My School: Το σχολείο της βιοεξουσίας
Των Αργυρώς Μπαντουβά και Οδυσσέα Αϊβαλή
ΟΛΜΕ και σύλλογοι γονέων ζητούν να μην τεθεί σε λειτουργία η βάση δεδομένων My School, με την οποία καταγράφεται καθημερινά η ζωή της σχολικής μονάδας: ποιός απεργεί, ποιός απουσιάζει, ποιός συμμετέχει στην κατάληψη, ποιός αριστεύει, ποιός περισσεύει
Πριν από μερικούς μήνες τα σχολεία πέρασαν σε μια καινούρια φάση: αυτή του ελέγχου και της τιμωρίας από το Υπουργείο Παιδείας με τη δοκιμαστική λειτουργία του My School. Πρόκειται για ένα σύστημα καταγραφής όλων των δεδομένων της πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, που διαφοροποιείται από άλλα κατά το ότι εδώ καταγράφονται ποιοτικά στοιχεία που δεν έχουν άμεση σχέση με την εκπαιδευτική διαδικασία. Στην πραγματικότητα καταγράφεται καθημερινά η ζωή της σχολικής μονάδας: ποιός απεργεί, ποιός απουσιάζει, ποιός συμμετέχει στην κατάληψη, ποιός αριστεύει, ποιός περισσεύει.
Σε αυτή τη βάση δεδομένων καταχωρούνται στοιχεία μαθητών, γονέων εκπαιδευτικών και κτηριακών υποδομών. Συγκεκριμένα, από τους μαθητές ζητούνται στοιχεία επικοινωνίας (τηλέφωνο, διεύθυνση κλπ), προσωπικά στοιχεία (ΑΦΜ, ΑΜΚΑ), βαθμοί, απουσίες, ποινές και αμοιβές του μαθητή και συμμετοχή του σε καταλήψεις. Αλλά γιατί να υπάρχουν προσωπικά στοιχεία των μαθητών συγκεντρωμένα σε έναν κεντρικό υπολογιστή, και μάλιστα σε ένα διάτρητο σύστημα, αφού ούτως ή άλλως υπάρχουν συγκεντρωμένα στα μητρώα του σχολείου; Γιατί να δίνονται κεντρικά οι απουσίες των μαθητών, αν όχι γιατί κάποιοι θέλουν να παρουσιάσουν τις απουσίες ως σχολική διαρροή και να συμπτύξουν τμήματα; Γιατί να δίνονται κεντρικά οι βαθμοί, οι ποινές και οι αμοιβές των μαθητών, αν όχι για αξιολόγηση της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού έργου; Γιατί να “δίνονται” κεντρικά οι καταληψίες, αν όχι για τον εκφοβισμό τους;
Τελικά το πιο επικίνδυνο bullying το ασκεί το ίδιο το υπουργείο. Όλα αυτά θα έχουν ως συνέπεια φοβισμένους μαθητές, που το μόνο που θα διδάσκονται θα είναι το πώς θα επιτύχουν στις δοκιμασίες του ΟΟΣΑ ώστε να αξιολογηθεί θετικά η σχολική μονάδα. Όσον αφορά τους εκπαιδευτικούς, τα πράγματα είναι ακόμα πιο απλά. Καταγράφονται κεντρικά οι απεργίες των εκπαιδευτικών, σε ένα σύστημα που δεν έχει καμία σχέση με τη μισθοδοσία τους, προκειμένου να το ξανασκεφτούν και πιθανότατα να συνετιστούν. Πώς αλλιώς να εξηγηθεί ότι οι άδειες δίνονται πλέον κεντρικά, και όχι από την αρμόδια αρχή, αν όχι για να νιώθεις συνεχώς το άγρυπνο βλέμμα του υπουργού να ελέγχει ακόμα και την ασθένειά σου. Δημιουργείται λοιπόν ένα εκπαιδευτικό δυναμικό απογυμνωμένο από κάθε αντίσταση, εξαντλημένο οικονομικά και ψυχικά, έτοιμο να υπακούσει και να λειτουργήσει ως όργανο του Υπουργείου.
Ενώ τα σχολεία ξεκινούν κάθε χρόνο με μηδαμινή χρηματοδότηση, με ελλείψεις σε προσωπικό, σε υλικά και υποδομές, δίνονται υπέρογκα ποσά για να δημιουργηθεί μια νέα βάση δεδομένων που θα ενοποιεί τις ήδη υπάρχουσες, οι οποίες δεν είχαν καταφέρει να κάνουν αυτό που πραγματικά επιθυμούσε το Υπουργείο. Τη δημιουργία δηλαδή ενός αυταρχικού σχολείου όπου οι άριστοι, και μόνο, θα προχωρήσουν, και οι υπόλοιποι θα απορριφτούν. Όπου κανένας, ούτε μαθητές ούτε εκπαιδευτικοί, δεν θα μιλά, δεν θα αντιδρά και δεν θα ασκεί κριτική. Όπου η εκπαιδευτική διαδικασία θα μοιάζει καταναγκαστικό έργο και όπου το διαφορετικό θα απορρίπτεται ως λανθασμένο και επικίνδυνο.
Στη Βρετανία, όπου εφαρμόζεται το σύστημα my school, έχει οδηγήσει σε διαβαθμίσεις των σχολείων, σε αποκλεισμούς μαθητών από τα σχολεία που αξιολογούνται ως καλά και σε περιορισμό των πόρων στα σχολεία που δεν έχουν καλή αξιολόγηση. Από τη Β΄ Δημοτικού οι μαθητές χωρίζονται σε επίπεδα έπειτα από πολλές εξετάσεις στη διάρκεια της πρώτης τάξης. Οι μαθητές μαθαίνουν μόνο μεθοδολογία και τρόπους για να λύνουν τις ασκήσεις ώστε να παίρνουν καλό βαθμό στις εξετάσεις.
Στην παραπάνω λογική, ο σχολικός μηχανισμός χρησιμοποιείται με σκοπό την εσωτερίκευση της πειθαρχίας. Το My School δημιουργεί ένα μητρώο παραβατικότητας για εκπαιδευτικούς και μαθητές, το οποίο θα τους ακολουθεί σε όλη τους την πορεία στην εκπαίδευση. Η συνεχής αξιολόγηση και ο έλεγχος της εκπαιδευτικής διαδικασίας μέσω αυτής της βάσης δεδομένων γίνεται κεντρικό εργαλείο για να αντιμετωπιστούν οι ανάγκες των τμημάτων, των μαθημάτων, των μαθητών, των καθηγητών: το My School εντάσσεται στο ευρύτερο πρόγραμμα αξιολόγησης του Υπουργείου Παιδείας και η καταγραφή της επίδοσης των μαθητών συνδέεται με την αξιολόγηση της σχολικής μονάδας και του εκπαιδευτικού.
Με τη χρήση του εργαλείου αυτού, η κυβέρνηση διευρύνει την επιτήρηση αξιοποιώντας τη συσσωρευμένη γνώση, παρεμβαίνοντας διαχειριστικά, ρυθμιστικά και οργανωτικά στη συλλογική και ατομική ζωή των μαθητών και των εκπαιδευτικών. Φτιάχνεται ένα σχολείο ελέγχου όπου η ιεραρχία θα αυξάνει τις μικροεξουσίες, ενώ θα ενισχύεται η αυτό-πειθάρχηση. Η πληθυσμιακή ρύθμιση εκπαιδευτικών και μαθητών αποτελείται από ένα σύνολο τεχνικών του εαυτού, οι οποίες αποτελούν τρόπους εσωτερίκευσης της εξουσίας στην ατομική συνείδηση και στο σώμα, καθιστώντας το άτομο ταυτόχρονα υποκείμενο και αντικείμενο της εξουσίας.
Η πειθαρχία, προσανατολίζεται στον έλεγχο και την διαχείριση με σκοπό την εκμηδένιση των αντιστάσεων. Η καθυπόταξη και ο έλεγχος των πληθυσμών συνιστούν την εξουσία που προσβλέπει στη ρύθμιση της ζωής σε όλη τη διάρκεια της ανάπτυξής της, επιτηρώντας και καταγράφοντας τα φαινόμενα και τις λειτουργίες της. Η φυσική ζωή ως περιεχόμενο της βιοπολιτικής γίνεται αντικείμενο μηχανισμών και υπολογισμών της κρατικής εξουσίας. Διαμορφώνεται έτσι το πλαίσιο ρύθμισης, κατεύθυνσης, ελέγχου και διαμόρφωσης της ζωής σε ατομικό επίπεδο και σε πληθυσμιακό, προκειμένου να εξασφαλιστεί η αποδοτικότητά της.
Η παρακολούθηση και καταγραφή όλων των πτυχών της δυνητικής μας ύπαρξης υλοποιεί την απόλυτη διαφάνεια του υποκειμένου, αυτό που ο Φουκώ ονομάζει Πανοπτισμό. Το αποτέλεσμα του πανοπτικού είναι να υποβάλει στα άτομα μια συνειδητή και μόνιμη σε βάρος τους κατάσταση ορατότητας, η οποία εξασφαλίζει την αυτόματη λειτουργία της εξουσίας. Να μονιμοποιεί δηλαδή τα αποτελέσματα της επιτήρησης, ακόμη κι αν αυτή είναι ασυνεχής στην άσκησή της. Οι άνθρωποι παγιδεύονται και υφίστανται μια εξουσία της οποίας οι φορείς είναι οι ίδιοι. Την ίδια στιγμή, η εξουσία είναι ορατή και ανεξέλεγκτη, ενώ διαχέεται, καθώς δεν βασίζεται σε έναν και μόνο άνθρωπο, αλλά σε ένα σύνολο από εσωτερικούς μηχανισμούς που παράγουν οι ίδιοι τη σχέση όπου παγιδεύονται τα άτομα [*].
Η ΟΛΜΕ προσέφυγε στην Αρχή Προστασίας Δεδομένων Προσωπικού Χαρακτήρα κατά του νέου συστήματος καταγραφής στοιχείων. Επιπλέον, σύλλογοι γονέων έχουν στείλει εξώδικα στις Διευθύνσεις σχολείων, ζητώντας τους να μην καταχωρούν προσωπικά δεδομένα μαθητών. Είναι προφανές ότι η αποτελεσματική αντίσταση στην επιβολή της κρατικής επιτήρησης χρειάζεται τη συλλογική κινητοποίηση και την οργάνωση εκπαιδευτικών, γονέων και μαθητών.
________________
[*] Μ. Φουκώ, (1989). Επιτήρηση και Τιμωρία: Η Γέννηση της Φυλακής, Αθήνα: Ράππας.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου