Η Θάτσερ που «μας» έφυγε
Σήμερα 17/4/2013 κηδεύεται από τον
καθεδρικό του Αγίου Παύλου η βαρόνη Μάργκαρετ Χίλντα Θάτσερ, μία ευφυής
αλλά ελάχιστα αξιαγάπητη Αγγλίδα πολιτικός, που ομολογουμένως
«μετασχημάτισε» τη Βρετανία κυβερνώντας 11,5 «υπέροχα χρόνια», όπως
είπε, αφήνοντας την Ντάουνινγκ Στριτ 10, αφού πρώτα φρόντισε να
γκρεμίσει το προνοιακό κράτος που με τόση φροντίδα οικοδόμησαν ο
μεταπολεμικός πρωθυπουργός Κλίμεντ Ατλι μαζί με το λόρδο Μπέβεριτζ,
διότι «δεν υπήρχε εναλλακτική λύση» ή ΤΙΝΑ.
Ωστόσο η Σκότλαντ Γιαρντ ανησυχεί για πιθανή πρόκληση επεισοδίων
από ανθρώπους που δεν ξεχνούν όσα υπέφεραν εξαιτίας τής
μετασχηματιστικής πολιτικής που εφάρμοσε επί μακρόν ως πρωθυπουργός.
Βάσει ενός «εμπνευσμένου» σχεδίου, η Θάτσερ είχε κατορθώσει να δαμάσει
τον πληθωρισμό... διά των απολύσεων εργαζομένων. Η λέξη redundant,
πλεονάζων, μισήθηκε περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη, λειτουργώντας ως
δαμόκλειος σπάθη πάνω από το κεφάλι πολλών Βρετανών εργαζομένων.
Ηδη από την πρώτη ημέρα της αναγγελίας του θανάτου της
εμφανίστηκαν οι πρώτες εκδηλώσεις «λατρείας» με το ανήκουστο: «Rot in
hell Maggy» («Σάπισε στην κόλαση, Μάγκι»). «Ηταν κακιά γυναίκα»,
σχολίασε η πρώην σύζυγος του μεγάλου της αντιπάλου, συνδικαλιστή, ηγέτη
της Ενώσεως Βρετανών Ανθρακωρύχων, Αρθουρ Σκάργκιλ, που πολέμησε τη
Θάτσερ μέχρι τελικής πτώσης του. «Δίδαξε το λαό πώς να κάνει τους
πλούσιους πλουσιότερους και τους φτωχούς φτωχότερους», συμπλήρωσε η
κυρία Σκάργκιλ. Εμείς έχουμε ακούσει για πάρτι γενεθλίων, για γαμήλια
πάρτι και γενικά για «get together» πανηγυρισμούς κάποιου ευτυχούς
γεγονότος. Αλλά στην περίπτωση της Θάτσερ οργανώθηκαν «πάρτι για το
ευτυχές γεγονός του θανάτου της», όπου «έρρευσε άφθονος καμπανίτης
οίνος», όπως θα έλεγαν παλαιότερα οι εφημερίδες, και κάποιοι -όχι
ιδιαίτερα ευφυείς- νόμισαν πως επιτέλους «λυτρώθηκαν» (από μια γριά,
ανήμπορη γυναίκα, που έπασχε από άνοια).
Η όλη της πολιτική καριέρα συνιστά μία ηράκλεια προσπάθεια
απενοχοποίησης του καπιταλισμού με όλα τα παραφερνάλιά του, που έχουν
φέρει την ανθρωπότητα στο τωρινό τραγικό αδιέξοδο και, αφ' ετέρου, της
πλήρους δαιμονοποίησης του κομμουνισμού στην κρίσιμη περίοδο της
αναζωπύρωσης του ψυχροπολεμικού κλίματος. Μόνη εξαίρεση, η συμπάθεια που
ένιωσε με την πρώτη ματιά προς τον Μιχαήλ Γκορμπατσόφ. Προς μεγάλη της
χαρά, βρήκε το ιδεολογικό της ταίρι στη σταυροφορία κατά της
«αυτοκρατορίας του κακού» στο πρόσωπο του προέδρου των ΗΠΑ Ρόναλντ
Ρέιγκαν, ενός ανθρώπου με άψογο αντικομμουνιστικό μητρώο που παραπέμπει
στις μαύρες μέρες του Χόλιγουντ.
