας πείσουν ότι η χρεοκοπία δεν ήταν αποτέλεσμα κακοδιαχείρισης. Ισχυρίζονται ότι η χρεοκοπία έχει πολιτισμικά αίτια. Ότι ο λαός είναι ανώριμος. Ότι προέκυψε από κάποιο έλλειμμα ηθικής εκ μέρους των πολιτών. Πρόκειται για ασυναρτησίες που διατυπώνονται με υπεροψία από όσους είχαν επενδύσει στο φαύλο κατεστημένο. 

Επιδιώκουν να διαχύσουν την ευθύνη ατομικά σε καθέναν από εμάς, για να προσπεράσουμε τα ίχνη αυτών που πραγματικά ευθύνονται. Η υποκρισία των φαύλων πολιτικών τύπου Πάγκαλου είναι ότι σκόπιμα δεν διαχωρίζει το ζήτημα της αντικειμενικής ωφέλειας από το ζήτημα των ευθυνών. 

Η ευθύνη των πολιτών 

Οι αυξημένες κρατικές δαπάνες δεν έγιναν με ανιδιοτέλεια από τους κυβερνώντες. Είναι αλήθεια πως από το φούσκωμα της οικονομίας μέσω δανεικών όλοι «φάγαμε» σε κάποιο βαθμό. 

Από πότε όμως είναι μεμπτό να επιδιώκεις ένα καλύτερο βιοτικό επίπεδο για την οικογένειά σου; Να επωφελείσαι από τις συνθήκες που δημιουργούν άλλοι -εν άγνοια σου, για να προάγουν τα δικά τους συμφέροντα- ενεργώντας νόμιμα; 

Θεωρήθηκε κατακριτέο που θέλουν όλοι να γίνουν γιατροί, δικηγόροι, δημόσιοι υπάλληλοι και όχι επιχειρηματίες. Παράλληλα όμως μένουν στο απυρόβλητο οι δημιουργοί του νοσηρού περιβάλλοντος που εμποδίζει τις επιχειρηματικές προσπάθειες. Λες και αν υπάρχουν ευκαιρίες να πλουτίσεις νόμιμα στον ιδιωτικό τομέα, δεν θα το προτιμούσαν οι πιο φιλόδοξοι και δημιουργικοί. 

Πράγματι κάποιοι υποψιαζόμασταν τη σπατάλη. Όμως γιατί ακριβώς κατηγορούμαστε; Που δεν υποκαταστήσαμε τον αστυνομικό ή τον εισαγγελέα; Τι θα έπρεπε να κάνουμε δηλαδή; Να βάλουμε μαύρη στολή και να απονέμουμε δικαιοσύνη όπως ο δικαστής Ντρεντ; 

Μεταθέτοντας την ευθύνη στον απλό ψηφοφόρο επιχειρούν να συγκαλύψουν την αναποτελεσματικότητά τους. Η άθλια αυτή δικαιολογία ακυρώνει τη σχέση εμπιστοσύνης και ασφάλειας που εμπνέει η ύπαρξη των θεσμών. Λες και ο πολίτης πρέπει να είναι σε θέση να γνωρίζει με λεπτομέρειες κάθε πτυχή των πολύπλοκων υποθέσεων της διοίκησης. 

Η ευθύνη των κυβερνήσεων 

Αλλά ακόμα και έτσι να είναι, από πότε η αφέλεια των πολιτών αποτελεί άλλοθι στον δόλο και στην ανικανότητα όσων κατείχαν θέσεις εξουσίας; 

Πέρασαν από τα χέρια τους εκατοντάδες δισεκατομμύρια ευρώ από ευρωπαϊκές επιδοτήσεις και χαμηλότοκα δάνεια. Πόροι που ουδέποτε είχε τολμήσει να ονειρευτεί οποιοσδήποτε κυβερνήτης στη νεότερη ιστορία της Ελλάδας. 

Το αποτέλεσμα ποιο ήταν; Να χρεοκοπήσουν τη χώρα! Απέτυχαν όχι μόνο να αποφύγουν την κρίση, αλλά αποδείχτηκαν ανίκανοι και να τη διαχειριστούν. Δεν παρουσίασαν ποτέ έναν αντικειμενικό καταλογισμό ευθυνών, ένα συγκροτημένο σχέδιο για την αντιμετώπισή της. 

Και η Αριστερά συμμετείχε στο πάρτι κακοδιαχείρισης. Δεν είναι άμοιρη ευθυνών. Παθητικά ή και ενεργητικά, όπου είχε τη δυνατότητα. Ωστόσο, όταν το παρακάνουν με τις απαιτήσεις τους οι συντεχνίες ζητώντας αυξήσεις, υπάρχουν οι κυβερνήσεις για να θέτουν τα όρια που αντέχει μια οικονομία με υπευθυνότητα. Αυτός είναι ο ρόλος τους. 

Εγκλημα και τιμωρία 

Για όσους νιώθουν ενοχές χωρίς να έχουν «φάει», ίσως αποτελεί παρηγοριά ότι δεν γίνεται για πρώτη φορά. Στον Μεσαίωνα, κατά την έξαρση της πανούκλας, πίστευαν ότι έφταιξε η αμαρτωλή ζωή τους. Αυτομαστιγώνονταν με προθυμία, κυριολεκτικά και μεταφορικά. 

Αντίθετα, οι συνένοχοι του συστήματος πορεύονται αυτοδοξαζόμενοι, χωρίς σπονδυλική στήλη. Δεν αυτομαστιγώνονται. Αρκούνται να μαστιγώνουν τους πολλούς, από τον θρόνο του ναρκισσισμού τους. 

Ευτυχώς μεταφορικά, γιατί αν τους δινόταν η ευκαιρία να βρεθούν με ένα πραγματικό μαστίγιο στα χέρια… 

* Ο κ. Βασίλης Παζόπουλος είναι οικονομολόγος, χρηματιστηριακός αναλυτής, συγγραφέας του βιβλίου «Επενδυτές χωρίς Σύνορα» (www.ependytes.com).