Τεστ εξωτερικής πολιτικής

Τεστ εξωτερικής πολιτικής

Παύλος Κλαυδιανός

Νευρικότητα Ερντογάν – Ψυχραιμία από την κυβέρνηση – Εθνικιστικές εξάρσεις από την αντιπολίτευση

Το συμβάν στα Ίμια και όσα επακολούθησαν πολύ περισσότερο, σοβαρό αυτό καθεαυτό για την εξέλιξη των σχέσεων Ελλάδας-Τουρκίας, δοκίμασε για άλλη μια φορά τις θέσεις και συμπεριφορές των κομμάτων. Όχι, δε, μόνο αυτών που συναποτελούν την κυβέρνηση, αλλά και των κομμάτων της αντιπολίτευσης, ιδίως της αξιωματικής, της ΝΔ. Η θέση της ΝΔ, όπως διατυπώθηκε με την ομιλία του κ. Κ. Μητσοτάκη στην Κοινοβουλευτική Ομάδα του κόμματός του, συνδεδεμένη μάλιστα με την θέση της και για το μακεδονικό, μας γυρίζουν πολύ πίσω, στην εποχή που η δεξιά κράδαινε το μέτρον της εθνικοφροσύνης και έβρισκε, πάντοτε, την αριστερά μειοδότρια, έτοιμη να ενδίδει στις πιέσεις των εχθρών της χώρας. Τώρα που είναι και στην κυβέρνηση η αριστερά, η δεξιά είναι στην κυριολεξία, σε συναγερμό!

Προσεκτική τοποθέτηση

Ποια ήταν, όμως, η στάση της κυβέρνησης; Η τοποθέτηση επί του θέματος του πρωθυπουργού, Αλέξη Τσίπρα, κατά την επίσκεψή του στο Λιμενικό —προφανώς, ήταν επιλογή να προβάλει, μακριά από πολεμικές ιαχές, το ανθρώπινο έργο του και τα νησιωτικά ζητήματα— ήταν πολύ προσεκτική, ψύχραιμη και πάνω απ’ όλα, αφού έστελνε το άκρως απαραίτητο μήνυμα στην Τουρκία, έδειχνε και το δρόμο που πρέπει να ακολουθηθεί για να λυθεί το ζήτημα. Το σκάφος, σε στενή συνεργασία με την Frontex, ασκούσε περιπολία στο Αιγαίο, τόνισε, «Στα θαλάσσια σύνορα –και αυτό είναι κάτι, το οποίο δεν πρέπει να ξεχνάμε– όχι μόνο της πατρίδας μας. αλλά ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Διότι, τα δικά μας ανατολικά σύνορα, είναι τα ανατολικά σύνορα ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης».

«Και αυτό είναι κάτι», πρόσθεσε, «που όχι μονάχα εμείς δεν πρέπει να ξεχνάμε, αλλά και κάτι που πρέπει να το λαμβάνουν υπ’ όψιν όλοι όσοι φαντασιώνονται γκρίζες ζώνες και αμφισβητούν στοιχειώδεις κανόνες του Διεθνούς Δικαίου. Και να θυμούνται ότι οι προκλήσεις και η επιθετική ρητορική έναντι των κυριαρχικών δικαιωμάτων κράτους-μέλους της Ευρωπαϊκής Ένωσης, στρέφεται εναντίον ολόκληρης της Ευρωπαϊκής Ένωσης». Το ίδιο συγκεκριμένος υπήρξε και ο υπουργός Άμυνας κ. Π. Καμμένος κατά τη σύνοδο του ΝΑΤΟ.

Εθνικοφροσύνη παλαιάς κοπής

Ο κ. Μητσοτάκης, παρ’ όλα αυτά, ενέταξε το θέμα στην πολεμική του κατά του ΣΥΡΙΖΑ, καταγγέλλοντάς τον για ελαττωμένη εθνική εγρήγορση, για «εθνικές υποχωρήσεις»! Το συμβάν στα Ίμια και οι δηλώσεις του τούρκου υπουργού Εξωτερικών μετά από αυτό δεν έγιναν τυχαία. «Είναι συνέπεια μιας ανεύθυνης και επικίνδυνης στάσης της κυβέρνησης που ανέχεται μήνες τώρα την κλιμακούμενη τουρκική προκλητικότητα. Εμπεδώνοντας στην Άγκυρα την πεποίθηση ότι η χώρα μας διολισθαίνει από τις πάγιες εθνικές της θέσεις». Και αναρωτήθηκε προκλητικά: «Ο κ. Τσίπρας τι είπε στον τούρκο ομόλογό του; Του τόνισε ότι για την Ελλάδα δεν υπάρχουν γκρίζες ζώνες στο Αιγαίο και πως τα Ίμια ήταν, είναι και θα παραμείνουν ελληνικό έδαφος».

Για να μην μένει καμία αμφιβολία για την εθνικοφροσύνη του, ο κ. Μητσοτάκης ενέταξε και την επιχειρούμενη λύση στο Μακεδονικό, επίσης στη μειωμένη εθνική συνείδηση της κυβέρνησης, την οποία δεν αρκέστηκε να κατηγορήσει για ανευθυνότητα και διαπραγματευτική ανικανότητα. Προχώρησε λέγοντας τα εξής απαράδεκτα: «Πήγαν να δώσουν τα πάντα. Αρκούμενοι σε κινήσεις συμβολικού τύπου για αλλαγή ονόματος σε ένα αεροδρόμιο και σε ένα δρόμο. Ακόμα και τα ζητήματα του αλυτρωτισμού και της αλλαγής του Συντάγματος τα έβαλαν στο τραπέζι μετά από απαίτηση της ΝΔ». Παρά τα όσα είπε, όμως, προχώρησε με την επιπολαιότητα που τον διακρίνει όλο και περισσότερο και με το αναγκαίο θράσος και είπε ότι «εμείς», η ΝΔ δηλαδή, «στα εθνικά θέματα δεν παίζουμε»!

Σε διαφορετική γραμμή το κέντρο

Στο συμβάν τοποθετήθηκε και το Πολιτικό Συμβούλιο του Κινήματος Αλλαγής. Οι θέσεις του ήταν σε διαφορετικό κλίμα από αυτές της ΝΔ. Ωστόσο, δεν απέφυγε κι αυτό, προφανώς επηρεασμένο από τους «συριζοφάγους και πατριώτες» που ενδημούν στο χώρο του να προσάψει στην κυβέρνηση «επικίνδυνη επιπολαιότητα». «Η αδράνεια και η χαλαρότητα με την οποία η κυβέρνηση χειρίστηκε το θέμα δεν εξυπηρετεί τα εθνικά μας συμφέροντα», τονίζει. Επισημαίνει, εντούτοις, ότι «οι στιγμές απαιτούν σοβαρότητα και εθνική συνεννόηση» και προχωρά σε προτάσεις: «Η κυβέρνηση οφείλει να κινητοποιηθεί. Να αναλάβει πρωτοβουλίες στο επίπεδο της Ευρωπαϊκής Ένωσης και διεθνών οργανισμών, όπως το ΝΑΤΟ και ο ΟΗΕ, αλλά και σε επίπεδο κυβερνήσεων».

Οι επιδιώξεις του Ενρτογάν

Το ακραία επικίνδυνο επεισόδιο στα Ίμια, για να σταθμιστεί η βαρύτητά του, πρέπει να το δούμε και αυτόνομα και στο πλαίσιο της εξωτερικής πολιτικής της Τουρκίας. Μετά την τηλεφωνική επικοινωνία του έλληνα πρωθυπουργού με τον τούρκο ομόλογό του υπάρχει αποκλιμάκωση στην περιοχή, όμως το ζήτημα και η διαμάχη που προκαλεί παραμένει. Η Τουρκία εξακολουθεί να βρίσκεται εν μέσω ανασφαλειών και προβλημάτων. Όμως, κάθε φορά αυτό επηρεάζει διαφορετικά τη συμπεριφορά της και μια τέτοια στιγμή, επικίνδυνη, μεγάλης έντασης, και με νέα επικίνδυνα στοιχεία είναι η σημερινή.

Η Τουρκία έχει έντονα προβληματικές σχέσεις με ΕΕ και ΗΠΑ και αισθητά επισφαλείς σχέσεις με Ιράν και Ρωσία, ενώ συγχρόνως υποβλέπει τον μονιμοποιούμενο άξονα συνεργασίας Αιγύπτου-Ελλάδας-Ισραήλ-Κύπρου ως ένα ευνοϊκό πεδίο άσκησης επιρροής στην περιοχή από τις ΗΠΑ. Η προβληματικότητα των σχέσεών της με την ΕΕ έχει αξία γι’ αυτή, κυρίως για οικονομικούς λόγους, όμως η προβληματικότητα των σχέσεών της με τις ΗΠΑ συνδέεται με την ασφάλειά της όπως αυτή την αντιλαμβάνεται. Με τις ΗΠΑ έχουν μια θανάσιμη διαφωνία: η μεν Τουρκία επουδενί θέλει συγκρότηση κουρδικών μορφωμάτων, οι δε ΗΠΑ στους Κούρδους προσβλέπουν ως τον μόνο σύμμαχο στην περιοχή.

Η επίσκεψη του κ. Τίλερσον στην Τουρκία, συνοδευόμενος και από τον αμερικανό πρέσβη στην Αθηνα, κ. Πάιατ, δεν φαίνεται να μπορεί να επιλύσει το πρόβλημα. Οι ΗΠΑ ενέγραψαν στον προϋπολογισμό τους 500 εκ. δολ. για την ενίσχυση των Συριακών Δημοκρατικών δυνάμεων και η Άγκυρα ανακοίνωσε —ως απάντηση— ότι εξετάζει δεύτερη παραγγελία ρωσικών αντιπυραυλικών συστοιχιών S400. Η απειλή του Τ. Ερντογάν για οθωμανικό χαστούκι προς τις ΗΠΑ και η καταγγελία Τίλερσον ότι η Τουρκία υπονόμευσε τη μάχη κατά του Ισλαμικού Κράτους συμπληρώνουν το κλίμα.

Αλλά ας ξαναγυρίσουμε στην ελληνική εμπλοκή στην τουρκική εξωτερική πολιτική αυτή τη στιγμή, όπως εξελίσσεται. Ασφαλώς, η Τουρκία δεν έχει παραιτηθεί από την άποψή της περί γκρίζων ζωνών στο Αιγαίο, που, μάλιστα, όπως το διατύπωσε και προχθές ο κ. Τσαβούσογλου προκύπτει από τις συνθήκες της Λοζάνης και Παρισίων του 1947. Μετά την κρίση του 1996 στα Ίμια επετεύχθη συμφωνία που προέβλεπε «όχι πλοία, όχι σημαίες, όχι στρατεύματα», η οποία βεβαίως δεν τηρείται ένθεν κακείθεν. Η Τουρκία θεωρεί ότι έχει ισχυρό λόγο εδώ. Και για πρώτη φορά υποστήριξε, και είναι νέο και επικίνδυνο σημείο, ότι τα Ίμια ανήκουν στην Τουρκία.

Ανεξάρτητα από το πού στηρίζει τις απαιτήσεις της η Τουρκία —μιλά για διεθνές δίκαιο αλλά δεν το εννοεί, ιδίως αποφεύγοντας προσφυγή στη Χάγη— σήμερα επιστρατεύει και οξύνει το πρόβλημα και ως μία ακόμη απάντηση προς τις ΗΠΑ. Το είπε ευθέως ο κ. Τσαβούσογλου ότι δεν θα ανεχθεί να παίξει η Ελλάδα τον ρόλο της πέμπτης φάλαγγας των ΗΠΑ στην περιοχή.

Η ελληνική πλευρά, πέρα από την άμεση επικοινωνία με την τουρκική, σωστά, επομένως, απευθύνθηκε στο ΝΑΤΟ – άρα και στις ΗΠΑ – και την ΕΕ κρατώντας ταυτόχρονα την ψυχραιμία της. Ωστόσο, η συγκεκριμένη συμπεριφορά, μάλλον, δεν είναι απλή διαπραγματευτική κίνηση της Τουρκίας που στερείται κινδύνου. Γι’ αυτό και η ακραία επιθετική οξύτητα στις δηλώσεις των αξιωματούχων της.

Πηγή: Η Εποχή