Το μετέωρο βήμα της Υγείας σε τοπίο ερειπίων

Το μετέωρο βήμα της Υγείας σε τοπίο ερειπίων

Του ΑΛΕΞΑΝΔΡΟΥ ΑΡΔΑΒΑΝΗ*

«Θα περάσουν αποπάνω μας όλοι οι τροχοί

 στο τέλος

τα ίδια τα όνειρά μας θα μας σώσουν» 

Ν. Καρούζος

Ο δημόσιος χώρος. Πού βρίσκεται σήμερα; Χωρίς αυτόν πού το «ξυνόν», η συνύπαρξη, η συμμετοχή, η συλλειτουργία των ανθρώπων, των πολιτών, η Πολιτεία; Μήπως έγινε το ξυνόν τόπος συνάντησης των αγοραστών, η κοινωνία της αγοράς; Μπορεί όλα να τα ρυθμίσει η αγορά;

Ο άνθρωπος στο δημόσιο χώρο έχει εξαχνωθεί. Οπως άλλωστε δεν υπάρχει ούτε ο ιδιωτικός χώρος, αυτή η κρίσιμη υπομονάδα του δημόσιου χώρου, καθώς προσροφάται με αστρικές ταχύτητες στις εκτρωτικές εκδοχές του στην τηλεόραση, τα κινητά τηλέφωνα, τις κάμερες παντού. Δεν θα υπάρχουν πλέον δημόσιοι υπάλληλοι ή λειτουργοί, αλλά υπάλληλοι ιδιωτικών εταιρειών. Η εργασία έγινε απασχόληση, η κοινωνική ασφάλιση αλληλεγγύη, φιλανθρωπία, όχι πολιτειακή υποχρέωση. Η μεταβολή επήλθε ύπουλα σε όλα τα πεδία. Το κράτος πρέπει να εξαφανιστεί, η έννοια του «ξυνού» των πολιτών να πάψει· είτε με «ξαφνικούς θανάτους» είτε με μαρασμό. Δεν χρειάζεται κοινωνία των πολιτών, αλλά κοινωνία της αγοράς. Και η «άλλη εκδοχή», αυτή που κατέρρευσε σε μια νύχτα πριν από είκοσι τέσσερα χρόνια, τι μας έδωσε, έστω ως παρακαταθήκη για το αύριο; Δημόσιος χώρος: κατέληξε το συντομότερο ανέκδοτο... Αναρωτιέμαι, ρητορικά βέβαια: μέση οδός, χωρίς αγκάθια και νεροφαγώματα, χωρίς ληστές και δερβεναγάδες στα περάσματα, δεν υπάρχει να βαδίσουμε;

Τελειώνοντας: περιηγήθηκα βιαστικά ένα τοπίο βομβαρδισμένο, τα ερείπια μιας άλλοτε πόλης. Είδα από κοντά, όσο μου επέτρεπε η βιασύνη, όσα κάποτε συναπάρτιζαν αυτήν την πόλη, επισημαίνοντας τις πολεοδομικές παραβάσεις, υπερβάσεις, τους βιασμούς της.

Περιηγούμενος τον ερειπιώνα του κοινωνικού κράτους, μου συνέβη κάτι παράξενο: μετατοπίστηκαν πολλές βεβαιότητες προς την πλατιά θάλασσα της αβεβαιότητας. Μια μοναδική βεβαιότητα με διατρέχει: η απουσία ή ακόμα και η χλομή παρουσία του δημόσιου τομέα στην πόλη της Υγείας είναι προκλητική πολυτέλεια. Είναι νάρκη μεγατόνων στα θεμέλια της κοινωνίας.

Οχι, δεν μπορεί να τα ρυθμίσει όλα η αυτοκράτειρα Αγορά και οι πραιτοριανοί της. Δεν μπορεί η Υγεία να είναι στη διακριτική ευχέρεια και τις διαθέσεις των ιδιωτικών συμφερόντων. Τα χέρια της Αγοράς και του γνήσιου τέκνου της, του Κέρδους, είναι πολύ αδέξια για να την κρατήσουν όρθια· επιπλέον τρέμουν από αδηφαγία. Η αγκαλιά τους είναι πολύ στενόψυχη για να την προστατέψουν. Επειδή ο θεός Ερμής, ο δημιουργός της Αγοράς, είχε επίγνωση των εγγενών αδυναμιών τους, προίκισε και τους δύο με τεράστια νύχια, ενώ ταυτόχρονα απαγόρευσε να τα κόβουν. Ετσι συγκρατούν τη λεία τους προτού τη δαγκώσουν και την καταπιούν. Οι ματωμένες χαρακιές που βλέπουμε στο δέρμα της Υγείας είναι από αυτά τα νύχια. Η Υγεία προσπαθεί και πρέπει να ξεφύγει από τα νύχια της Αγοράς για να συρθεί μέχρι την Πολιτεία που περιμένει λυπημένη πιο πέρα. Η Πολιτεία δεν έχει νύχια, έχει όμως μια τεράστια αγκαλιά που μας χωράει όλους. Την απαλή Υγεία πρώτη πρώτη, αλλά ακόμα και την Αγορά, αυτό το αλλόκοτο γέννημα της Απληστίας.

Θα μπορέσει η Πολιτεία να αλείψει με βάλσαμο και να επουλώσει τις πληγές της Υγείας, να εξημερώσει την Αγορά, το έκτρωμα που βογγάει από πείνα και δίψα αίματος; Δεν ξέρω.

Ξέρω όμως πια, και πιστεύω πως ξέρουμε όλοι όσοι προσβλέπουμε σε ένα δικαιότερο και γι' αυτό λειτουργικότερο κόσμο, πως όλοι μαζί θα συντριβούμε στα βράχια της ουτοπίας.

Η Ιστορία θα κλείσει τον κύκλο της ή το εκκρεμές θα φτάσει στο ακραίο όριο της ταλάντωσης. Φοβάμαι, ως ηττοπαθής, πως δεν μπορούμε να αλλάξουμε την κίνηση της Ιστορίας, δεν κρατάμε τη μοίρα μας στα χέρια μας. Κολυμπάμε σε έναν ωκεανό όπως ψάρια με κατεστραμμένο το όργανο του προσανατολισμού. Μήπως όμως αυτό δεν επιδιώκεται από κάθε εξουσία, σε κάθε εποχή;

Περιμένουμε τώρα κάποια «δηλητηριασμένη» βοήθεια για την «ανοικοδόμηση» -ένα νέο σχέδιο τύπου Μάρσαλ- ή κάτι ουσιαστικότερο; Σε ποιους ανασκαμμένους και υπονομευμένους διαδρόμους θα προσγειωθούν οι αποστολές βοήθειας με όλα τα υπεσχημένα της νέας εποχής, οι διαγνωστικές και θεραπευτικές καινοτομίες; Οι ανθρωπιστικές ιδέες, η φροντίδα των αδυνάμων κρίκων της κοινωνικής αλυσίδας, θα περιλαμβάνονται στις «αποστολές»;

Ξέρουμε πια πως μια επανεκκίνηση είναι αναγκαία και αναπόφευκτη. Ποιος και πότε θα πατήσει το κουμπί REBOOT; Τι θα έχει απομείνει από το δημόσιο χώρο, τη δημόσια Υγεία τότε; Ποιοι θα είναι οι προσαρμοσμένοι που θα επιβιώσουν; Ο Δαρβίνος και η φυσική επιλογή του ίσως έχουν την απάντηση. Και το εκκρεμές του Φουκό τη δική του.

Ας δώσουμε ένα ραντεβού για τη νέα αρχή - όποτε και όπου...

*Ιατρός, συγγραφέας 

http://www.enet.gr