ΠΕΝΤΕ ΧΡΟΝΙΑ ΑΠΟ ΤΟΝ ΘΑΝΑΤΟ ΤΟΥ ΑΓΓΕΛΟΥ ΕΛΕΦΑΝΤΗ
Μνήμη του Άγγελου Ελεφάντη και του Πολίτη
Το μαγικό χαλί
της Πόπης Πολέμη
Τέλη Απριλίου του 2006 συνεργάτες και φίλοι του περιοδικού Ο Πολίτης έλαβαν επιστολή-πρόσκληση του Άγγελου Ελεφάντη να συμμετάσχουν στο επετειακό τεύχος του Μαΐου, καθώς Ο Πολίτης θα γιόρταζε τότε τα τριάντα του χρόνια. Ζητούσε να συμπράξουν στην αποτίμηση του έργου του περιοδικού: «Σαν μια πράξη κριτικής αυτοσυνείδησης κατ’ αρχήν, ας πούμε να φτιάξουμε τώρα έναν καθρέφτη, αν και μάλλον θα είναι πολυπρισματικός». Το κείμενο που ακολουθεί δόθηκε τότε στον Άγγελο και καθώς το επετειακό εκείνο τεύχος ουδέποτε στήθηκε, έμεινε στο συρτάρι. Ο ίδιος και το περιοδικό που εμψύχωσε μας άφησαν έναν άλλο Μάιο, δυο χρόνια αργότερα. Πέντε χρόνια μετά, σκέφτηκα πως δεν είναι άκαιρο, έτσι, αντί για μνημόσυνο, να δημοσιευτεί στα «Ενθέματα».
Η ανάμνηση της πρώτης συνάντησης με τον Πολίτη θα έχει μείνει ζωντανή σε κάμποσους από τους αναγνώστες του, που συνεχίζουν να τον υποδέχονται κάθε μήνα με χαρά. Η ιδιοτυπία, στη δική μου περίπτωση, είναι πως συνδέεται με μια μυρωδιά. Αυτό καθεαυτό δεν είναι δα και παράδοξο. Συχνά οι μνήμες, εικόνες και ακούσματα, ταυτίζονται με συγκεκριμένες μυρωδιές, και η ανάκληση της μιας συμπαρασύρει και την άλλη. Το ιδιότυπο, όμως, είναι ότι συνδέεται με τη μυρωδιά βρεγμένου χαλιού που έχει αφεθεί στον ήλιο να στεγνώσει.
Αφού ήταν Μάης, θα μου πείτε, λογικό μοιάζει που η μητέρα μου είχε πλύνει το χαλί στην ταράτσα του σπιτιού. Έτσι, γυρνώντας από το σχολείο, μετά τη γρήγορη βουτιά (το μαγιό κάτω από την ποδιά μονίμως), με περίμενε η ετήσια πανήγυρις. Ξάπλα στο βρεγμένο χαλί, κάτω απ’ τον πυρακτωμένο ήλιο, μια φορά τον χρόνο μπορούσες να απολαύσεις.
Ανάμεσα στο σχολείο και στη βουτιά είχε, όπως κάθε μέρα, μεσολαβήσει το ξάφρισμα του πατρικού πρακτορείου εφημερίδων από όποιο κεντρο/ακροαριστερό έντυπο είχε καταφτάσει. Μάης του ’76 ήταν, στην Άνδρο, και η συγκομιδή κάθε μέρα ουκ ολίγη. Βέβαια όλα έπρεπε να γίνουν με ταχύτητα αστραπής, καθώς πλησίαζαν εξετάσεις και εισαγωγικές. Έπρεπε το απαξάπαν να φυλλομετρηθεί λες και η επανάσταση που εξαρτιόταν μόνο και μόνο απ’ αυτό με είχε ορίσει λογοκριτή με πατέντα.
Επάνω στο βρεγμένο χαλί, λοιπόν, ντάλα στον ήλιο, ξεφύλλισα το πρώτο τεύχος του Πολίτη. Και θες ο ήλιος, θες η μυρωδιά, θες άλλο τι, το βέβαιο είναι ότι τσιμπήθηκα.
Απορίας άξιο τι κέντρισε το ενδιαφέρον μου. Ούτως ή άλλως, είχα εθιστεί, όπως και πολλοί συνομήλικοί μου τότε, να καταβροχθίζω και πράγματα που ουδόλως καταλάβαινα. Σήμερα που ξανακοιτώ εκείνο το πρώτο εκείνο τεύχος, σκέφτομαι, ωστόσο, πως ίσως και να με γαργάλησε το πρόγραμμα σπουδών –διά χειρός Γρηγόρη Σηφάκη– της Φιλοσοφικής Θεσσαλονίκης για την οποία είχα βάλει πλώρη.
Το βέβαιο είναι ότι, λίγο αργότερα, ξεφούρνιζα περήφανη τη νέα μου ανακάλυψη σε φίλο οικογενειακό, πρεσβύτερο κατά μία δεκαετία τουλάχιστον και ξεσχολισμένο στα αριστερομαρξιστικά, που πάντα με πείραζε για τα περι-διαβάσματά μου. Άκουσα για μια ακόμα φορά τα εξ αμάξης, γιατί ο ένας εκ της συντακτικής έτσι, ο άλλος αλλιώς και τα παρεμφερή. Στη συνέχεια θα συνειδητοποιούσα ότι η γρίνια αυτή επιχωρίαζε στην ανανεωτική Αριστερά όπου γυρόφερνα.
Ο φίλος εκείνος δεν με επτόησε, αλλά παρά λίγο να αποθαρρυνθώ λίγους μήνες αργότερα (Ιανουάριος του ’77, τώρα που το ξαναβρήκα στο τεύχος 8) όταν διάβασα, στη Θεσσαλονίκη, από το ίδιο χέρι του καθηγητή της Σχολής στην οποία πλέον βρισκόμουν, το επιθυμητό προφίλ των αναγνωστών του Πολίτη:
«Διανύει την τρίτη ίσως και την τέταρτη δεκαετία της ζωής του. Η εκπαίδευσή του είναι κάπως ανώτερη από εκείνη του γυμνασίου — ίσως και να μην την έχει ολοκληρώσει ακόμα. Έχει επίγνωση των περιορισμών του, αλλά δεν πιστεύει σε αυθεντίες. Επιφυλάσσει στον εαυτό του το δικαίωμα να κρίνει ό,τι ακούει και να σκέφτεται για λογαριασμό του. Βλέπει τον εαυτό του σαν ένα μέλος του κοινωνικού συνόλου και πιστεύει στην αξία της εργασίας, της συνεργασίας και της αυτοπειθαρχίας. Αγαπά τη ζωή και έχει αίσθηση του χιούμορ».
Ομολογουμένως θα ήθελα πολύ να ήμουν έτσι, αλλά πλην της ηλικίας όπου υστερούσα κατά τι, είχα επίγνωση και άλλων υστερήσεων. Αφού, όμως, με την επίγνωση αυτή μπορούσαν να κολαστούν οι υπόλοιπες ελλείψεις, συνέχισα να πηγαίνω στου Κοτζιά, το βιβλιοπωλείο που έφερνε πρώτο τα αθηναϊκά έντυπα, προτού να μοιραστούν σε περίπτερα και βιβλιοπωλεία. Βλέπετε, το χούι του πρακτορείου όπου μεγάλωσα με απέτρεψε μέχρι πρόσφατα από τη συνδρομή, γιατί πάντα το γλεντούσα να χαζεύω στις στίβες και να μυρίζω το τυπωμένο χαρτί (άλλη μυρωδιά αυτή).
Είχε σιγά σιγά φτιαχτεί και μια παρέα που ένα από τα συστατικά της στοιχεία ήταν ακριβώς Ο Πολίτης. Όποιος πρώτος μυριζόταν την άφιξη, έριχνε το σήμα και όλοι τρέχαμε στην Τσιμισκή, ζηλεύοντας τους τυχερούς της Αθήνας που είμαστε σίγουροι ότι θα είχαν και άλλα πάρε-δώσε με τους ανθρώπους του περιοδικού.
Η σειρά των τευχών ήταν πλήρης στη βιβλιοθήκη μου, και απ’ ό,τι τώρα βλέπω θα είχε ξεπεράσει το 20ό τεύχος, όταν προέκυψε δεσμός μετά συγκατοικήσεως. Και ω της καταστροφής! Ο έτερος των συμβαλλομένων, αναγνώστης του Πολίτη και αυτός, με τη δική του πλήρη σειρά παραμάσχαλα, θεώρησε πως δύο σειρές σε ένα σπίτι περισσεύουν και τεμάχισε τη μία για να ταξινομήσει κατά θέμα σε φακέλους όσα άρθρα τον ενδιέφεραν. Δεν είναι αυτός ο λόγος που αντιπαθώ την τάξη, αν και θα αρκούσε να με κάνει να την εχθρευτώ. Επακολούθησε θύελλα τρικούβερτη, και όταν αργότερα δεσμός και συγκατοίκηση διακόπηκαν, η σειρά του Πολίτη (τεύχη ανάμεικτα δικά μου και δικά του) έφυγαν με τις δικές μου αποσκευές.
Έκτοτε πέρασαν καιροί και χρόνοι. Κατά τι πλέον υπερτερώ της επιθυμητής, κατά Σηφάκη, ηλικίας του αναγνώστη του Πολίτη. Το πρόβλημα, όμως, δεν είναι μόνο αυτό. Τώρα που, χάρη και στην μετ’ επιμονής ανάγνωση του περιοδικού που γιορτάζει τα τριαντάχρονά του, ενδεχομένως μπορώ καλύτερα να ανταποκριθώ στα υπόλοιπα ζητούμενα, δεν ξέρω κατά πόσον τα ζητούμενα αυτά, ύστερα από τόσες αναμπουμπούλες, εξακολουθούν να ισχύουν.
Εκείνο που ξέρω μετά βεβαιότητος είναι ότι σήμερα το πρωί βγήκα από το σπίτι αποφασισμένη να μου κάνω δώρο ένα χαλί (καρπέτα επί το ακριβέστερον) και ότι γυρνώντας βρήκα το γράμμα-πρόσκληση του Άγγελου. Ασφαλώς, και ανεξαρτήτως κλυδωνισμών, Αριστερά και μαγεία ήταν και είναι έννοιες ασύμβατες. Αυτό δεν είναι λόγος, ωστόσο, για να μην γλεντούν οι αριστεροί με τις συμπτώσεις, που άλλοτε τρόμαζαν τους δεισιδαίμονες. Ούτε είναι λόγος για να συγκρατήσω την δική μου παρόρμηση, μια και θες η σύμπτωση, θες ο ανοιξιάτικος ήλιος και οι μυρωδιές, θες άλλο τι, μου καρφώθηκε να γράψω για εκείνο το μαγικό χαλί.
ΤΗΝ ΤΡΙΤΗ, ΣΤΗΝ ΠΑΤΡΑ, ΓΙΑ ΤΟΝ ΑΓΓΕΛΟ ΕΛΕΦΑΝΤΗ
Oι Φίλοι του περιοδικού «Ο Πολίτης» και το Ινστιτούτο Νίκος Πουλαντζάς οργανώνουν εκδήλωση μνήμης με τίτλο «Άγγελος Ελεφάντης, πέντε χρόνια απουσίας. Ένας αριστερός διανοούμενος του 20ού αιώνα». Η εκδήλωση γίνεται την Τρίτη 28 Μαΐου, ώρα 20.00στην Αγορά Αργύρη, (Αγίου Ανδρέου 14, Πάτρα). Θα μιλήσουν και θα συζητήσουν οι: Σία Αναγνωστοπούλου (Πάντειο Πανεπιστήμιο), Γιάννης Ζαρκάδης (Ιατρική Πάτρας), Αριστείδης Μπαλτάς (ΕΜΠ, πρόεδρος του Ινστιτούτου Νίκος Πουλαντζάς), Στρατής Μπουρνάζος (ΑΣΚΙ-«Ενθέματα» Αυγής). Τη συζήτηση συντονίζει η αρχιτέκτονας Βαρβάρα Δεσποινιάδου.
Στον χώρο της εκδήλωσης θα υπάρχει έκθεση με τα βιβλία του Άγγελου Ελεφάντη, τεύχη του περιοδικού «Ο Πολίτης» και των εκδόσεών του, που έχουν επιμεληθεί η Βαρβάρα Δεσποινιάδου και το βιβλιοπωλείο «ΠΟΛΥΕΔΡΟ».
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου