Σκέψεις για τον συνδικαλισμό μας

Σκέψεις για τον συνδικαλισμό μας 

Τα τελευταία χρόνια, παρά τη συνεχή παραβίαση των εργασιακών μας δικαιωμάτων εξαιτίας της οποίας θα περίμενε κανείς μια συσπείρωση του κλάδου γύρω από τα συνδικαλιστικά του όργανα, αυτό που συμβαίνει είναι το εντελώς αντίθετο. Η μεγάλη μάζα των εκπαιδευτικών απαξιώνει τους συνδικαλιστές κάθε πολιτικής απόχρωσης και δεν συμμετέχει σε τίποτα: ούτε συνελεύσεις, ούτε απεργίες, ούτε εκλογές. Αυτό από την άλλη έχει οδηγήσει τους αριστερούς συνδικαλιστές στο συμπέρασμα ότι οι συνάδελφοι δεν ενδιαφέρονται για τίποτα επειδή ο νεοφιλελευθερισμός τούς έχει οδηγήσει στην παθητικοποίηση και στον ατομικισμό.

Είναι προφανές ότι ο νεοφιλελευθερισμός έχει επηρεάσει βαθύτατα τους εκπαιδευτικούς, όπως και ολόκληρη την κοινωνία μας. Από την άλλη πλευρά, είναι επίσης προφανές ότι το χάσμα που έχει δημιουργηθεί μεταξύ συνδικαλιστικής ηγεσίας και βάσης δείχνει ότι οι παλιές μέθοδοι δεν καλύπτουν τις νέες ανάγκες. Με άλλα λόγια, η πλειοψηφία των συναδέλφων δεν έχουν γυρίσει την πλάτη στον συνδικαλισμό επειδή αδιαφορούν για τα ίδια τους τα προβλήματα (πώς θα μπορούσαν άλλωστε;) αλλά επειδή δεν πιστεύουν ότι αυτά είναι δυνατόν να επιλυθούν με τον συνδικαλισμό. Ή, πηγαίνοντας λίγο παραπέρα, μερικά από τα πιο σημαντικά προβλήματα που αντιμετωπίζουν οι εκπαιδευτικοί, ο συνδικαλισμός τα αγνοεί.

Αν δεχτούμε λοιπόν ότι πρέπει να υπάρχει μια στενή σύνδεση μεταξύ της συνδικαλιστικής βάσης και ηγεσίας, πριν συζητήσουμε τι είδους συνδικαλιστές θέλουμε, θα πρέπει να αναρωτηθούμε τι είδους εκπαιδευτικούς θέλουμε.

Θέλουμε λοιπόν εκπαιδευτικούς που να παραμένουν παθιασμένοι με το σχολείο και με ό,τι όμορφο μπορεί να ξεπηδήσει από εκεί μέσα∙ που να διατηρούν την αγάπη για το παιχνίδι και ζωντανή μια τέτοια παιγνιώδη σχέση με τα αντικείμενα που διδάσκουν, ακόμα και στα κάτεργα του Λυκείου∙ που να έχουν επίγνωση των ανεπαρκειών τους και καθημερινά να προσπαθούν να αντιμετωπίσουν την τεράστια δυσκολία του ρόλου τους. Θέλουμε εκπαιδευτικούς που να μην παραδίνονται στην ερημοποίηση που προκαλούν οι πανελλαδικές εξετάσεις∙ να αντιλαμβάνονται την κρισιμότητα του ρόλου τους στο ελληνικό σχολείο αυτή τη δεδομένη στιγμή που οι μαθητές μας βιώνουν τα μεγαλύτερα αδιέξοδα. Εν ολίγοις, θέλουμε εκπαιδευτικούς που να αντιστέκονται στο ρόλο που τους επιφυλάσσεται, δηλαδή στο ρόλο του φερέφωνου και του αναπαραγωγού των κυρίαρχων αντιλήψεων, ιδεολογιών και στερεοτύπων.

Αν λοιπόν ο στόχος μας είναι να γίνουμε τέτοιοι εκπαιδευτικοί , είναι αυτονόητο ότι ένα συνδικαλιστικό κίνημα που μιλάει μόνο για τα στενά εργασιακά δικαιώματα δεν μας καλύπτει.

