Το «Όχι» των Ιωνιδέων
ΤΟΥ ΣΠΥΡΟΥ ΓΕΩΡΓΑΤΟΥ*
Η Ιωνίδειος Πρότυπος Σχολή τη δεκαετία του 1970 δεν ήταν απλώς ένα καλό δημόσιο σχολείο. Ήταν ένα πείραμα. Το πείραμα αυτό δεν είχε καμία σχέση με ό,τι περιμένει κανείς να δει σε ένα πειραματικό ή ένα πρότυπο σχολείο. Γιατί οι δάσκαλοι δεν δοκίμαζαν την τάδε ή τη δείνα εκπαιδευτική μέθοδο για να δουν ποια είναι η πιο αποδοτική· ούτε οι μαθητές μετρούσαν τις αντοχές και το «εγώ» τους για να δουν αν τους παίρνει να πάνε στην Ιατρική ή στο Πολυτεχνείο.
Αυτό που συνέβαινε ήταν πιο σύνθετο: δάσκαλοι με ανήσυχο πνεύμα, γονείς με μια ιδιαίτερη, «λαϊκή» φιλομάθεια και έφηβοι που για κάποιο λόγο τούς διασκέδαζε και τους προκαλούσε το μαθησιακό παιχνίδι συνυπέγραφαν ένα άτυπο συμβόλαιο. Από 'κεί και μετά, το πείραμα ήταν «για να δούμε τι θα συμβεί μέσα μας». Γι' αυτό, ακόμα και σήμερα, οι Ιωνιδείς αναφέρονται πιο συχνά στο Σχολείο παρά στη Σχολή ή στο Πανεπιστήμιο στα οποία φοίτησαν.
Ακούγεται πολύ ωραίο για να είναι αλήθεια. Κι όμως, για όσους το έζησαν, αυτή ήταν η πραγματικότητα: ένα Γυμνάσιο που ήταν Σχολείο και όχι φροντιστήριο ή... σχολή εφέδρων αξιωματικών. Οι δεξιότητες στην Ιωνίδειο προέκυπταν ως ευγενές παραπροϊόν στην πορεία μιας εσωτερικής αναζήτησης. Η επιτυχία στις εισαγωγικές εξετάσεις ερχόταν μετά εντελώς φυσιολογικά, όπως ο έφηβος βγάζει μουστάκι.
Το μείγμα «θέλω», «μπορώ», «είμαι», «γίνομαι» είχε κάθε φορά άλλη σύσταση, ανάλογα με τη φτιάξη του μαθητή και τις εμπειρίες των δασκάλων του. Καμία σχέση με τη λεγόμενη «αριστεία» και τον «κοινωνικό δαρβινισμό» που συνεπάγεται. Από την κοινωνία στην κοινωνία, η Ιωνίδειος παρέδιδε στη ζωή ένα μελίσσι νέων ανθρώπων που είχαν καλά καταλάβει ότι η Γνώση είναι πορεία χωρίς τέλος κι αρχή. Που είχαν βιώσει τη χαρά στον άνισο αγώνα με το άγνωστο και το άπειρο.
Τώρα, πώς συνέβαιναν όλα αυτά τα θαύματα μέσα σε τάξεις σαράντα παιδιών, στον Πειραιά της επταετίας, με το κιτς του Σκυλίτση, την άναρχη δόμηση στο Πασαλιμάνι, τη φτώχεια στη Δραπετσώνα; Εδώ ακριβώς είναι το μυστικό. Φαίνεται ότι τα «μαύρα» λειτουργούσαν ως μια πελώρια πρόκληση. Η πληγή συντηρούσε το πείσμα και την ελπίδα μετατρέποντας έναν κατ' εξοχήν ιδεολογικό μηχανισμό του κράτους σε εργαστήριο αμφισβήτησης. Η Ιωνίδειος είχε χαρακτηριστεί από την Ασφάλεια Πειραιώς «κομμουνιστική φωλεά» -και ήταν!
Οι μέθοδοι που ακολουθούσαν οι δάσκαλοί μας -αν μπορούμε να ονομάσουμε έτσι την εντελώς ελεύθερη επικοινωνία και την ανταλλαγή συναισθημάτων ανάμεσα σε μεγάλους και παιδιά- ήταν αφοπλιστικά απλές: αφού όλοι καταλάβαιναν ότι ο δρόμος είναι το θέμα και όχι ο τελικός προορισμός, τα τυπικά του προγράμματος είχαν τελείως παραμεριστεί. Ο ένας δεν δίσταζε να βάζει «άλυτες» ασκήσεις από τους Ιησουίτες. Ο άλλος άφηνε την τάξη να χαθεί στον Σεφέρη, όπως οι ναυτικοί αφήνουν τα παιδιά τους να πιουν νερό για να μάθουν κολύμπι. Και κάποιος, ο πιο τολμηρός, έπαιζε εκτός προγράμματος με το ακορντεόν το «Σήμερα λάμπει η λευτεριά», λίγο πριν τα γεγονότα, Νοέμβριο του 1973.
Φτάνουμε λοιπόν στο «όπερ έδει δείξαι». Τα «Ναι» και τα «Όχι» που λέμε -ή δεν λέμε- στη ζωή μας έρχονται συνήθως από πολύ μακριά. Γι' αυτό, το Σχολείο και τα μάτια μας!
* Ο Σπύρος Γεωργάτος διδάσκει στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου