Αριστείδης Μπαλτάς: Ένας αριστερός δάσκαλος που θέλει να ενώσει τα πίσω και τα μπρος θρανία
Συνέντευξη στην Πίκια Στεφανάκου
Δεν είναι η πρώτη φορά που ένας πανεπιστημιακός δάσκαλος αναλαμβάνει το υπουργείο Παιδείας. Είναι όμως η πρώτη φορά που ένας αριστερός πανεπιστημιακός δάσκαλος και ενεργό μέλος του πανεπιστημιακού κινήματος γίνεται υπουργός Παιδείας. Για έναν τέτοιο υπουργό παραμένει πάντα οδηγός το «ιδανικό της ισότιμης εκπαίδευσης για όλους» και προτεραιότητά η αντιμετώπιση του σχολικού αποκλεισμού. Ο Αριστείδης Μπαλτάς σίγουρα δεν είναι θαυματοποιός. Ο ίδιος δηλώνει πάντα μαθητής «εσαεί και διά βίου» και όταν τον ρώτησα με ποια αρχή θα πορευτεί στο υπουργείο Παιδείας, απάντησε αφοπλιστικά: "Με την αρχή που είχα και ως μαθητής, αλλά και ως δάσκαλος: Μ' αρέσει να μαθαίνω για να πράττω σωστά. Αλλά μαθαίνω σημαίνει ακούω και μοιράζομαι μια ευθύνη που υπερβαίνει κάθε μεμονωμένο άτομο».
* Είδαμε τα προηγούμενα χρόνια ότι όσο αγρίευε η φτώχεια τόσο εντείνονταν μέτρα στην εκπαίδευση που εκτόξευαν τα έξοδα των γονιών, όξυναν τις κοινωνικές αντιθέσεις και οδηγούσαν σε σχολικό αποκλεισμό (τριπλές πανελλαδικές εξετάσεις στο Λύκειο, Τράπεζα Θεμάτων, κατάργηση των μετεγγραφών). Ήταν παραλογισμός ή στρατηγικό σχέδιο των εμπνευστών του Μνημονίου;
Δεν μ' αρέσουν οι θεωρίες συνωμοσίας, αλλά θεωρώ ότι ήταν ένα οργανωμένο σχέδιο ως προς το εξής: Το δημόσιο σχολείο για τον νεοφιλελευθερισμό θεωρείται πολυτέλεια. Ο νεοφιλελευθερισμός θέλει ένα σχολείο δεξιοτήτων με την ευρεία έννοια που θα αρχίζει από το Δημοτικό και θα μειώνει δραστικά την πίεση για ανώτατη εκπαίδευση. Το αποτέλεσμα είναι τραγικό, είναι ενάντια σε κάθε παράδοση της ελληνικής κοινωνίας που στηριζόταν πάντα στο «μάθε παιδί μου γράμματα». Οι πρακτικές επιπτώσεις αυτής της πολιτικής όξυναν στο μη περαιτέρω τον σχολικό αποκλεισμό. Αναφέρομαι στη σχολική αποτυχία, στη σχολική διαρροή, αλλά και στο γεγονός ότι η ίδια η τάξη χωρίζεται στα δύο, στα πίσω και στα μπρος θρανία, όπου ο δάσκαλος είναι υποχρεωμένος να δουλεύει μόνο με τα παιδιά των πρώτων θρανίων, ενώ τα παιδιά των δεύτερων πετιούνται στον Καιάδα. Μια ουσιαστική παρέμβαση από το υπουργείο Παιδείας πρέπει να ξεκινήσει από εδώ και όχι από τα ανώτατα. Το κύριο πρόβλημα της ελληνικής κοινωνίας σε ό,τι αφορά το σχολείο είναι τα ζητήματα του σχολικού αποκλεισμού και από εκεί και πέρα τα άλλα έπονται.
* Έχετε δηλώσει ότι ένα παιδί που μαθαίνει να μιλάει μπορεί να μάθει τα πάντα. Τι φταίει τότε για την «κατάρα» το 1/3 των μαθητών να ανήκει σταθερά στη διακεκαυμένη ζώνη της σχολικής αποτυχίας, ειδικά αν οι εξετάσεις είναι πανελλαδικού χαρακτήρα;
Αν υπήρχε ένας δάσκαλος εμπνευσμένος για κάθε παιδί, θα διαπίστωνε ότι το παιδί που έχει μείνει πίσω κρύβει μέσα του δυνάμεις και ταλέντα που μπορεί να το οδηγήσουν μακριά. Δυστυχώς, είναι αδύνατον να υπάρξει ένα τέτοιο εκπαιδευτικό σύστημα. Άρα, αυτό το οποίο απαιτείται είναι ένα είδος διδασκαλίας που θα απευθύνεται, κατά το δυνατόν, σε όλους τους μαθητές της τάξης και ένα πνεύμα συνεργασίας και συλλογικότητας και όχι ανταγωνισμού. Δεύτερον, χρειάζεται μέριμνα για το περιβάλλον του παιδιού και τρίτον απαιτείται το σχολείο να καλλιεργεί την ιδέα ότι η γνώση και η μόρφωση είναι χαρά, δεν είναι καταναγκασμός. Ούτε είναι απλώς ένα εφόδιο. Και, άρα, το παιδί που μαθαίνει να απαντά σε μια ερώτηση, έχει κάνει ένα τεράστιο βήμα προς την κατάκτηση της αυτοπεποίθησης που χρειάζεται για να προχωρήσει. Αυτή είναι η προοπτική που θα υπηρετήσουμε...
* Σε κάποιο από τα βιβλία σας, κάνατε τον Νεύτωνα να μιλήσει με τον Φρόιντ. Οι ομάδες, όμως, που έφτιαξαν τα αναλυτικά προγράμματα και τα βιβλία δεν είχαν διάλογο μεταξύ τους, με αποτέλεσμα να γίνεται ακόμα πιο δύσκολη η εκπαιδευτική διαδικασία...
Κι εγώ ως φοιτητής αντιμετώπισα κάποτε το πρόβλημα της συνεργασίας των μαθημάτων. Το αίτημα είναι σαφέστατο. Ανασύνταξη αναλυτικών προγραμμάτων στα σχολεία και ανά τάξη. Βιβλία επαρκή σε σχέση μ' αυτή την ανασύνταξη, ως προϋπόθεση για ν' αρχίσουμε να πηγαίνουμε παραπέρα. Προφανώς δεν είναι της στιγμής. Δεν θέλουμε να διαταράξουμε τη σχολική χρονιά, αλλά όποιες διορθωτικές παρεμβάσεις μπορούν να γίνουν στο υπάρχον πλαίσιο για να βοηθηθούν μαθητές και δάσκαλοι, θα τις κάνουμε.
* Ο εχθρός του σχολείου ποιος είναι;
Είναι ένα τεράστιο γραφειοκρατικό σύστημα, ένα πλέγμα συνηθειών που βάζει ανθρώπους σε καλούπια και μια υπεριπτάμενη πολιτική που στηρίζεται πολύ περισσότερο στο φαίνεσθαι, τη γρήγορη εντύπωση, την εύκολη ατάκα και όχι στο να σκύψεις στην ουσία των προβλημάτων.
* Και ο φίλος του σχολείου;
Ο φίλος του σχολείου είναι η κοινωνία στο σύνολό της, με τις ιστορικές της καταβολές, οι οικογένειες, τα παιδιά οι γονείς, οι δάσκαλοι που είναι ηρωικοί πάρα πολλές φορές και δεν εκφράζονται από πουθενά, γιατί τα συνδικάτα είναι προσανατολισμένα, και δικαίως, σε αιτήματα. Αν αναδειχθεί το έργο τους, θα φανεί γιατί οι Έλληνες που φεύγουν στο εξωτερικό τα καταφέρνουν μια χαρά, ενώ εδώ δεν μπορούν να βρουν στον ήλιο μοίρα.
* Αλήθεια, κύριε υπουργέ, τι νομίζετε ότι κάνει έναν δάσκαλο καλό;
Η ιδέα ότι μαθαίνω από τον μαθητή, η ιδέα ότι δεν παριστάνω ότι ξέρω εκείνα που δεν ξέρω, ότι δημιουργώ μια σχέση αμοιβαίας εμπιστοσύνης και ευθύνης. Όλα τα υπόλοιπα έπονται.
* Οι θέσεις σας για την αριστεία και η απόφασή σας να επαναφέρετε το 9,5 ως μέσο όρο προαγωγής, έχουν γίνει το μήλο της έριδος. Ποιες εμπειρίες και ποια ανάγκη σας έκανε να πάρετε αυτές τις θέσεις;
Θεωρώ αυτά που είπα σχετικά αυτονόητα. Μου κάνει εντύπωση η προσπάθεια που έγινε -στην καλύτερη περίπτωση- διαστρέβλωσης, στη χειρότερη, συκοφάντησης, ώστε να εμφανιστούμε ότι είμαστε υπέρ της ισοπέδωσης, υπέρ της άνευ όρων εξίσωσης των πάντων στην κατώτερη διαβάθμιση. Κατά καμία έννοια δεν είναι αυτό πρόθεση του υπουργείου. Αυτό που είπα είναι ότι η λέξη, υπογραμμίζω, η λέξη αριστεία δεν είναι φορτισμένη μόνο θετικά. Και αυτό αφορά και εκείνους που αποτυγχάνουν, αλλά και εκείνους που επιτυγχάνουν σε κάποια εξέταση που γίνεται σε μια πρώιμη ηλικία. Δεν θέλουμε να καταργήσουμε τα πρότυπα, απλώς θέλουμε να διακρίνουμε τα πρότυπα από τα πειραματικά, διότι έχουν τελείως άλλη λογική. Από εκεί και πέρα τις λεπτομέρειες θα τις μελετήσουμε. Όμως, ως γενικό σχόλιο, πιστεύουμε ότι οι εξεταστικές διαδικασίες πρέπει να αμβλυνθούν κατά το μέγιστο δυνατό, στις μικρότερες ηλικίες τουλάχιστον, ώστε να φύγει η τάση που υποβαθμίζει τις προσπάθειες των παιδιών. Σε ό,τι αφορά αυτούς που μας κατηγορούν για το 9,5, θα τους θυμίσω ότι το καλοκαίρι, όταν βρέθηκαν μπροστά στην τεράστια αποτυχία των μαθητών της Α' Λυκείου, έφεραν στη Βουλή και ψήφισαν ρυθμίσεις επί ρυθμίσεων για να «διορθώσουν» τον τρόπο υπολογισμού της βαθμολογίας.
* Συμφωνείτε με το σύνθημα των προκατόχων σας ότι η τσάντα του παιδιού πρέπει να μένει στο σχολείο;
Η μόρφωση είναι συνεχής μόχθος που επιφέρει αμέσως σχεδόν ηδονή, χαρά, ευχαρίστηση. Δεν υπάρχουν περιορισμοί στο πότε μορφώνεσαι και πότε μαθαίνεις. Προφανώς, οι υποχρεώσεις του σχολείου πρέπει να είναι τέτοιες, ώστε το παιδί να χαρεί ότι είναι παιδί, αλλά όλο αυτό σε μια λογική ότι μορφώνεται ακόμα και όταν παίζει.
* Πώς θα ανακουφίσετε την ελληνική οικογένεια από το δυσβάσταχτο κόστος του φροντιστηρίου;
Όταν μειώνονται οι εξεταστικές διαδικασίες, όταν εκλογικεύονται οι εξετάσεις που οφείλουν να συνεχίσουν να υπάρχουν, όταν το σχολείο αρχίζει να λειτουργεί με την πληρότητά του και όταν τα θέματα των εξετάσεων είναι σχετικά με το τι έχει γίνει ήδη στο σχολείο, αρχίζει να αποδυναμώνεται και η πίεση για φροντιστήριο.
* Ο στόχος της ελεύθερης πρόσβασης είναι εφικτός; Νομίζετε ότι θα αντιμετωπίσει το γεγονός ότι 17χρονα παιδιά μετατρέπονται σε κοσμοκαλόγερους για να επιτύχουν την εισαγωγή τους, ειδικά σε μια σχολή υψηλής ζήτησης;
Πάντα η πρόσβαση είχε δραματικές επιπτώσεις στην καθημερινότητα των παιδιών, από την εποχή που έδινα εγώ εισαγωγικές. Η κατεύθυνση είναι σίγουρα προς την ελεύθερη πρόσβαση. Αυτό που θα κάνουμε είναι οι νομοθετικές μας παρεμβάσεις, σε κλίμακα τετραετίας, να διευκολύνουν την προετοιμασία της ελεύθερης πρόσβασης. Για παράδειγμα, αν η ύλη στην τελευταία τάξη του Λυκείου είναι συναρτημένη με την ύλη στο πρώτο έτος των πανεπιστημίων της αντίστοιχης κατεύθυνσης, ήδη κάνουμε ένα πρώτο βήμα που θα διευκολύνει τη διαδικασία της ελεύθερης πρόσβασης. Στο νομοθετικό πλαίσιο που θα ετοιμάσουμε θα υπάρχουν πρόνοιες, ώστε να διευκολυνθεί στρατηγικά η ελεύθερη πρόσβαση. Σύντομα, θα αρχίσουμε να μελετάμε τον νόμο - πλαίσιο για τα ΑΕΙ που θα αντικαταστήσει και το σύνολο του παρόντος νόμου, λαμβάνοντας βεβαίως υπόψη την εμπειρία που έχει αποκτηθεί. Παράλληλα, θα μπει μπροστά και η μελέτη ολόκληρου του πλαισίου πρωτοβάθμιας και δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης.
* Έχετε ανακοινώσει, όμως, ότι θα υπάρξουν και άμεσες νομοθετικές παρεμβάσεις...
Ναι, οι παρεμβάσεις μας θα αφορούν και το Λύκειο (Τράπεζα Θεμάτων, βαθμολογία, αξιολόγηση), αλλά και τα ΑΕΙ. Έχουμε ανακοινώσει ήδη την κατάργηση των Συμβουλίων Ιδρυμάτων. Θα δούμε βήμα - βήμα τις διατάξεις που τα συνοδεύουν και όλα όσα θίγονται και θα προτείνουμε έναν μεταβατικό νόμο. Δεν θα παύσομεν άνωθεν κανέναν. Επίσης, η φοιτητική συμμετοχή θα επανέλθει με όλη την πείρα που έχει συσσωρευτεί όλα αυτά τα χρόνια. Μέσα στις επόμενες ημέρες θα συγκροτηθεί η επιτροπή μελέτης.
* Με αφορμή το θέμα των «αιωνίων» φοιτητών, ήθελα να σας ρωτήσω αν το Πανεπιστήμιο μπορεί να δίνει απεριόριστη πίστωση χρόνου.
Όχι, αλλά μπορεί να κάνει έλλογες ρυθμίσεις και προς την κατεύθυνση της ουσιαστικής ένταξης στο Πανεπιστήμιο και προς την κατεύθυνση της ελευθερίας με κινήσεις όπως άδειες, διακοπή των σπουδών για πέντε χρόνια κ.ά. Με αυτό το πνεύμα μπορεί να αντιμετωπιστεί και το θέμα των φοιτητών που διαγράφτηκαν. Θα υπάρξει μια γενική πρόσκληση, ώστε εντός συγκεκριμένων προθεσμιών, όσοι επιθυμούν να επανέλθουν στα πανεπιστήμια να μπορούν να το κάνουν, συνάπτοντας ένα είδος συμβολαίου τιμής.
* Δηλώσατε ότι θα μελετήσετε από την αρχή το θέμα των μετεγγραφών. Σκέφτεστε να θέσετε εισοδηματικά κριτήρια;
Τα εισοδηματικά κριτήρια σε αντιδιαστολή με τις οριζόντιες ρυθμίσεις είναι μέτρο που μπορεί να μελετηθεί. Όμως ζητώ και από τους γονείς και τους μαθητές, όταν βάζουν στις επιλογές τους πανεπιστήμια που είναι μακριά από τον τόπο κατοικίας τους, να φροντίσουν να έχουν κατ' αρχήν τη δυνατότητα να φοιτήσουν τα παιδιά τους εκεί. Βεβαίως, με τη μεγαλύτερη δυνατή βοήθεια από την πολιτεία, την οποία θα δούμε πώς θα προσφέρουμε. Το σημερινό σύστημα, έτσι όπως το άνοιξε η προηγούμενη κυβέρνηση, τείνει να καταστρέψει και τα περιφερειακά πανεπιστήμια και τα κεντρικά.
* Κύριε υπουργέ, τι θέλατε να πείτε από το βήμα της Βουλής και δεν προλάβατε;
Ήθελα να πω ότι τούτο το υπουργείο έχει ως καταστατικό καθήκον να δημιουργεί προϋποθέσεις για την ανάπτυξη και την έκφραση ενός δημοκρατικού φρονήματος με την ευρύτερη έννοια, στην ελληνική κοινωνία. Ένα τέτοιο δημοκρατικό φρόνημα είναι όπλο σε μια διαπραγμάτευση σαν αυτή που κάνουμε τώρα.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου