Θυμάμαι πριν από 25 χρόνια τον τότε ηγέτη της Αριστεράς στην Ισπανία, κατά τη διάρκεια της πρώτης συνέντευξής του, να δείχνει το βιβλιάριο τραπέζης και να δεσμεύεται δημόσια ότι όταν θα ολοκληρώσει τη θητεία του, δεν θα έχουν αυξηθεί ούτε κατά μία πεσέτα οι λιγοστές καταθέσεις του. Περιττό να πω ότι η χειρονομία του προκάλεσε θετικά σχόλια. "Από τη διαχείριση της εξουσίας πρέπει να φεύγεις όχι πιο πλούσιος, αλλά πιο δοξασμένος" έλεγε ο Ιπποκράτης. Τι δείχνει όμως η ρήση του Ιπποκράτη 25 αιώνες μετά; Δείχνει ότι το ηθικό πρόβλημα στην πολιτική παραμένει επίκαιρο. Άλλωστε και ο ίδιος ο Περικλής εγκαλέστηκε για διαφθορά...

Τι έχουν οι πολιτικοί και διολισθαίνουν στη διαφθορά; Τι τροφοδοτεί την "ολιγαρχική τάση" των κομμάτων, όπως θα έλεγε ο γερο-Μίχελς; Ποια είναι η διαφορά μεταξύ ενός πολιτικού, που διαθέτει έναν όχι ευκαταφρόνητο λογαριασμό, ο οποίος, όμως, δεν είναι αποτέλεσμα εκμετάλλευσης της ανθρώπινης εργασίας ή κερδοσκοπικών παιχνιδιών, και ενός άλλου πολιτικού, ο οποίος έχει εισπράξει μίζες εκατομμυρίων κατά τη διάρκεια άσκησης των καθηκόντων του;
Οι πολιτικοί διολισθαίνουν στη διαφθορά, κατά κύριο λόγο, επειδή δεν λειτουργούν οι θεσμοί ελέγχου της διαχείρισης της εξουσίας. Επειδή δηλαδή οι εξουσίες διαπλέκονται σε ανησυχητικό βαθμό, με αποτέλεσμα να καθίστανται ανεξέλεγκτοι, μέχρι να σπάσει ένας κρίσιμος κρίκος της αλυσίδας, είτε λόγω εσωτερικών αντιφάσεων είτε λόγω της υποδειγματικής λειτουργίας ενός άλλου κρίκου της, που αρνείται να αγγίξει το μέλι της εξουσίας. Διαφορές μεταξύ εξουσιών υπήρξαν πολλές, μερικές φορές καθεστωτικές. Ωστόσο αργά ή γρήγορα η διαφθορά τις άγγιξε όλες. Το μέλι είναι πάντα γλυκό και προκαλεί εθισμό...
Τρόποι αντιμετώπισης της διαφθοράς υπάρχουν. Μερικοί από αυτούς, οι πιο σημαντικοί, αφορούν τη λειτουργία των θεσμών ελέγχου, της συμμετοχής, της διαφάνειας, της δημοσιότητας, της εναλλαγής σε θέσεις ευθύνης, της συχνής, αιφνιδιαστικής διαδικασίας αξιολόγησης κ.ά. Η απάντηση στην κρίση των θεσμών είναι η περισσότερη δημοκρατία, η αναμόρφωση των ίδιων των θεσμών και η αυθεντικότερη αποτύπωση των συσχετισμών. Ανάλογες πρέπει να είναι οι διαδικασίες και στα κόμματα, ώστε να αναιρείται η γραφειοκρατική τους τάση και να μην καίγονται τα χλωρά μαζί με τα ξερά...
Όλοι οι πολιτικοί δεν είναι ίδιοι. Ο εθισμός, όμως, της εξουσίας, ή οίηση σε συμπεριφορές αλαζονείας και διαφθοράς διογκώνει την κρίση πολιτικής εκπροσώπησης. Δεν υπάρχει αγριότερο θηρίο από τον άνθρωπο όταν είναι ανεξέλεγκτος και κατέχει δύναμη ίση με το πάθος του.
Σήμερα που οι πολίτες στενάζουν κάτω από το βάρος των δραματικών περικοπών είναι διπλά σημαντικό να ισχύει η ρήση για τη γυναίκα του Καίσαρα, είτε πρόκειται για αυτούς που έχουν εθιστεί στο μέλι της εξουσίας και δικαίως πληρώνουν το αντίτιμο των πράξεών τους είτε για όσους ευαγγελίζονται το νέο με τις αξίες και την πολιτική ηθική της Αριστεράς. Όσο είναι λάθος να καταδικάζεται κάποιος επειδή πέτυχε στη ζωή του και έβγαλε δυο φράγκα χωρίς να πατήσει επί πτωμάτων άλλο τόσο είναι λάθος να υποβαθμίζεται η ροπή των ανθρώπων της εξουσίας σε νεοπλουτίστικες συμπεριφορές. Λάθος είναι, επίσης, να εξισώνονται ή να συμψηφίζονται πταίσματα στη διαχείριση της προσωπικής περιουσίας με εγκλήματα διαφθοράς κατά τη διαχείριση της δημόσιας περιουσίας. Και τα πταίσματα, όμως, όταν πρόκειται για την πολιτική ηθική στελεχών της Αριστεράς, πρέπει να αποφεύγονται. Καταλαβαινόμαστε τώρα...