Κανείς μας ασφαλώς δεν υποτιμά τους αγώνες που έχουν δοθεί για τα εργασιακά, ασφαλιστικά και συνταξιοδοτικά μας δικαιώματα. Αυτοί οι αγώνες πρέπει να εξακολουθήσουν να δίνονται, όπως και οι αγώνες που έχει δώσει ο συνδικαλιστικός μας φορέας για να μην περάσουν οι ελαστικές σχέσεις εργασίας στο σχολείο με τις ολέθριες συνέπειές τους όχι μόνο στους ίδιους τους εκπαιδευτικούς αλλά και στην παιδαγωγική σχέση δασκάλου-μαθητή. 

Δεν θα έπρεπε όμως τον συνδικαλισμό μας να τον απασχολεί και το περιεχόμενο της εργασίας μας; Προσφέρουμε με τη δουλειά μας ένα κοινωνικό αγαθό. Δεν πρέπει να εξετάζουμε τη δική μας ευθύνη για την ποιότητά του και να αγωνιζόμαστε για τη βελτίωσή της; Η βελτίωσή της θα έρθει μόνο με εγκυκλίους από το υπουργείο; Ποια είναι άραγε η θέση της ΟΛΜΕ για την απαρχαιωμένη μετωπική διδασκαλία ή για το ένα και μοναδικό εγχειρίδιο; Μόνο αν αποκτήσουμε τις τάξεις των 20 μαθητών και αυξηθεί ο μισθός μας θα γίνει αυτόματα ποιοτικότερη η δουλειά μας; Ποιος στ΄αλήθεια πιστεύει οτι αν ικανοποιηθούν όλα τα πάγια αιτήματα του κλάδου, θα έχουν λυθεί όλα τα προβλήματα του σχολείου;

Τα σχολεία σήμερα λειτουργούν σαν δημόσιες υπηρεσίες που διεκπεραιώνουν διδακτέα ύλη και γραφειοκρατία, καλοί διευθυντές είναι οι σωστοί διεκπεραιωτές που δεν μας πολυσκοτίζουν με πολλά εξωδιδακτικά καθήκοντα και δεν φέρνουν αναστάτωση στο σχολείο και καλοί καθηγητές αυτοί που ακολουθούν τις εγκυκλίους και δεν ανακατεύονται με πολλά. Διευθυντές σχολείων και διευθυντές εκπαίδευσης διορίζονταν στις περισσότερες περιπτώσεις άνθρωποι που πληρούσαν πάνω-κάτω τις ίδιες προδιαγραφές με τους διευθυντές ΙΚΑ ή ΟΑΕΔ, σύμβουλοι ορίζονταν άνθρωποι που προτιμούσαμε να μην τους βλέπουμε καθόλου κι εκείνοι εμάς (με εξαιρέσεις που απλώς επιβεβαίωναν τον κανόνα).

Σ΄ό,τι αφορά δε την ίση μεταχείρηση των εκπαιδευτικών και τη διαφάνεια, πόσοι δεν έχουμε υπάρξει μάρτυρες ρουσφετολογικών συμπεριφορών ορισμένων αιρετών μας εκπροσώπων και πόσοι δεν έχουμε κουραστεί να περιμένουμε μάταια την παρέμβαση των συνδικαλιστικών μας οργάνων σε ζητήματα αδιαφανών αποφάσεων της διοίκησης π.χ. ως προς τη στελέχωση των λυκειακών επιτροπών ή των βαθμολογικών κέντρων;

Τίποτα από αυτά δεν ενοχλεί και δεν είναι άξιο να απασχολήσει τον συνδικαλισμό μας.

Την ίδια στιγμή, τρέχουν όλων των ειδών τα σεμινάρια και οι επιμορφώσεις για νέες διδακτικές μεθόδους, άνθρωποι μιλάνε για την ανάγκη να επαναπροσδιορίσουμε το ρόλο μας ως εκπαιδευτικών, για τη βιωματική μάθηση, για την ομαδικότητα και τη συνεργατικότητα, συνάδελφοι ανήσυχοι κάνουν πρωτότυπες και δημιουργικές δουλειές στα σχολεία τους και θα μπορούσαν να μοιραστούν την εμπειρία τους μαζί μας, οι τοπικές κοινωνίες είναι πρόθυμες να συνεργαστούν με τα σχολεία, ο κόσμος κινείται, αλλάζει. 

Ο συνδικαλισμός μας στην καλύτερη περίπτωση δεν παίρνει είδηση, ενώ στη χειρότερη όλα αυτά τα βλέπει με καχυποψία ή και εχθρότητα. Βαρύ και αργοκίνητο σώμα τρέφεται με αμάσητες τεράστιες ποσότητες έτοιμης προπαρασκευασμένης τροφής που καταπίνει στις συνελεύσεις και παχαίνει από την ακινησία.

Κατά τη γνώμη μας ο συνδικαλισμός πάσχει από ένα είδος αλυτρωτισμού. Αν δεν λυτρωθούν όλες οι αλύτρωτες πατρίδες, δεν έχει νόημα να αγωνιζόμαστε για τον εκσυγχρονισμό και τη βελτίωση του παρόντος μας. Οι αλύτρωτες πατρίδες που έχουμε να κατακτήσουμε είναι ο παλιός μας μισθός, το παλιό μας ωράριο, οι τάξεις των 20 μαθητών, οι 15.000 διορισμοί, κ.λ.π. Μέχρι να τις κατακτήσουμε, όλα τα άλλα μπορούν να περιμένουν και οποιαδήποτε συζήτηση γι’ αυτά είναι επονείδιστος συμβιβασμός και αποπροσανατολισμός του κινήματος. Για παράδειγμα, πάγιο αίτημά μας είναι οι τάξεις των 20 μαθητών. Αυτό χρειάζεται χρήματα για να γίνει. Χρήματα αυτή τη στιγμή δεν υπάρχουν. Μέχρι να βρεθούν, δεν θα έπρεπε να δούμε τι μπορούμε να κάνουμε ώστε να γίνει καλύτερη η δουλειά μας στις τάξεις των 25 μαθητών;

Οι συνδικαλιστές θεωρούν ότι τα μόνα επαγγελματικά άγχη των εκπαιδευτικών είναι οι μειώσεις στους μισθούς, το ασφαλιστικό, οι οργανικές θέσεις, οι τοποθετήσεις σε πολλά σχολεία, η ελαστικοποίηση της εργασίας τους. Κι όμως ένα πρόβλημα που συζητούν οι εκπαιδευτικοί στους συλλόγους τους καθημερινά, και ίσως συχνότερα από οποιοδήποτε άλλο, είναι το ίδιο το πρόβλημα της εκπαίδευσης: οι μέθοδοι που φαίνεται να μην «δουλεύουν», τα παιδιά που αδιαφορούν, τα εγχειρίδια που είναι άχρηστα. Πότε ήταν η τελευταία φορά που συζητήθηκε στα σοβαρά ένα τέτοιο ζήτημα σε κάποια συνέλευση ΕΛΜΕ; Συγκλήθηκε ποτέ κάποια συνέλευση για να συζητηθεί π.χ. το θέμα των πρότζεκτ, της διδασκαλίας της Ιστορίας ή της απαλλαγής από το μάθημα των Θρησκευτικών; Αυτά είναι ζητήματα που αν απασχολήσουν τον συνδικαλισμό, θα συζητηθούν σε επίπεδο υψηλών κλιμακίων και θα μας αποσταλούν οι αποφάσεις τους με μέιλ ή με τη μορφή προκήρυξης που θα καρφιτσωθεί στον πίνακα ανακοινώσεων στο γραφείο καθηγητών. Κι όμως, αυτά είναι προβλήματα που τα κουβεντιάζουμε μεταξύ μας εξίσου έντονα όσο και τα μισθολογικά ή το ασφαλιστικό. 

Ο συνδικαλισμός λοιπόν, ακόμα και ο αριστερός, δεν φαίνεται να μπορεί ή να προτίθεται να απαντήσει σε κάποια από τα ουσιαστικότερα προβλήματα του κλάδου. Έχει τοποθετηθεί σε μια θέση άμυνας απέναντι σε οτιδήποτε προτείνεται από πλευράς του όποιου υπουργείου και της όποιας κυβέρνησης και έχει διαχωρίσει τη θέση του από την όποια επιστημονική θεώρηση και μελέτη που σχετίζεται με το χώρο της εκπαίδευσης. Από αυτή τη θέση όμως δεν αμφισβητεί στο ελάχιστο τον ίδιο τον κοινωνικό ρόλο του εκπαιδευτικού.

Ο συνδικαλισμός όμως θα έπρεπε να είναι σε θέση να διατυπώνει προτάσεις που να αφορούν ένα καλύτερο σχολείο, ένα σχολείο – κοινότητα που να αφορά με τρόπο ουσιαστικό όλους: παιδιά, εκπαιδευτικούς, γονείς. Αντ΄αυτού, ο συνδικαλιστικός λόγος περιορίζεται σε μια διαρκή άρνηση και προτείνει τη φαντασίωση ενός εκπαιδευτικού συστήματος του – πολύ μακρινού- μέλλοντος, αφήνοντας το εδώ και το τώρα να το διαχειρίζονται άλλοι. Αυτοί τους οποίους υποτίθεται ότι πολεμάει.

Εν ολίγοις, αυτό το είδος συνδικαλισμού που δρα στον κλάδο ελάχιστα το χρειαζόμαστε. Επιπλέον τίθεται το ζήτημα της συμμετοχής. Συχνά οι συνδικαλιστές καλούν τους εκπαιδευτικούς να συμμετέχουν στις διαδικασίες διότι η μαζική συμμετοχή αποτελεί την μόνη λύση. Πόσο ειλικρινείς είναι αυτές οι εκκλήσεις; Και τι τελικά σημαίνει «συμμετοχή»; Σημαίνει «πηγαίνω στη συνέλευση, ακούω με προσοχή τους σοφούς και τέλος επιλέγω τον σοφότερο»; Αυτό προφανώς δεν ακούγεται και πολύ συμμετοχικό. Γιατί άραγε οι εκπαιδευτικοί, ακόμα και εκείνοι που δεν έχουν αλωθεί από το πανίσχυρο ρεύμα του νεοφιλελευθερισμού, νιώθουν ότι δεν μπορούν να μιλήσουν στις συνελεύσεις; Μήπως επειδή αισθάνονται ότι δεν θα συναντήσουν ευήκοα ώτα; Μήπως αυτό το στίγμα δίνεται και από εκείνους, τους φιλότιμους πράγματι, συνδικαλιστές που επισκέπτονται συχνά- πυκνά τους συλλόγους για να μας πουν τι πρέπει να κάνουμε και σπάνια για να ακούσουν τι έχουμε εμείς να τους πούμε;

Δεν χρειαζόμαστε συνδικαλιστές αφισοκολλητές και παραγωγούς μεγαλόστομων προκηρύξεων. Δεν χρειαζόμαστε ηγέτες που να βλέπουν τον εαυτό τους ως σύγχρονο ήρωα, αφοσιωμένο ψυχή τε και σώματι στον αγώνα, τον οποίο θα διεξαγάγει ούτως ή άλλως, είτε μαζί μας είτε ερήμην μας. Μας χρειάζονται όμως συνδικαλιστές που να είναι οργανικά κομμάτια του κλάδου. Να είναι δηλαδή πρώτα και κύρια εκπαιδευτικοί , να γνωρίζουν από πρώτο χέρι τα προβλήματα και τις ανησυχίες μας επειδή είναι και δικές τους. Ο στόχος τους θα πρέπει να είναι ένα καλύτερο- και όχι βολικότερο- σχολείο για όλους κι όχι η επιβεβαίωση της αγωνιστικότητάς τους. Μας χρειάζονται συνδικαλιστές που να έχουν επαφή και να βρίσκονται σε διάλογο με την επιστημονική κοινότητα προκειμένου να συμβάλλουν στην παραγωγή ιδεών και λύσεων. Μας χρειάζονται συνδικαλιστές που να ακούνε περισσότερο και να μιλάνε λιγότερο. Μας χρειάζονται συνδικαλιστές που να μην μας θέλουν οπαδούς, αλλά να αφήνουν περιθώρια ουσιαστικής συμμετοχής των εκπαιδευτικών στην διαμόρφωση θέσεων και προτάσεων.
Για εμάς το πιο επείγον αίτημα στο οποίο πρέπει να ανταποκριθεί ο συνδικαλισμός είναι ο επηρεασμός των συνειδήσεων των εκπαιδευτικών και των μεσαίων στελεχών της εκπαίδευσης και η αλλαγή νοοτροπίας. Δεν μπορεί βέβαια κανείς να αναθέσει τέτοιο βάρος στους ώμους των συνδικαλιστών, πόσο μάλλον που αυτοί προέρχονται από εμάς, είναι σαν εμάς. 

Κατά τη γνώμη μας η πιο επαναστατική κίνηση που μπορούν να κάνουν οι συνδικαλιστές είναι να θέσουν τα ζητήματα. Απλώς να τα θέσουν. Να αλλάξουν δηλαδή την ατζέντα των συνελεύσεων. Και να προκληθεί συζήτηση. Και διεργασία.

Μια πρόχειρη ατζέντα θεμάτων για συνελεύσεις, τελείως διαφορετική από την παραδοσιακή, θα μπορούσε να είναι:
• Πιο δημοκρατική και ουσιαστική λειτουργία του σχολείου. Δεν χρειάζονται καινούριες εγκύκλιοι γι΄αυτό! Χρειάζεται να αλλάξει η νοοτροπία η δική μας που έχουμε μάθει να λειτουργούμε με ανάθεση στον διευθυντή. Επίσης, αναβάθμιση του ρόλου των μαθητικών κοινοτήτων. Ο κανονισμός για τη λειτουργία των μαθητικών κοινοτήτων είναι μια χαρά, απλώς οι μαθητές δεν έχουν ιδέα πώς μπορούν να λειτουργήσουν τα συμβούλιά τους γιατί κανείς δεν τους το είπε. Ούτε αυτό κοστίζει χρήματα. Χρειάζεται εμείς να το στηρίξουμε και να διαθέσουμε χρόνο στην εκπαίδευση τη δική μας και των μαθητών μας σ΄αυτό.

• Τι συμβούλους θέλουμε; Ποιες είναι οι εμπειρίες μας από αυτούς; Τι έχουν να μας που οι ίδιοι αν τους καλέσουμε;

• Διδακτικές μέθοδοι. Τι προτείνουν οι ειδικοί, ποιοι τις εφαρμόζουν ήδη;

• Παρουσίαση καλών πρακτικών από συναδέλφους. Τι μπορούμε να μάθουμε από τους άλλους;

• Χρειάζεται αξιολόγηση; Τι είδους; Πώς μπορεί να είναι ένα χρήσιμο εργαλείο;

• Προτάσεις για να αντιμετωπίσουμε τη γραφειοκρατία που μας δυσκολεύει να βγάζουμε τα παιδιά έξω από το σχολείο.

Τέλος, πρέπει να αλλάξει και ο τρόπος που λειτουργούν οι συνελεύσεις. Για πολλούς είναι δύσκολο να μιλάνε μπροστά σε πολύ μεγάλα σύνολα. Είναι η ανασφάλεια για το πώς θα ακουστεί ειδικά κάτι διαφορετικό, ο φόβος της έκθεσης και της κατάταξης. Όσοι έχουμε κάνει βιωματικά σεμινάρια, ξέρουμε ότι οι εκπαιδευτές μάς χωρίζουν πάντα σε μικρότερα σύνολα,σε ομάδες λιγότερων ατόμων ώστε να μπορούμε να εκφραστούμε πιο ελεύθερα, να ακούσουμε και να κατανοήσουμε καλύτερα τα άλλα μέλη της ομάδας και να συνθέσουμε απόψεις. Μ΄αυτόν τον τρόπο γνωριζόμαστε καλύτερα, αλληλοσυμπληρωνόμαστε και εμπιστευόμαστε περισσότερο τους άλλους. Είναι πολύ πιο εύκολο στη συνέχεια να μιλήσει κάποιος στην ολομέλεια ως εκπρόσωπος της ομάδας και όχι μόνο του εαυτού του.

Κλείνοντας, θέλουμε να τονίσουμε ότι ο συνδικαλισμός  θα πρέπει να γίνει ένα κίνημα εκπαιδευτικής ανανέωσης προσανατολισμένο στην πολιτική και οικονομική ανεξαρτησία αυτής της χώρας, που θα αναγνωρίζει τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει σήμερα το παραδοσιακό σχολείο και θα αναζητά ενεργά το ρόλο του σχολείου και του εκπαιδευτικού στη σημερινή κοινωνία χωρίς αγκυλώσεις και μονολιθικές αντιλήψεις∙ που θα αντιπαλεύει το ταξικό σύστημα ερημοποίησης και κονσερβοποίησης των εισαγωγικών εξετάσεων, που θα διεκδικεί μια «δια βίου ποιοτική δωρεάν μάθηση»∙ που θα προτείνει την αυτοαξιολόγηση της σχολικής μονάδας με τα δικά του παιδαγωγικά κριτήρια. 

Τέλος, θα αγωνίζεται για ένα δημόσιο σχολείο τέτοιο που να αξίζει να το υπερασπιστούν τόσο οι εκπαιδευτικοί, όσο και οι μαθητές και οι γονείς.

*από τη συντακτική ομάδα του «πίνακα»

http://stonpinaka.gr/