Σημειώσεις περιθωρίου για το «μετά»
Δημήτρης Γιατζόγλου
1. Η «Μετά τα Μνημόνια» εποχή βρίσκεται ήδη στο επίκεντρο της πολιτικής αντιπαράθεσης και θα αποτελέσει τον πυρήνα της ατζέντας των εκλογών. Η αντιπαράθεση διεξάγεται χειραγωγημένη από επικοινωνιακές σκοπιμότητες. Είναι αμήχανη –οι συμπτώσεις των αντιπάλων, ακόμα και ως προς την πολιτική γλώσσα, δεν είναι εύκολο να αποσιωπηθούν. Και δεν πρόκειται να παράξει ισχυρά πολιτικά διλήμματα στο εκλογικό σώμα.
Το επικοινωνιακό επιτελείο του ΣΥΡΙΖΑ και της κυβέρνησης πρέπει μάλλον να αποσύρει το σύνθημα «Πετύχαμε εκεί που οι άλλοι απέτυχαν» -είναι σύνθημα ήττας. Ενα αριστερό success story θα έχει την τύχη των αντίστοιχων των Σαμαρά και Βενιζέλου. Εκτός και εάν το σύνθημα εγγράφεται στην προοπτική μιας μετάθεσης ως προς τις κοινωνικές αναφορές του κόμματος, στοχεύει σ’ ένα διαφορετικό ακροατήριο και εμμέσως θέτει και το ζήτημα της μετεξέλιξής του σε κάτι «άλλο».
2. Το «Μετά», με τις διάφορες όψεις του, είναι σήμερα παρόν: ως πρόβλεψη, ως αφήγηση. Υποταγμένο στα στερεότυπα του οικονομισμού. Σφραγισμένο από τα μέτρα της βίαιης εσωτερικής υποτίμησης –όσα ήδη εφαρμόζονται και όσα ακόμα απαιτεί ο «υπαρκτός φιλελευθερισμός». Η κοινωνία το προσλαμβάνει θολό, αμφίσημο, απειλητικό. Η κυβέρνηση επιχειρεί να το αναδείξει και να προτείνει τη δική της ηγεμονική αφήγηση.
Αλλά το κάνει με λάθος τρόπο: υποβαθμίζει τις δυσκολίες· επιχειρεί να συγκροτήσει τη δική της αισιόδοξη αφήγηση «επαγωγικά»: από θραύσματα παρεμβάσεων σε επιμέρους πλευρές που, αθροιζόμενα, θα σχηματίσουν τη γενική εικόνα. Μόνο που η ανάλυση του «Μετά» και η ανάληψη της πολιτικής του διεύθυνσης· και η ιδεολογική ηγεμονία της Αριστεράς στη διάρκειά του· και η ανάκτηση της εμπιστοσύνης των «από κάτω»· και οι αγώνες που θα δοθούν για μικρές νίκες· και η αντοχή στις ήττες θα προκύψουν με «τρόπο παραγωγικό», με βάση τις καθαρές απαντήσεις που θα δοθούν στα θεμελιώδη: Στο ζήτημα των στρατηγικών προταγμάτων. Στο ζήτημα της ταυτότητας του πολιτικού υποκειμένου. Στο πώς διαβάζει η Αριστερά την κρίση και την έξοδο από αυτήν. Χωρίς αυτές τις απαντήσεις, η διάχυτη κρίση προσανατολισμού στην κοινωνία θα ενταθεί· και θα διαβρώσει και τον κόσμο της Αριστεράς που εξακολουθεί να αναγνωρίζεται στον ΣΥΡΙΖΑ.
3. Η ευθύνη των απαντήσεων ανήκει στο κόμμα-ΣΥΡΙΖΑ. Οχι στην κυβέρνηση. Είναι αυτονόητο ότι το κόμμα ως συλλογική οντότητα είναι φορέας και εγγυητής των στρατηγικών προταγμάτων, το κέντρο που θα προσδώσει στο «Μετά» την υπόσταση ενός πολιτικού σχεδίου. Είναι ευθύνη και δικαίωμά του, καταστατικό στοιχείο της ύπαρξής του, να μιλήσει για το «Μετά».
Και είναι στοιχείο του αενάως αναζητούμενου «πολιτικού του ρόλου»· ένας δρόμος εξόδου από την αμήχανη πολιτική αφωνία του. Εστω και τώρα το κόμμα οφείλει να μιλήσει για το «Μετά». Και θα το κάνει καλύτερα αν συνομιλήσει με τον κόσμο του ΣΥΡΙΖΑ, αν επιδιώξει μια στοιχειώδη συμμετοχή του στο νέο πολιτικό σχέδιο. Αυτή η συμμετοχή θα ήταν μια αυθεντική επιστροφή στην αριστερή «κανονικότητα».
4. Η πορεία στη δύσβατη επικράτεια του «Μετά» απαιτεί μια σαφή θέση στο θεμελιακό ζήτημα του στρατηγικού προτάγματος: Αλλες προγραμματικές και πολιτικές επιλογές θα απαιτηθούν αν εξακολουθούμε να θέτουμε τον στόχο του ριζικού μετασχηματισμού των καπιταλιστικών σχέσεων κοινωνικής οργάνωσης και άλλες αν -προσυπογράφοντας την μετά το 1989 ιστορική τελεολογία των (νεο)φιλελεύθερων και των κεντρώων συνοδοιπόρων τους- αποδεχόμαστε ότι ο μόνος εφικτός στόχος είναι μια κοινωνία με «περισσότερη δικαιοσύνη» και με λελογισμένα μετριασμένες ανισότητες (για να μη θιγεί και η δυναμική της μεγέθυνσης), πάντα όμως μέσα στα δεδομένα και απαραβίαστα όρια του συστήματος.
Αν εξακολουθούμε να πιστεύουμε ότι «ο σοσιαλισμός είναι και δρόμος», τότε το δικό μας «Μετά» είναι κομμάτι αυτού του δρόμου· και η φαντασίωση ότι υπάρχει ως προς αυτό ένας παράδρομος πολιτικού «ρεαλισμού» θα οδηγήσει σε μια μακρόχρονη ήττα της Αριστεράς.
5. Σε άρρηκτη σχέση με το στρατηγικό ζήτημα, αναδεικνύεται και το ζήτημα της αλλαγής ταυτότητας του ΣΥΡΙΖΑ. Αν, λένε, αυτό που πρέπει και μπορεί να γίνει είναι να διεκδικήσουμε προς το παρόν (πόσο διαρκεί το παρόν;) μια «αριστερή σοσιαλδημοκρατική διαχείριση», τότε γιατί ο ΣΥΡΙΖΑ να μη μετεξελιχθεί σε ένα κόμμα της «Κεντροαριστεράς» ή -ακόμα πιο προωθημένα- της «πλατιάς προοδευτικής παράταξης», «ανοιχτό ιδεολογικά» (πόσο;).
Η ιδέα δεν διακινείται στην πολιτική αγορά μόνο από άσπονδους φίλους και υποψήφιους συμμάχους. Αυτοί έσπευσαν ήδη από καιρό να υποδείξουν την απαλλαγή του ΣΥΡΙΖΑ από την παιδική ασθένεια του άξεστου ριζοσπαστισμού του και την προσχώρησή του στο «ευρωπαϊκό» σύστημα της μεταδημοκρατίας των συναινέσεων. Η ιδέα διακινείται τώρα από και εντός του κόμματος. Θα έλεγα με μια ασύγγνωστη ελαφρότητα: Η ταυτότητα ενός κόμματος δεν είναι άδειο πουκάμισο. Δεν αλλάζει με βάση την εκάστοτε συγκυρία. Δεν απόκειται στη λογική της «ευελιξίας».
Συγκροτείται με βάση την ιστορικότητα, τα πολιτισμικά και θεωρητικά κεκτημένα, τον αξιακό και στρατηγικό ορίζοντα, τις ταξικές αναφορές του πολιτικού υποκειμένου. Δεν θα λυθεί με τη μέθοδο της διολίσθησης. Και να πάρουμε υπόψη τις ιστορικές εμπειρίες: Δεν χρειάζεται να υπενθυμίσουμε την εξαέρωση της ιστορικής σοσιαλδημοκρατικής ταυτότητας ή το κενό ταυτότητας των κεντρώων υβριδίων που ξεπηδούν από τα ερείπιά της. Περισσότερο ίσως έχει σημασία να σκεφτούμε την εμπειρία της μεταμόρφωσης του ιταλικού Κ.Κ. σε «κεντροαριστερή παράταξη» που περιθωριοποιείται πολιτικά και εκλογικά, παρακολουθώντας ανήμπορη την παλινόρθωση του μπερλουσκονισμού και την ισχυροποίηση του έρποντος φασισμού της Λέγκας ή του λαϊκισμού των «Γρύλλων».
6. Να σκεφτούμε λοιπόν ότι το «Μετά» είναι αχαρτογράφητο. Οτι «τα δύσκολα είναι μπροστά», όπως υποστηρίζει ο Ν. Φίλης εντοπίζοντας τα «αγκάθια» και τους «γκρεμούς». Οτι η «ανάπτυξη» δεν θα περιορίσει αλλά θα εντείνει τις ανισότητες. Οτι οι αγορές είναι αυτές που κατά κανόνα ανακυκλώνουν τις κρίσεις. Οτι ο πολιτικός βολονταρισμός, ως αποκοπή από τα κοινωνικά του στηρίγματα, παγιδεύεται μέσα στην αυτοαναφορικότητά του· και δεν μπορεί να πετύχει τα πάντα.
7. Πολλοί από εμάς που πιστέψαμε και στηρίξαμε το εγχείρημα της αριστερής διακυβέρνησης ως συμβάν πανευρωπαϊκής σημασίας, το κάναμε ίσως με λάθος τρόπους, ως φαντασίωση και επιθυμία. Αλλά το κάναμε για τους σωστούς λόγους. Ελπίζουμε ότι η κυβέρνηση και η ηγεσία του ΣΥΡΙΖΑ θ υπερασπιστούν αυτούς τους λόγους για να μας επιτρέψουν να συνεχίσουμε να το κάνουμε.
Δεν υπάρχουν σχόλια:
Δημοσίευση σχολίου