Σερζ Λατούς: Λιτή αφθονία, ο νέος τρόπος ζωής

Σερζ Λατούς: Λιτή αφθονία, ο νέος τρόπος ζωής

Συνέντευξη στον Γιαννη Eλαφρό

«Το ποτάμι της κατανάλωσης ξεχείλισε, πλημμύρισε τα πάντα και τώρα αφήνει τον βάλτο της ύφεσης. Αφού οι κοινωνίες αρρώστησαν από υπερβολική ανάπτυξη της οικονομίας, τώρα “σβήνουν” από το σκάσιμο της φούσκας. Μήπως ήρθε η ώρα να σκεφτούμε την προοπτική της αποανάπτυξης;». 

Συναντήσαμε τον «προφήτη» της ουτοπίας της λιτής αφθονίας, τον Γάλλο διανοούμενο Σερζ Λατούς, έναν προφήτη χωρίς θεό. «Είμαστε οι άθεοι της οικονομίας, της πραγματικής θρησκείας της νεωτερικότητας», μας λέει ο ομότιμος καθηγητής του Πανεπιστημίου Paris-Sud 11 (Orsais), ειδικός στις οικονομικές και πολιτικές σχέσεις Βορρά-Νότου. Ο Σ. Λατούς ήρθε στην Ελλάδα προσκεκλημένος από κινήσεις εναλλακτικής κοινωνικής και οικολογικής προσέγγισης.

Η Ελλάδα υποφέρει σήμερα από την ύφεση, την κρίση και τις μνημονιακές πολιτικές άγριων περικοπών. Τι νόημα έχει να μιλάμε για αποανάπτυξη, ρωτάμε. 

«Ας μην μπερδεύουμε το δικό μας πρόταγμα με τη στέρηση. Ισα ίσα, αυτό που συμβαίνει και στην Ελλάδα και σε όλη την Ευρώπη είναι οι τρομακτικές συνέπειες της κρίσης των κοινωνιών της χρηματιστικοποίησης, της υπερανάπτυξης και της κατανάλωσης. Για πολλές δεκαετίες το σύστημα μας έλεγε ότι πρέπει να δώσουμε τα πάντα για την ανάπτυξη, χωρίς να ρωτάμε για την επόμενη μέρα. Ο πλανήτης όμως είναι πεπερασμένος, οι πηγές ενέργειας, τα φυσικά αποθέματα θέλουν μια άλλη διαχείριση», απαντά ο Γάλλος φιλόσοφος.

«Η σύγχρονη τραγωδία», σύμφωνα με τον Σ. Λατούς, «συνίσταται στο ότι, ενώ βρισκόμαστε σε μια κοινωνία υπερ-καταναλωτική, δεν μπορούμε να καταναλώσουμε. Στη λογική της λιτής αφθονίας, που πρεσβεύουμε, δεν υπάρχει στέρηση. Απεναντίας στη σημερινή κοινωνία που στηρίζεται στην αγορά, ο δείκτης στέρησης είναι πάντα μεγαλύτερος από τον δείκτη ικανοποίησης, γιατί μόνο έτσι δημιουργείται η ανάγκη της κατανάλωσης. Η διαφήμιση αναπαράγει τη στέρηση και δημιουργεί νέες ανάγκες, πλαστές».

Για τον διανοητή της αποανάπτυξης, οι σύγχρονες κοινωνίες είναι θεμελιωμένες πάνω στην απόλυτη έλλειψη μέτρου και γι’ αυτό «διαπράττεται ύβρις, με την αρχαιοελληνική έννοια του όρου. Για πολλές δεκαετίες, η κυρίαρχη αρετή στον οικονομικό κλάδο είναι η απληστία». Ετσι δεν δημιουργήθηκαν οι φονικοί - μάνατζερ και τα χρηματιστηριακά όπλα μαζικής καταστροφής;

Σύμφωνα με τον Γάλλο φιλόσοφο, το πρόταγμα της αποανάπτυξης καλεί σε οικοδόμηση της κοινωνίας με άλλες αξίες. «Για να βρούμε το μέτρο, αλλάζοντας και τον άνθρωπο και την κοινωνία». [...] 

«Το ζητούμενο σήμερα δεν είναι να κατέχουμε περισσότερα, αλλά να κατακτήσουμε το ευ ζην, όχι μέσω της κατανάλωσης, αλλά μέσω κοινωνικών δικτύων υποστήριξης και κάλυψης των κοινωνικών αναγκών», μας λέει ο Σ. Λατούς. [...]

Γι’ αυτό ο Σ. Λατούς εμπνέεται περισσότερο από ολοκληρωμένες πολιτικές παρεμβάσεις, όπως αυτές που έγιναν στη Βολιβία και στο Εκουαδόρ. «Εκεί, μέσα από κοινωνικές εξεγέρσεις, προέκυψαν κυβερνήσεις με επικεφαλής ιθαγενείς, οι οποίοι έχουν μια διαφορετική σχέση με τη Φύση. Κατοχυρώθηκε, και συνταγματικά, ότι η Φύση δεν μπορεί να κακοποιείται, καθώς και ότι οι πηγές ενέργειας ανήκουν στην κοινωνία και δεν μπορούν να ιδιωτικοποιηθούν»[...]

Επικριτικός είναι ο Γάλλος φιλόσοφος και στις θεωρίες της βιώσιμης ή της πράσινης ανάπτυξης: «Μοιάζει σαν οι μεγάλες πολυεθνικές και τα γιγαντιαία λόμπι των συμφερόντων να έχουν απαγάγει την έννοια του περιβάλλοντος, βαφτίζοντας το κρέας, ψάρι. Πριν από τη Φουκουσίμα, για παράδειγμα, προσπαθούσαν να μας πείσουν ότι η πυρηνική ενέργεια είναι φιλική προς το περιβάλλον και αντίθετη στην κλιματική αλλαγή. Μπορεί όμως να παραδοθεί η προστασία του περιβάλλοντος σε αυτούς που το κατέστρεψαν;». [...] 

Μήπως η πρόταση της αποανάπτυξης αποτελεί μια ιστορική οπισθοδρόμηση, γυρίζει πίσω το ρολόι της κοινωνικής εξέλιξης; Μήπως οδηγεί σε κοινωνίες απομονωμένες;

Ο Σερζ Λατούς προβλέπει ότι η σημερινή κρίση θα βαθύνει, προαναγγέλλοντας χαοτικές καταστάσεις, χωρίς να λείπουν και τα ενδεχόμενα μεγακαταστροφών, όπως της Φουκουσίμα. «Είναι η κρίση της κοινωνίας της κατανάλωσης που μας γυρίζει πίσω. Σήμερα τίθεται το δίλημμα αποανάπτυξη ή βαρβαρότητα».

Καθημερινή, 22.5.11

via