Τα πανεπιστήμια φλέγονται!
Ξεχαρβάλωμα των σπουδών, επιβολή διδάκτρων, τέλος στα συγγράμματα, στη σίτιση και στη στέγαση
Όσες διαψεύσεις κι αν κάνει το υπουργείο Παιδείας, μέσα στην επόμενη τριετία το ελληνικό πανεπιστήμιο θα επιβάλει δίδακτρα.
ΤΟΥ ΧΡΗΣΤΟΥ ΚΑΤΣΙΚΑ
Αν υπήρχε διαγωνισμός για εκείνους που άλλαζαν με την πιο μεγάλη μαεστρία το νόημα των λέξεων και των εννοιών, τότε το πρώτο βραβείο θα έπρεπε να απονεμηθεί στην ηγεσία του υπουργείου Παιδείας. Αυτή η ηγεσία, βαδίζοντας στα χνάρια της επικοινωνιακής πολιτικής της κυβέρνησης, η οποία ονομάζει τη μείωση των μισθών αποτελεσματική διαχείριση, τη μείωση των προσλήψεων εξορθολογισμό, την απόλυση εξυγίανση, το φόρο αλληλεγγύη, δίνει τα επικοινωνιακά «ρέστα» της για να πείσει την κοινή γνώμη ότι οι «οι ριζικές αλλαγές που προτείνονται για τα Ανώτατα Ιδρύματα ανταποκρίνονται στις ανάγκες της ελληνικής κοινωνίας, που χρηματοδοτεί τα Ιδρύματα και εμπιστεύεται τα παιδιά της».
Οφείλουμε να το ξεκαθαρίσουμε: Με σημαία τις εύηχες λέξεις και φράσεις «αυτοτέλεια», «κοινωνική λογοδοσία», «σύνδεση με την οικονομία και την κοινωνία», η πολιτική ηγεσία του υπουργείου Παιδείας, λίγες μόλις μέρες μετά την ψήφιση του εφαρμοστικού νόμου υποτέλειας και υποθήκευσης της χώρας, πιστή στη συνταγή Μακιαβέλι –όλα τα χτυπήματα μαζί για να ζαλιστεί ο αντίπαλος–, είναι έτοιμη να υλοποιήσει το «συμβόλαιο θανάτου» της ελληνικής ανώτατης εκπαίδευσης, το οποίο έχει συνυπογράψει εδώ και αρκετά χρόνια.
Ο πυρήνας των αλλαγών
Καθώς υπάρχει πλέον η συσσωρευμένη εμπειρία που βοηθά να διαβάζουμε μπροστά και πίσω από τις λέξεις, καθώς γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν έχει καμιά σημασία τι λέει το υπουργείο Παιδείας αλλά, αντίθετα, σημασία έχει τι εννοεί, ας δούμε τον πυρήνα των αλλαγών που επιδιώκονται, αλλαγές που αλλάζουν το DNA των πανεπιστημίων:
1. Διαμορφώνεται νέος χάρτης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ένα μεγάλο τμήμα σχολών και τμημάτων θα συγχωνευθούν, άλλα θα καταργηθούν, ενώ όσα μείνουν σε τίποτε δεν θα θυμίζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Οι προτάσεις του Εθνικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης που θα συζητηθούν στο επόμενο διάστημα προβλέπουν τη σύσταση 12 ή 14 ανώτατων ιδρυμάτων (από 22) και την ύπαρξη 8 ή 6 ΤΕΙ (από 16) σε ολόκληρη τη χώρα.
2. Τα πανεπιστήμια καλούνται ευθέως να «βγάλουν το ψωμί τους» μόνα τους. Το υπουργείο Παιδείας εξαναγκάζει τα τριτοβάθμια ιδρύματα «να συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις» του «κατά Μπολόνια Ευαγγελίου», δηλαδή να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους, κρατώντας από τη μια το δίσκο του εράνου και από την άλλη το λιβανιστήρι. Σύμφωνα με τα στρατηγικά και «επιχειρηματικά» σχέδια του υπουργείου Παιδείας, η περιστολή της δημόσιας χρηματοδότησης θα δημιουργήσει συνθήκες «δημιουργικής ανασφάλειας» στα πανεπιστήμια και θα τα υποχρεώσει να εξορθολογίσουν τη διαχείρισή τους, περικόπτοντας δαπάνες και λειτουργικά έξοδα, και να στραφούν στην αγορά σε αναζήτηση νέων πηγών εσόδων (δίδακτρα, σύνδεση με επιχειρήσεις, μετατροπή σε επιχειρήσεις πώλησης υπηρεσιών).