Αφού πρώτα η Θάτσερ πέρασε τις δοκιμασίες στις οποίες υποβλήθηκε
από τον μέντορά της, οικονομολόγο και πολιτικό φιλόσοφο Φρίντριχ φον
Χάγιεκ, προέβη στη συγκλονιστική παραδοχή: «Μισώ τον κομμουνισμό από τη
στιγμή που διάβασα γι' αυτόν». Αυτό, βέβαια, που διάβασε γι' αυτόν ήταν
ό,τι θα γινόταν το ευαγγέλιό της μετά: το αμφιλεγόμενο βιβλίο του Χάγιεκ
«The road to Serfdom» (1944) που το σήκωσε ψηλά για να το δουν όλοι και
μετά το βρόντησε στο τραπέζι, για να τονίσει τη σπουδαιότητα ενός
βιβλίου που πραγματευόταν την «κόλαση» του κεντρικού σχεδιασμού και τον
«παράδεισο» της ελεύθερης αγοράς.
Κανείς δεν πίστευε ότι οι και μεταξύ άλλων μορφολογικές
καταλήξεις ιδεολογιών και δογμάτων -ism/-ισμός θα αναφέρονταν στη
θατσερική πολιτική φιλοσοφία: thatcerism/θατσερισμός, ενώ λ.χ. δεν
προϋπήρξαν: «churchilism»/ «τσορτσιλισμός», προς τιμήν ενός πολιτικού
που υπήρξε «ο πατέρας της νίκης», ο οποίος μοίρασε την Ευρώπη σε σφαίρες
επιρροής, κάτι που στις ημέρες μας επανακάμπτει υπό την υψηλή εποπτεία
μιας «άλλης σιδηράς κυρίας». Αλλά ο θατσερισμός δεν αποτέλεσε μια
συνεκτική ιδεολογία και μάλλον συγκροτήθηκε από μια οιονεί σύνθεση δύο
παλαιότερων βρετανικών παραδόσεων, του νεοφιλελευθερισμού στην οικονομία
και του συντηρητισμού -ενίοτε και αυταρχισμού- στην κοινωνική πολιτική,
όπως στις πικρές μέρες της Θάτσερ. Οι πιστοί της φίλοι θα τη θυμούνται
για το «big bang», για τον ακριβοπληρωμένο θρίαμβό της στα Φόκλαντ, για
το «rebate», όταν απαίτησε και της επιστράφηκαν τα χρήματα που είχε
καταβάλει στην ΕΟΚ. Η υστερία των ιδιωτικοποιήσεων, από την Τέλεκομ έως
το ταξιδιωτικό πρακτορείο «Cook», έχει πάντα ως μελανό σημείο την
αποτυχημένη κρατικοποίηση σιδηροδρόμων.
Στη θατσερικής εμπνεύσεως «Επί του όρους ομιλία» (21/5/1988,
Γενική Σύνοδος Σκοτικών Εκκλησιών) επιχείρησε μια θεολογική ερμηνεία και
δικαίωση της καπιταλιστικής ιδεολογίας της: «Ο xριστιανισμός αποτελεί
πνευματική λύτρωση και όχι κοινωνική μεταρρύθμιση», και προχώρησε με το
«ανθρωπιστικό» και άκρως «φιλοπρονοιακό» (Απόστολος Παύλος, Προς
Θεσσαλονικείς Β') «ο μη εργαζόμενος μηδέ εσθιέτω».
Το μεγαλύτερο «επίτευγμά» της ήταν, όπως είπε η ίδια, το «New
Labour», ήγουν η επανίδρυση του Εργατικού Κόμματος με μία καθαρά
νεοφιλελεύθερη ατζέντα που υιοθέτησε ασμένως ο δεδηλωμένος θαυμαστής της
αρχηγός των Νεοεργατικών, Τόνι Μπλερ.
Η Ιστορία θα αποδείξει κάποτε εάν αγωνίστηκε τον αγώνα τον καλό ή
τον αγώνα τον αχρείο. Κρίνοντας ωστόσο από την τραγωδία (τη state of
the art) που βιώνουμε σήμερα, η Θάτσερ έχει ελάχιστα περιθώρια
μελλοντικής δικαίωσής της.
*Ομότιμος καθηγητής ΑΠΘ
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου