Οι αναγκαίες αλλαγές και ο κίνδυνος της μετάβασης

Οι αναγκαίες αλλαγές και ο κίνδυνος της μετάβασης

Του Σάββα Γ. Ρομπόλη*

Photo Copyright - ΑΠΕ

Οι μνημονιακές επιλογές των δανειστών μετά το 2010 στην Ελλάδα στο Σύστημα Κοινωνικής Ασφάλισης (ΣΚΑ) επέβαλαν, μεταξύ άλλων, την αλλαγή του κοινωνικο-ασφαλιστικού συστήματος από το σύστημα Βίσμαρκ [αναπλήρωση εισοδήματος] που, κατά κύριο λόγο, επικρατεί κατά τους δύο τελευταίους αιώνες στις χώρες της Κεντρικής Ευρώπης της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στο σύστημα Μπέβεριτζ [εθνική σύνταξη για την καταπολέμηση της φτώχειας των συνταξιούχων και αναλογική σύνταξη -προσδιορισμένων παροχών- (Ευρώπη) ή προσδιορισμένων εισφορών (Ελλάδα) με αναλογικότητα εισφορών - παροχών].

Όμως, παρ' όλα αυτά, η ασκούμενη κοινωνικο-ασφαλιστική πολιτική από το 2010 μέχρι σήμερα, καθώς και η πρόσφατη πρόταση του υπουργείου Εργασίας και Κοινωνικών Ασφαλίσεων, επιτυγχάνει τη χορήγηση κύριας σύνταξης πάνω από το όριο της φτώχειας (655 ευρώ τον μήνα) με μηνιαίο μισθό 700 ευρώ κατά μέσο όρο του συνόλου του εργασιακού και ασφαλιστικού βίου έπειτα από 36 έτη ασφάλισης. Με μηνιαίο μισθό 1.000 ευρώ κατά μέσο όρο του συνόλου του ασφαλιστικού βίου μετά 27 έτη ασφάλισης και με μηνιαίο μισθό 1.300 ευρώ κατά μέσο όρο του συνόλου του ασφαλιστικού βίου μετά 24 χρόνια ασφάλισης.

Η αξιολόγηση αυτή σημαίνει ότι στην Ελλάδα, όπως και σε άλλες χώρες της Ευρώπης, η κοινωνικο-ασφαλιστική πολιτική κατά την τρέχουσα δεκαετία συμβάλλει, μεταξύ των άλλων, στη δημιουργία μίας νέας κατηγορίας συνταξιούχων, τους αποκαλούμενους φτωχούς συνταξιούχους. Η παρατήρηση αυτή, σε συνδυασμό με τις μειώσεις του επιπέδου των συντάξεων των νέων συνταξιούχων μετά τα 25 έτη ασφάλισης (πρόβλεψη αποτροπής τους με τον μηχανισμό της προσωπικής διαφοράς, καθώς και με τον μηχανισμό μεταβολής του ΑΕΠ και του δείκτη τιμών καταναλωτή), καθώς και το υψηλό επίπεδο των εισφορών που προβλέπει η νέα πρόταση του ασφαλιστικού για τους ελεύθερους επαγγελματίες και τους αγρότες, συνηγορεί στην επανεξέταση των συντελεστών αναπλήρωσης.

Η επανεξέταση αυτή θα πρέπει να συντελεστεί σε βαθμό που να εξασφαλίζεται (σύστημα Μπέβεριτζ) τόσο η ανταποδοτικότητα των εισφορών ή η αναλογικότητα εισφορών - παροχών, σε βαθμό που να μη δημιουργείται αντικίνητρο για συνέχιση της ασφάλισης και προσφυγή, με διάφορους τρόπους, στην εισφοροδιαφυγή - εισφοροαποφυγή και τη μαύρη εργασία, όσο και η αντιμετώπιση του φαινομένου των φτωχών συνταξιούχων με λιγότερα από 36 ή 27 ή 24 έτη ασφάλισης.

Από την άποψη αυτή, σημειώνεται ότι αποτελεί σοβαρή εσωτερική αντίφαση στο σύστημα Μπέβεριτζ η αδυναμία αντιμετώπισης της φτώχειας των συνταξιούχων, η μείωση της ανταποδοτικότητας των εισφορών όσο περισσότερο αυξάνονται οι αποδοχές του ασφαλισμένου και η μεγαλύτερη μείωση των συντελεστών αναπλήρωσης όσο αυξάνονται τα έτη ασφάλισης.

Παράλληλα, η πρόταση της οργανωτικο-λειτουργικής συγκρότησης του ΣΚΑ από δεκατρία σε ένα ασφαλιστικό ταμείο - "μαμούθ" εγκυμονεί τον κίνδυνο, στο πλαίσιο των σοβαρών και των συσσωρευμένων παθογενειών της Διοίκησης, να μετεξελιχθεί σε γραφειοκρατικό, δυσλειτουργικό και άκαμπτο διοικητικό μηχανισμό που θα αδυνατεί να εξυπηρετεί έγκαιρα και έγκυρα τους ασφαλισμένους και τους συνταξιούχους.

Αντιθέτως, η πρόταση μετάβασης από τα δεκατρία ταμεία σε τρία ασφαλιστικά ταμεία (Μισθωτών, Ελεύθερων Επαγγελματιών, Αγροτών) είναι περισσότερο εφικτή και ρεαλιστική, στο πλαίσιο των παθογενειών της Διοίκησης, καθώς και λειτουργική στην κατεύθυνση της αποτελεσματικής εξυπηρέτησης των ασφαλισμένων και των συνταξιούχων.

* Ο Σάββας Γ. Ρομπόλης είναι ομότιμος καθηγητής Παντείου Πανεπιστημίου

http://www.avgi.gr/