3. Όσες διαψεύσεις κι αν κάνει το υπουργείο Παιδείας σε σύντομο χρονικό διάστημα, μέσα στην επόμενη τριετία, αν ευοδωθούν οι παραπάνω σχεδιασμοί, το ελληνικό πανεπιστήμιο θα επιβάλει δίδακτρα. Ναι, ας μην υπάρχει καμιά αμφιβολία. Κι αυτά τα δίδακτρα δεν θα επιβληθούν τυπικά από «πάνω», κεντρικά, αλλά από την κάθε σχολή ξεχωριστά, στα πλαίσια της «αυτοτέλειας», της «σύνδεσης με την κοινωνία και την οικονομία», της αλλαγής «χρηματοδοτικής κουλτούρας», της «απελευθέρωσης από τα δεσμά της δημόσιας χρηματοδότησης» και άλλων ζαχαρωμένων εκφράσεων που κάθε λίγο και λιγάκι «ξεφουρνίζει» το υπουργικό επιτελείο του Αμαρουσίου. Ουσιαστικά και τυπικά τα πανεπιστήμια μετατρέπονται σε «επιχειρήσεις», με την πλήρη έννοια του όρου, οι οποίες, για να επιβιώσουν, κυνηγούν διεθνώς, ανταγωνιστικά και με όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα, φοιτητές-«πελάτες». Κύριοι στόχοι τους είναι η μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους, από την επίτευξη του οποίου και μόνο κρίνονται και οι διοικήσεις τους. Οι φοιτητές-«πελάτες» οφείλουν να χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις σπουδές τους.
4. Υιοθετείται πλήρως και επιβάλλεται το μοντέλο της Μπολόνιας, με τους κύκλους σπουδών οι οποίοι διαχωρίζονται λειτουργικά και δομικά με την απόκτηση ενός πρώτου επαγγελματικού πτυχίου και ονομάζονται, αντίστοιχα, «προπτυχιακός» και «μεταπτυχιακός». Ο πρώτος κύκλος είναι τριετούς φοίτησης και περιλαμβάνει μαθήματα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστον σε 180 ακαδημαϊκές μονάδες. Ο δεύτερος κύκλος είναι οι μεταπτυχιακές σπουδές, που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 60 και κατά μέγιστο σε 120 ακαδημαϊκές μονάδες, και ο τρίτος κύκλος είναι οι διδακτορικές σπουδές. Ο τεμαχισμός είναι τέτοιος, που μπορεί κάθε ίδρυμα να οργανώνει και «προγράμματα σύντομου κύκλου σπουδών» εντός του προπτυχιακού επιπέδου, τα οποία «θα οδηγούν στην απονομή διπλώματος». Η αφαίρεση θεμελιωδών γνώσεων των επιστημών σε συνδυασμό με τη ρηχή και πρώιμη υπερεξειδίκευση και η αποστήθιση κανόνων ή μοντέλων αφαιρούν σε μεγάλο βαθμό την απαραίτητη για τον επιστήμονα πλατιά και βαθιά γνώση της ουσίας των προβλημάτων και τη δυνατότητα αναζήτησης των δυνατών λύσεων στο ανθρώπινο μέτρο». Είναι, επομένως, προφανής η αδυναμία χορήγησης πανεπιστημιακού πτυχίου σε τρία χρόνια χωρίς δραματική συρρίκνωση του εύρους και της ποιότητας των σπουδών και συνακόλουθο δραστικό περιορισμό των επαγγελματικών γνώσεων και συνακόλουθων δικαιωμάτων των αποφοίτων.
5. Στις επιχειρούμενες αλλαγές περιλαμβάνεται και το τελικό συντριπτικό χτύπημα σε ό,τι είχε απομείνει από τους τρεις βασικούς πυλώνες του δημόσιου πανεπιστημίου: Το δωρεάν σύγγραμμα, τη σίτιση και τη στέγαση των φοιτητών. Τρία χρόνια μετά τη δημοσίευση του νέου νόμου προβλέπεται η κατάργηση της δωρεάν διανομής και των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων. Παράλληλα, η έκταση της φοιτητικής μέριμνας παύει να προσδιορίζεται ενιαία για το σύνολο των Ιδρυμάτων. Κάθε Ίδρυμα θα αποφασίζει χωριστά και αναλόγως με τις οικονομικές του δυνάμεις για τις προϋποθέσεις παροχής δωρεάν σίτισης στους φοιτητές του. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ σύντομα και στη βάση της αδυναμίας των πανεπιστημίων να αντεπεξέλθουν σε δαπάνες αυτού του χαρακτήρα θα εξαφανιστούν και τα τελευταία ίχνη της δωρεάν σίτισης, της στέγασης και της διανομής των συγγραμμάτων.
6. Πριμοδοτείται η αλλαγή του τρόπου διοίκησης των ιδρυμάτων και η καθιέρωση «αποτελεσματικότερων» συστημάτων μάνατζμεντ, που επιτρέπουν ευελιξία, αποτελεσματική διαχείριση πόρων, «άνοιγμα» στις αγορές υπηρεσιών εκπαίδευσης, «προώθηση» προϊόντων έρευνας και έλεγχο της «αποδοτικότητας» του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Στα πλαίσια αυτά, μια ολιγαρχική διοίκηση από ανθρώπους της αγοράς θα έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στη λειτουργία των πανεπιστημίων.
7. «Ελευθέρας» στην αστυνομία για να επεμβαίνει στους πανεπιστημιακούς χώρους δίνει το σχέδιο του υπουργείου Παιδείας.
8. Παράλληλα με το νέο νόμο, αν ο φοιτητής δεν ανανεώσει την εγγραφή του για δύο εξάμηνα, χάνει την ιδιότητά του. Δύο απαραίτητες διευκρινήσεις: Συνέχεια και επιτάχυνση Με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για τη «νέα φυσιογνωμία της ανώτατης εκπαίδευσης» συνεχίζεται η επιχείρηση για αλλαγές στη δομή και στις κατευθύνσεις της ανώτατης εκπαίδευσης, κοντολογίς για αλλαγή στο DNA των ελληνικών πανεπιστημίων. Όλες τις αλλαγές μπορεί να τις βρει κανείς στις συμφωνίες που έγιναν στις διασκέψεις σε επίπεδο πρωθυπουργών, υπουργών Παιδείας, κυβερνητικών παραγόντων και πανεπιστημιακών εντεταλμένων των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων την τελευταία 13ετία (από τη Διακήρυξη στην Μπολόνια μέχρι σήμερα), στις «οδηγίες» των διεθνών ιμπεριαλιστικών οργανισμών (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ κ.λπ.) και, βεβαίως, στο ΕΣΠΑ (Δ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης με βάση το οποίο έχει μονταριστεί το ΕΠΕΑΕΚ).
Οφείλουμε μια απάντηση σε ένα ερώτημα που τίθεται συχνά: Τα μέτρα, οι ρυθμίσεις, οι αλλαγές στην εκπαίδευση ποια σχέση έχουν με την οικονομική κρίση; Θέλουμε να είμαστε ξεκάθαροι. Τα μέτρα και οι εκπαιδευτικές πολιτικές που «τρέχουν» σήμερα από το υπουργείο Παιδείας είναι επιδιώξεις, κατευθύνσεις, προσδοκίες και όνειρα των στρατηγών του κεφαλαίου, του Ευρωπαϊκού Διευθυντηρίου, του ΟΟΣΑ, των δύο αστικών κομμάτων, πολλά χρόνια πριν από την κρίση. Απλά τώρα γίνεται προσπάθεια να υλοποιηθούν με την ευκαιρία της οικονομικής κρίσης.
Καθώς υπάρχει πλέον η συσσωρευμένη εμπειρία που βοηθά να διαβάζουμε μπροστά και πίσω από τις λέξεις, καθώς γνωρίζουμε πολύ καλά ότι δεν έχει καμιά σημασία τι λέει το υπουργείο Παιδείας αλλά, αντίθετα, σημασία έχει τι εννοεί, ας δούμε τον πυρήνα των αλλαγών που επιδιώκονται, αλλαγές που αλλάζουν το DNA των πανεπιστημίων:
1. Διαμορφώνεται νέος χάρτης της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Ένα μεγάλο τμήμα σχολών και τμημάτων θα συγχωνευθούν, άλλα θα καταργηθούν, ενώ όσα μείνουν σε τίποτε δεν θα θυμίζουν την τριτοβάθμια εκπαίδευση που γνωρίζαμε μέχρι σήμερα. Οι προτάσεις του Εθνικού Συμβουλίου Εκπαίδευσης που θα συζητηθούν στο επόμενο διάστημα προβλέπουν τη σύσταση 12 ή 14 ανώτατων ιδρυμάτων (από 22) και την ύπαρξη 8 ή 6 ΤΕΙ (από 16) σε ολόκληρη τη χώρα.
2. Τα πανεπιστήμια καλούνται ευθέως να «βγάλουν το ψωμί τους» μόνα τους. Το υπουργείο Παιδείας εξαναγκάζει τα τριτοβάθμια ιδρύματα «να συμμορφωθούν προς τας υποδείξεις» του «κατά Μπολόνια Ευαγγελίου», δηλαδή να υιοθετήσουν τη συμπεριφορά ιδιωτικής επιχείρησης για να βρουν νέους πόρους, κρατώντας από τη μια το δίσκο του εράνου και από την άλλη το λιβανιστήρι. Σύμφωνα με τα στρατηγικά και «επιχειρηματικά» σχέδια του υπουργείου Παιδείας, η περιστολή της δημόσιας χρηματοδότησης θα δημιουργήσει συνθήκες «δημιουργικής ανασφάλειας» στα πανεπιστήμια και θα τα υποχρεώσει να εξορθολογίσουν τη διαχείρισή τους, περικόπτοντας δαπάνες και λειτουργικά έξοδα, και να στραφούν στην αγορά σε αναζήτηση νέων πηγών εσόδων (δίδακτρα, σύνδεση με επιχειρήσεις, μετατροπή σε επιχειρήσεις πώλησης υπηρεσιών).
3. Όσες διαψεύσεις κι αν κάνει το υπουργείο Παιδείας σε σύντομο χρονικό διάστημα, μέσα στην επόμενη τριετία, αν ευοδωθούν οι παραπάνω σχεδιασμοί, το ελληνικό πανεπιστήμιο θα επιβάλει δίδακτρα. Ναι, ας μην υπάρχει καμιά αμφιβολία. Κι αυτά τα δίδακτρα δεν θα επιβληθούν τυπικά από «πάνω», κεντρικά, αλλά από την κάθε σχολή ξεχωριστά, στα πλαίσια της «αυτοτέλειας», της «σύνδεσης με την κοινωνία και την οικονομία», της αλλαγής «χρηματοδοτικής κουλτούρας», της «απελευθέρωσης από τα δεσμά της δημόσιας χρηματοδότησης» και άλλων ζαχαρωμένων εκφράσεων που κάθε λίγο και λιγάκι «ξεφουρνίζει» το υπουργικό επιτελείο του Αμαρουσίου. Ουσιαστικά και τυπικά τα πανεπιστήμια μετατρέπονται σε «επιχειρήσεις», με την πλήρη έννοια του όρου, οι οποίες, για να επιβιώσουν, κυνηγούν διεθνώς, ανταγωνιστικά και με όλα τα θεμιτά και αθέμιτα μέσα, φοιτητές-«πελάτες». Κύριοι στόχοι τους είναι η μεγιστοποίηση του οικονομικού οφέλους, από την επίτευξη του οποίου και μόνο κρίνονται και οι διοικήσεις τους. Οι φοιτητές-«πελάτες» οφείλουν να χρηματοδοτούν οι ίδιοι τις σπουδές τους.
4. Υιοθετείται πλήρως και επιβάλλεται το μοντέλο της Μπολόνιας, με τους κύκλους σπουδών οι οποίοι διαχωρίζονται λειτουργικά και δομικά με την απόκτηση ενός πρώτου επαγγελματικού πτυχίου και ονομάζονται, αντίστοιχα, «προπτυχιακός» και «μεταπτυχιακός». Ο πρώτος κύκλος είναι τριετούς φοίτησης και περιλαμβάνει μαθήματα που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστον σε 180 ακαδημαϊκές μονάδες. Ο δεύτερος κύκλος είναι οι μεταπτυχιακές σπουδές, που αντιστοιχούν κατ’ ελάχιστο σε 60 και κατά μέγιστο σε 120 ακαδημαϊκές μονάδες, και ο τρίτος κύκλος είναι οι διδακτορικές σπουδές. Ο τεμαχισμός είναι τέτοιος, που μπορεί κάθε ίδρυμα να οργανώνει και «προγράμματα σύντομου κύκλου σπουδών» εντός του προπτυχιακού επιπέδου, τα οποία «θα οδηγούν στην απονομή διπλώματος». Η αφαίρεση θεμελιωδών γνώσεων των επιστημών σε συνδυασμό με τη ρηχή και πρώιμη υπερεξειδίκευση και η αποστήθιση κανόνων ή μοντέλων αφαιρούν σε μεγάλο βαθμό την απαραίτητη για τον επιστήμονα πλατιά και βαθιά γνώση της ουσίας των προβλημάτων και τη δυνατότητα αναζήτησης των δυνατών λύσεων στο ανθρώπινο μέτρο». Είναι, επομένως, προφανής η αδυναμία χορήγησης πανεπιστημιακού πτυχίου σε τρία χρόνια χωρίς δραματική συρρίκνωση του εύρους και της ποιότητας των σπουδών και συνακόλουθο δραστικό περιορισμό των επαγγελματικών γνώσεων και συνακόλουθων δικαιωμάτων των αποφοίτων.
5. Στις επιχειρούμενες αλλαγές περιλαμβάνεται και το τελικό συντριπτικό χτύπημα σε ό,τι είχε απομείνει από τους τρεις βασικούς πυλώνες του δημόσιου πανεπιστημίου: Το δωρεάν σύγγραμμα, τη σίτιση και τη στέγαση των φοιτητών. Τρία χρόνια μετά τη δημοσίευση του νέου νόμου προβλέπεται η κατάργηση της δωρεάν διανομής και των πανεπιστημιακών συγγραμμάτων. Παράλληλα, η έκταση της φοιτητικής μέριμνας παύει να προσδιορίζεται ενιαία για το σύνολο των Ιδρυμάτων. Κάθε Ίδρυμα θα αποφασίζει χωριστά και αναλόγως με τις οικονομικές του δυνάμεις για τις προϋποθέσεις παροχής δωρεάν σίτισης στους φοιτητές του. Τι σημαίνει αυτό; Πολύ σύντομα και στη βάση της αδυναμίας των πανεπιστημίων να αντεπεξέλθουν σε δαπάνες αυτού του χαρακτήρα θα εξαφανιστούν και τα τελευταία ίχνη της δωρεάν σίτισης, της στέγασης και της διανομής των συγγραμμάτων.
6. Πριμοδοτείται η αλλαγή του τρόπου διοίκησης των ιδρυμάτων και η καθιέρωση «αποτελεσματικότερων» συστημάτων μάνατζμεντ, που επιτρέπουν ευελιξία, αποτελεσματική διαχείριση πόρων, «άνοιγμα» στις αγορές υπηρεσιών εκπαίδευσης, «προώθηση» προϊόντων έρευνας και έλεγχο της «αποδοτικότητας» του διδακτικού και ερευνητικού προσωπικού. Στα πλαίσια αυτά, μια ολιγαρχική διοίκηση από ανθρώπους της αγοράς θα έχει τον πρώτο και τον τελευταίο λόγο στη λειτουργία των πανεπιστημίων.
7. «Ελευθέρας» στην αστυνομία για να επεμβαίνει στους πανεπιστημιακούς χώρους δίνει το σχέδιο του υπουργείου Παιδείας.
8. Παράλληλα με το νέο νόμο, αν ο φοιτητής δεν ανανεώσει την εγγραφή του για δύο εξάμηνα, χάνει την ιδιότητά του. Δύο απαραίτητες διευκρινήσεις: Συνέχεια και επιτάχυνση Με τις εξαγγελίες της κυβέρνησης για τη «νέα φυσιογνωμία της ανώτατης εκπαίδευσης» συνεχίζεται η επιχείρηση για αλλαγές στη δομή και στις κατευθύνσεις της ανώτατης εκπαίδευσης, κοντολογίς για αλλαγή στο DNA των ελληνικών πανεπιστημίων. Όλες τις αλλαγές μπορεί να τις βρει κανείς στις συμφωνίες που έγιναν στις διασκέψεις σε επίπεδο πρωθυπουργών, υπουργών Παιδείας, κυβερνητικών παραγόντων και πανεπιστημιακών εντεταλμένων των ευρωπαϊκών κυβερνήσεων την τελευταία 13ετία (από τη Διακήρυξη στην Μπολόνια μέχρι σήμερα), στις «οδηγίες» των διεθνών ιμπεριαλιστικών οργανισμών (ΟΟΣΑ, ΔΝΤ κ.λπ.) και, βεβαίως, στο ΕΣΠΑ (Δ' Κοινοτικό Πλαίσιο Στήριξης με βάση το οποίο έχει μονταριστεί το ΕΠΕΑΕΚ).
Οφείλουμε μια απάντηση σε ένα ερώτημα που τίθεται συχνά: Τα μέτρα, οι ρυθμίσεις, οι αλλαγές στην εκπαίδευση ποια σχέση έχουν με την οικονομική κρίση; Θέλουμε να είμαστε ξεκάθαροι. Τα μέτρα και οι εκπαιδευτικές πολιτικές που «τρέχουν» σήμερα από το υπουργείο Παιδείας είναι επιδιώξεις, κατευθύνσεις, προσδοκίες και όνειρα των στρατηγών του κεφαλαίου, του Ευρωπαϊκού Διευθυντηρίου, του ΟΟΣΑ, των δύο αστικών κομμάτων, πολλά χρόνια πριν από την κρίση. Απλά τώρα γίνεται προσπάθεια να υλοποιηθούν με την ευκαιρία της οικονομικής κρίσης.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου